Ο Θωμάς Χρυσοχοΐδης έβαλε φλας στα γήπεδα του μπάσκετ

Το επάγγελμα του φωτορεπόρτερ έχει υποστεί (όπως όλα όσα αφορούν τα media) δραματικές αλλαγές, λόγω της τεχνολογίας και της γενικότερης αλλαγής στη μετάδοση της πληροφορίας και της εικόνας. Η εποχή του φιλμ, των σκοτεινών θαλάμων, της αγωνιώδους καθημερινής προσπάθειας για εξεύρεση θεμάτων, το μοίρασμα των φωτογραφιών στις εφημερίδες, μοιάζει σχεδόν προϊστορική. Η επεξεργασία των φωτογραφιών, επίσης. Οι υπολογιστές άλλαξαν τα πάντα. Κι όμως. Δεν ήταν δα και πολύ παλιά, που ένας νεαρός μόλις είχε τελειώσει το λύκειο και ξεκινούσε -στις αρχές της δεκαετίας του '80- την επαγγελματική ονείρωξή του. Ο Θωμάς Χρυσοχοΐδης (που διάλεξε τις 20 καλύτερες φωτογραφίες του) από μικρό παιδί, όταν ακόμη πήγαινε στη ΛΑΝΣ, του άρεσαν δυο πράγματα: η φωτογραφία και το ποδόσφαιρο. Σε αυτό το άκρως μπασκετικό σχολείο, όπου έπαιξε... βόλεϊ, έκανε τα πρώτα σχέδιά του και σιγά-σιγά αποκτούσε τα κομμάτια ενός άκρως επαγγελματικού εξοπλισμού.

Τον είχε αγοράσει από τα χαρτζιλίκια που έβγαζε κατά καιρούς. Ένα απ' αυτά τα επαγγέλματα τον έκαναν (από ΑΕΚ) Ολυμπιακό: "Είτε τα Σαββατοκύριακα είτε όταν δεν είχαμε σχολείο, έκανα διάφορες δουλειές.. Εν αγνοία των γονιών μου, στην ΣΤ' Δημοτικού, πουλούσα μαξιλαράκια έξω από το γήπεδο και μετά έμπαινα μέσα να δω τα ματς. Πρώτα στη Νέα Σμύρνη στον Πανιώνιο και μετά, επειδή το λεωφορείο πήγαινε προς τον Πειραιά, αλλά κι επειδή το ήθελα, κατέληξα στο 'Καραϊσκάκη'. Ο Ολυμπιακός του Γιώργου Δεληκάρη, του Χούλιο Λοσάντα, του Μιχάλη Κρητικόπουλου, εκεί προς τα τέλη της δεκαετίας του '70, με γοήτευσε. Έγινα Ολυμπιακός, ενώ ήμουν ΑΕΚτζής, λόγω και της ποντιακής καταγωγής της οικογένειάς μου. Η ΑΕΚ τότε είχε φοβερή ομάδα, με Θωμά Μαύρο, Ντούσαν Μπάγεβιτς και λοιπούς. Όμως στον Ολυμπιακό υπήρχε μια ορμητικότητα στην εξέδρα, όπου όλοι φώναζαν για την ομάδα, δεν γκρίνιαζαν, όπως συνέβαινε στη Νέα Φιλαδέλφεια. Εκεί, παρότι έβλεπαν μπαλάρα, μουρμούριζαν. Κάπως έτσι άλλαξα ομάδα, χωρίς να το πιστεύουν οι φίλοι μου. Τα 'φερε μετά κι η τύχη, αν και όπως έχει πει ένας φιλόσοφος 'η τύχη είναι η έκφραση της αναγκαιότητας', που συνεργάστηκα -ως επίσημος φωτογράφος- και με τον Ολυμπιακό, για πάνω από 20 χρόνια".

Από τη Γ' Γυμνασίου, ο Θωμάς είχε αποφασίσει αυτό που έκανε σχεδόν όλη τη ζωή του: να ασχοληθεί με τη φωτογραφία δράσης. Μπορεί να μην πήγε στις ΗΠΑ, όπως είχε προγραμματίσει, γρήγορα ξεπέρασε το σοκ από την ανατροπή του 'american dream' και βγήκε στον δρόμο, για να βρει δουλειά στη φωτογραφία δράσης, να γίνει φωτορεπόρτερ. Ένα επάγγελμα που τότε ήθελε πολλές αντοχές, μέχρι να καθιερωθείς.

