‘Ταρζάν’, ο πρώτος μαύρος του ΝΒΑ
Ο πρώτος Αφροαμερικανός που έγινε ντραφτ στο ΝΒΑ, είχε σχεδόν ξεχαστεί. Μέχρι που φέτος εισήλθε, μέσα σε μια φορτισμένη τελετή, στο Hall Of Fame. Ο Γιάννης Φιλέρης γράφει για τον πρωτοπόρο 'Ταρζάν', ή απλά Τσαρλς Κούπερ.
Tον Σεπτέμβρη, που μας πέρασε, μετά από πρόταση της Επιτροπής Αφροαμερικανών πρωτοπόρων, στο Ηall of Fame του ΝΒΑ και στην τάξη του 2019 εισήλθε μια εμβληματική φυσιογνωμία του επαγγελματικού μπάσκετ στις ΗΠΑ. Σχεδόν ξεχασμένη, στο πέρασμα του χρόνου, καθώς έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 57 ετών, το 1984. Ήταν ο Τσαρλς Χένρι (ή απλά Τσακ) Κούπερ, ο πρώτος μαύρος μπασκετμπολίστας, που έγινε ντραφτ στο ΝΒΑ το μακρινό 1950.
Στην Αμερική του 2019, το μπάσκετ είναι ένα σπορ όπου κυριαρχούν οι Αφροαμερικανοί (σ.σ. το 2015, στη σχετική μέτρηση, το 74.4% των παικτών ήταν μαύροι). Πριν 70 χρόνια, κάτι τέτοιο έμοιαζε αδιανόητο. Η χώρα είχε ρατσιστικούς διαχωρισμούς, ριζωμένους βαθιά στην κοινωνία, με τους μαύρους ουσιαστικά να μην έχουν δικαιώματα, παρά μόνο μεταξύ τους. Στα λεωφορεία υπήρχαν ξεχωριστές θέσεις για τους ‘νέγρους’, τα σχολεία ήταν επίσης φυλετικά διαχωρισμένα, πουθενά δεν έβλεπες μαύρους σε ανώτατα αξιώματα.
Κάπως έτσι ήταν και ο αθλητισμός. Οι μαύροι με τους μαύρους, οι λευκοί με τους λευκούς. Το 1947, o Τζάκι Ρόμπινσον έσπαγε τα ταμπού, καθώς γινόταν ο πρώτος μαύρος αθλήτής, που θα έπαιζε μπέιζμπολ στο πιο αγαπημένο πρωτάθλημα όλης της Αμερικής, την ΜLΒ. H ζωή του έγινε ταινία τόσο στη μικρή όσο και στη μεγάλη οθόνη, το ονοματεπώνυμό του ήταν ένα σύμβολο του αγώνα όλων των Αφροαμερικανών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που συνεχίστηκε επί δεκαετίες (κι ακόμη… δεν έχει ολοκληρωθεί). Ο ρατσισμός ήταν τόσο διαδεδομένος, τόσο ‘ανεκτός’ που ένας σπίκερ των κινηματογραφικών επικαίρων μπορούσε κάλλιοστα να χαρακτηρίσει τους Χάρλεμ Γκλοουμπτρότερς, τη διάσημη επαγγελματική ομάδα στην οποία έπαιζαν μόνο μαύροι, “ένα γκρουπ από μαϊμούδες”!
Την ώρα που υπηρχαν κολεγιακές (και αργότερα επαγγελματικές) ομάδες μόνο από μαύρους, το 1946 ιδρύθηκε το ΝΒΑ. Τέσσερα χρόνια αργότερα, θα προχωρούσε την εξέλιξη του σπορ ένα βήμα πιο μπροστά. Τρεις Αφροαμερικανοί, τρεις μαύροι, γίνονταν ντραφτ και θα έπαιζαν στο επαγγελματικό πρωτάθλημα.
Εκτός του Τσακ Κούπερ, που επιλέχθηκε πρώτος απ΄όλους (ντραφτ των Σέλτικς), οι άλλοι δυο ήταν ο Ερλ Λόιντ και ο Νέιτ ‘Σουιτγούοτερ’ Κλίφτον. Αμφότεροι είχαν ενταχθεί στο Ηall of Fame του ΝΒΑ, το 2003 και 2014 αντίστοιχα. Για αδιευκρίνιστους λόγους, ο Κούπερ περίμενε 70 χρόνια να μπει στο πάνθεον του μπάσκετ.