Ο Χρυσοχοΐδης τα κατάφερε για περίπου 3 δεκαετίες, έγινε ίσως ο κορυφαίος Έλληνας αθλητικός φωτορεπόρτερ, ταξίδεψε παντού, είδε πολλά, έκανε περισσότερα: "Στο αθλητικό ρεπορτάζ ξεκίνησα ουσιαστικά το 1987. Την τελευταία δεκαετία, αν και είχα ακόμη την Action Images, την οποία και διεύθυνα, τραβούσα επιλεκτικά φωτογραφίες σε αγώνες που διάλεγα. Είχα στραφεί ήδη σε άλλου είδους δουλειές. Ήθελα να ακολουθήσω άλλους δρόμους, με σκηνοθεσία και βίντεο, βλέποντας πού οδηγείται πλέον η εποχή μας. Έκανα και σεμινάρια σκηνοθεσίας στο Λονδίνο, κατάλαβα ότι μπορούσα να τα καταφέρω. Έτσι ξεκίνησα να κάνω και βιντεοκλίπ και πρόμο φιλμ διαφημιστικα για εταιρείες ή ξενοδοχεία. Μαζί και φωτογραφήσεις, τις οποίες μπορεί να μην κάνω εγώ, έχω όμως την επίβλεψη της αισθητικής και τις υπογράφω".

Το 1982 ήταν 18 ετών, όταν οδηγούσε το μηχανάκι του, δουλεύοντας ως κούριερ ενός εκδοτικού οίκου. Παράλληλα, όπου έβλεπε την πικανίδα 'φωτορεπορτάζ', έμπαινε μέσα και ζητούσε δουλειά. Μετά από πολλά "όχι", εισέπραξε το πρώτο "ναι" από το γραφείο του Βασίλη και του Γρηγόρη Ρετζή. Έπιασε δουλειά εκεί. Πρώτα τα απογεύματα, μετά το στρατιωτικό του full time. Οι πρώτες δουλειές του ήταν εκδηλώσεις της Νέας Δημοκρατίας και της ΟΝΝΕΔ, όπου φωτογράφιζε ορισμένους από τους τωρινούς υπουργούς στα νιάτα τους.

Η γωνία που διαλέγεις

Πάντα, όμως, λάτρευε το αθλητικό κομμάτι του φωτορεπορτάζ. "Στο αθλητικό ρεπορτάζ, η καλή φωτογραφία βγαίνει και από τη γνώση του φωτορεπόρτερ. Να ξέρει τι βλέπει, δηλαδή. Να έχει γνώσεις στο άθλημα, που βλέπει. Κάποιες φορές, μπορείς να προβλέψεις που θα πάει η μπάλα. Όχι πάντα, βέβαια. Παίζει ρόλο κι η γωνία που διαλέγεις. Ας πούμε, στον στίβο, ο οποίος είναι και πολύ δύσκολος, γιατί έχει διάφορα γεγονότα σε εξέλιξη την ίδια ώρα. Ειδικά όταν είσαι εκτός αγωνιστικού χώρου, όπου η είσοδος είναι περιορισμένη. Πρέπει να συντονίσεις πολλά πράγματα. Να ξέρεις πότε αγωνίζεται ο αθλητής ή η αθλήτρια που σε ενδιαφέρει. Η ακρίβεια είναι πολύ σημαντική. Φανταστείτε να χάσεις, ας πούμε το πρώτο άλμα της Νίκης Ξάνθου, με το οποίο προκρίθηκε στον τελικό; Δεν έχει άλλο μετά. Ο συνδυασμός γνώσης και πρόβλεψης, μπορεί να φέρει μια καλή φωτογραφία. Στο μπάσκετ γίνονται πολλές φάσεις, μέσα στη ρακέτα, άρα μπορείς να περιμένεις καλές φωτογραφίες εκεί μέσα".

Εκείνη την εποχή, το αθλητικό αρχίζει και κυριαρχεί στον Τύπο. Οι τελευταίες σελίδες των πολιτικών εφημερίδων είναι αφιερωμένες στα σπορ."Ο συγχωρεμένος Νίκος Φλώρος ήταν κυρίαρχος. Μελετούσα τη δουλειά του. Είχε κάνει μια καινοτομία, καδράροντας τις φωτογραφίες του, με μεγενθυτήρα. Δεν είχε κενά και την τύπωνε έτσι, ας πούμε κροπαρισμένη. Όσοι έκαναν τις σελίδες στις εφημερίδες βολεύονταν, γιατί δεν έκαναν τίποτε άλλο, από το να βάζουν τις φωτογραφίες όπως τις έστελνε. Δεν χρειαζόταν να ράβουν ή να κόψουν. Επίσης, τύπωνε μπάλες σε διάφορα μεγέθη και φωτισμούς και τις κολλούσε στις φωτογραφίες, επειδή τα πλάνα του ήταν κοντινά. Είχε την παράδοση του πατέρα του και τη συνέχιζε στη νέα εποχή των ταμπλόιντ".

Έκανε κάποια ματς Β' Εθνικής, είχε μια συνεργασία και με μια εφημερίδα της Νέας Σμύρνης, αλλά δεν ήταν αυτό που ονειρευόταν. Στην πρώτη δουλειά του ζήτησε αύξηση, δεν την πήρε και αποχώρησε. Άρχισε να δουλεύει μόνος του, βρίσκοντας στέγη σε γραφείο 3 συνέταιρων κάπου στη Μητροπόλεως. "Το επάγγελμα ήταν ζούγκλα. Οι περισσότεροι δουλεύαμε ως freelancers για να βγάλουμε χρήματα, διαβάζαμε τις εφημερίδες και επιλέγαμε τα θέματα που θα καλύπταμε. Το συγκεκριμένο γραφείο είχε διασυνδέσεις με εφημερίδες που δεν είχαν μόνιμους φωτογράφους. Γνώρισα έτσι αρκετούς δημοσιογράφους. Θυμάμαι ακόμη το ρεπορτάζ που είχαμε κάνει με τον Μανόλη Γρηγοράκη, που εργαζόταν στον 'Ριζοσπάστη'. Είχαμε πάει στην Ομόνοια, σε σύνδεσμο οπαδών του... ΠΑΟΚ".

Εμφάνιση σε φιλμ

Οι φωτογράφοι τραβούσαν σε φιλμ, το εμφάνιζαν και μετά πήγαιναν τις φωτογραφίες στις εφημερίδες. Την άλλη μέρα αγόραζαν τις εφημερίδες για να δουν πόσες και πού μπήκαν, προτιμολογούσαν και μετά πήγαιναν να εισπράξουν: "Είχαμε διάφορα. Πολλά λογιστήρια δεν υπολόγιζαν σωστά ή το έκαναν επίτηδες. Άλλοι ήταν πολύ τυπικοί. Είπαμε, δύσκολες και διαφορετικές εποχές. Όταν πάντως έφυγα από το συγκεκριμένο γραφείο, ήμουν ήδη δικτυωμένος, μπορούσα να δουλέψω μόνος μου. Απέκτησα τον δικό μου χώρο, στην οδό Σοφοκλέους, μεσοτοιχία σε έναν επισκευαστή φωτογραφικών μηχανών, εξαιρετικό άνθρωπο. Με βοήθησε πολύ. Μέχρι και το τηλέφωνό του μου είχε παραχωρήσει, γιατί τότε ήταν δύσκολο να βάλεις γραμμή του ΟΤΕ. Το 1987 βρίσκω δίοδο για την Ένωση φωτορεπόρτερ, αλλά παίρνω την ταυτότητα έναν μήνα μετά την έναρξη του Ευρωμπάσκετ. Έχασα τη διοργάνωση για κάποιες μέρες, ακόμη το φυσάω και δεν κρυώνει. Μόλις πήρα την ταυτότητα, είπα 'πάει, τελείωσε' και ασχολήθηκα, πλέον, μόνο με το αθλητικό. Είχα πλέον το διαβατήριο για να μπαίνω στα γήπεδα".

Κάπως έτσι ξεκινάει και η διαδρομή του στο αθλητικό φωτορεπορτάζ. Το πρώτο ταξίδι είναι με την Εθνική ποδοσφαίρου το 1988 (Τουρκία-Ελλάδα 2-0) και η πρώτη μεγάλη αποστολή το Ευρωμπάσκετ του Ζάγκρεμπ, το 1989. Το 1992 έρχεται από τον Φλώρο η τηλεφωτογραφία. Μια επανάσταση, καθώς μέσω τηλεφωνικής γραμμής, η φωτογραφία μεταδιδόταν στην Αθήνα και μοιραζόταν την ίδια μέρα. Ο Χρυσοχοΐδης και ο τότε συνέταιρός του, αγοράζουν το σχετικό μηχάνημα λίγους μήνες αργότερα, το οποίο το δουλεύει το 1992 στη Βαρκελώνη. Εκεί κουβαλάει κάθε μέρα... 40 κιλά στην πλάτη και παθαίνει οσφυαλγία. Η τηλεφωτογραφία είναι επανάσταση γιατί "φέρνει άμεσα τη φωτογραφία στον ενδιαφερόμενο. Ο Φλώρος, μάλιστα, κατάφερε να αλλάξει και την τιμολόγηση, δημιουργώντας νέα δεδομένα στο επάγγελμα. Κάτι που έκανα κι εγώ, με ό,τι δημιούργησα λίγα χρόνια αργότερα".

Στούντιο τα γήπεδα του μπάσκετ

"Τότε σκέφτηκα τον τρόπο να αλλάξουμε γενικότερα τις συνθήκες φωτογράφησης των σπορ, ειδικά εκείνων στον κλειστό χώρο, με άξονα βέβαια το μπάσκετ, που είχε και τη μεγαλύτερη δημοτικότητα, εκείνα τα χρόνια. Αποφάσισα να μετατρέψω σε μεγάλα στούντιο με ειδικά φλας, όλα τα γήπεδα. Βλέπαμε τις φωτογραφίες από το ΝΒΑ και τρελαινόμασταν. 'Πώς βγαίνουν έτσι;' αναρωτιόμασταν. Ο ένας λόγος ήταν τα φλας. Ο άλλος ήταν ότι τα ματς γίνονταν σε γηπεδάρες και όχι στα δικά μας 'κλουβιά', όπου εκτός των άλλων κάπνιζαν όλοι αρειμανίως. Μια μέρα με καλεί ο Πέτρος Κωστόπουλος κι η Σοφία Κιντή, που έβγαζαν τότε το περιοδικό 'Αctive'. Μου δείχνει ένα περιοδικό, το 'Sports Illustrated' μάλλον και μια φωτογραφία του Μάικλ Τζόρνταν. 'Να σου πω, μεγάλε. Αυτήν τη φωτογραφία, μπορείς να τη βγάλεις εσύ; Ναι ή αρχ...α;'. Τον κοιτάζω και του απαντάω 'Μισό ναι και μισό αρχ...α. Αυτός παίζει σε μια αρένα 20.000 θέσεων, όπου όλα γυαλίζουν και κανείς δεν καπνίζει. Οι δικοί μας παίζουν σε γήπεδα της πλάκας, με τον καπνό παντού. Το μπλε που βλέπεις πολλές φορές είναι η διάθλαση πάνω στον καπνό από τα τσιγάρα. Έκανα, πάντως, μια μεγάλη επένδυση με τα στούντιο φλας. Είχα 32 κεφαλές, 4 σε κάθε γήπεδο. Υπήρχε πρόβλημα πρόσβασης στην οροφή, αλλά νοίκιασα ακόμη και ειδικά μηχανήματα. Είδα τι χρησιμοποιούσαν στις ΗΠΑ και έκανα μια προσομοίωση στην ελληνική πραγματικότητα".

Με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να βρει τον δρόμο για τη συνεργασία που είχε στο μυαλό του: "Με κάλεσε ο Φίλιππος Συρίγος. Ήθελε τις φωτογραφίες για το 'Τρίποντο', το καλύτερο περιοδικό της εποχής κι επειδή οι τιμές ήταν εκτός κανονικού τιμολογίου, αποφασίσαμε να συνεργαστούμε επί μονίμου βάσεως. Ήταν πολύ σημαντικό, καθώς έτσι έκανα πραγματικότητα το όνειρό μου και ταξίδεψα στο ΝΒΑ για πολλά all-star games, μαζί με τον Κώστα Παπαδάκη. Ναι, ξεχωρίζω το 'Τρίποντο', όπως ξεχωρίζω το 'ΦΩΣ των Σπορ', όπου είχα την ευτυχία να συνεργαστώ με τον αξεπέραστο Θόδωρο Νικολαΐδη. Κρατάω παρακαταθήκη τις συνομιλίες μαζί του και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε. Ήταν πολύ μεγάλη εμπειρία για μένα".

"Ενδιάμεσα, βέβαια, είχε προκύψει η συνεργασία μου και με τον Ολυμπιακό. Εκεί με προσέγγισε ο Γιάννης Σάρρας. Ωραίος ο τύπος. Θυμάμαι ακόμη το ματς με την Μπολόνια, που κρίθηκε με το κόψιμο του Παναγιώτη Φασούλα και ο Ολυμπιακός προκρίθηκε στο Τελ Αβίβ. Ο Σάρρας είχε γεμίσει τον ουρανό του ΣΕΦ με... μπαλόνια, κίνηση που δεν άρεσε στον προληπτικό Γιάννη Ιωαννίδη. Τελειώνει το ματς αγχωτικά, αλλά νικηφόρα. Πάω στα αποδυτήρια, πριν μπουν οι παίκτες, τους βλέπω έναν-έναν να πανηγυρίζουν. Ακολουθούν οι παράγοντες, ο Γιώργος Σαλονίκης, ο Σάρρας, ο Γιάννης Γιαννάκης, χαμογελαστοί. Στο τέλος ο 'ξανθός' μπαρουτιασμένος, φωνάζει "γ...ώ τον νεοπλουτισμό σας'. Δεν είχα πρόβλημα με τον Ιωαννίδη, μπορεί να μη του άρεσαν οι πολλές φωτογραφίες, αλλά από την εποχή του Άρη, είχε μια εκτίμηση στο πρόσωπό μου".