Την αδικία διόρθωσε φέτος το ΝΒΑ και στην εισαγωγή του πραγματικού πιονιέρου του μπάσκετ, βρέθηκαν τεράστιες μορφές όπως ο Μπιλ Ράσελ, ο Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ, ο Έλτζιν Μπέιλορ, ο Τζούλιους Έρβινγκ, ο Αϊζέια Τόμας, ο Ρέι Άλεν. Όλοι με το ίδιο χρώμα δέρματος που είχε ο Τσακ Κούπερ. Του χρωστάνε ίσως την καριέρα τους, τη δόξα και τα… εκατομμύρια που έβγαλαν από το μπάσκετ. Μαζί στη σκηνή, ωστόσο, εμφανίστηκαν οι λευκοί, άλλοτε σύμβολα των Σέλτικς, Τομ Χένσον (All-Star στη δεκαετία ’50 και ’60, αργότερα προπονητής και τα τελευταία 40 χρόνια σπορτσκάστερ) και Λάρι Μπερντ, όπως και ο CEO των Χάλερμ Γκλοουμπτρότερς, Μάνι Τζόνσον.
Είναι δύσκολο το τωρινό ΝΒΑ να καταλάβει πόσο δύσκολο ήταν πριν επτά δεκαετίες, στα μέσα του 20ού αιώνα, να παίξει μπάσκετ ένας Αφροαμερικανός στο υψηλότερο επίπεδο. Η εμπειρία του άλλωστε ήταν αρκετά οδυνηρή, καθώς αντιμετώπισε το ρατσισμό μέσα στα γήπεδα, απέναντι σε αντιπάλους και προπονητές, ακόμη και τον ίδιο τον οργανισμό του ΝΒΑ. “Αν και ήταν ένας πρωτοπόρος, δε νομίζω ότι τελικά του άρεσε που έπαιξα στο ΝΒΑ. Ήταν αρκετά οδυνηρό. Και σε κανέναν δεν αρέσει ο πόνος…”, είχε πεί η δεύτερη σύζυγός του, Ίρβα. Το ότι μετά το τέλος της καριέρας του έκανε διαφορετικά πράγματα σε σχέση με το μπάσκετ, ενδεχομένως να είναι και η απόδειξη των παραπάνω.
Βρώμικη δουλειά για τους μαύρους
Γεννημένος στο Πίτσμπουργκ (ο πατέρας του, Ντάνιελ, ήταν ταχυδρόμος και η μητέρα του, Έμα, δασκάλα), ο Κούπερ μεγάλωσε γνωρίζοντας τους φυλετικούς διαχωρισμούς των Αμερικανών από πρώτο χέρι. Του άρεσε το μπάσκετ, αλλά ο κανόνας τότε για τους μαύρους που προσπαθούσαν να μπουν στον κόσμο των λευκών, ήταν (ακόμη και στο μπάσκετ) η λεγόμενη βρώμικη δουλειά. Ριμπάουντ, άμυνα, βουτιές. Ή αν προτιμάτε βουτιές, άμυνα, ριμπάουντ. Ελάχιστα σουτ, καθόλου εκτίμηση στο όποιο ταλέντο διέθεταν.
Η προσπάθεια του να παίξει στο γυμνάσιο του Γουέστινχαουζ, τον απογοήτευσε γρήγορα, όμως ο προπονητής Ραλφ Ζάνισερ, βλέποντας ότι έχει μέλλον στο άθλημα, τον επανέφερε στην ομάδα. Σκοράροντας κατά μέσο όρο 13 πόντους, φάνηκε ότι πράγματι ο νεαρός μπορούσε να πάει πολύ καλύτερα, όταν συμπεριλήφθηκε και στην All-Star πεντάδα της περιοχής. Τον είχαν τοποθετήσει σαν σέντερ. Η πραγματική του θέση ήταν τεσσάρι…
Πρώτος σκόρερ και αρχηγός
Το 1944 πήγε στο περίφημο κολέγιο των μαύρων Γουεστ Βιρτζίνια Στέιτ, έπαιξε ένα χρόνο, πριν υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία προς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Ήταν 20 ετών το 1946, ο πόλεμος είχε τελειώσει και πήγε στο Ντουκέιν για να σπουδάσει εκπαιδευτικός, αλλά και να παίξει πολύ καλό μπάσκετ, αφού αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του κολεγίου (990 π.) και διετέλεσε αρχηγός της ομάδας.
Είχε καταφέρει να φτιάξει το ονομά του, παρά τις προκαταλήψεις, παρά τον ακραιφνή ρατσισμό που επικρατούσε στα σπορ. Το κολέγιό του κλήθηκε δυο φορές στο περίφημο ΝΙΤ, το κορυφαίο τουρνουά ανάμεσα σε πανεπιστημιακές ομάδες, εκείνη την εποχή. Σε ένα από τα ματς στο ΝΙΤ, ένας αντίπαλός του φώναξε “έχω τον νέγρο”. Ο Τσακ, απάντησε αμέσως: “Κι εγώ τη μάνα σου στο σπασουάρ μου”! Παρά το σάλο που δημιουργήθηκε, το Ντουκέιν υπερασπίστηκε τον Κούπερ, ακυρώνοντας μάλιστα αγώνες με κολέγια από το Νότο, που αρνήθηκαν να παίξουν με την ομάδα του… νέγρου.
Αποφοιτώντας από το πανεπιστήμιο, ο Κούπερ εντάχθηκε αμέσως στην περίφημη ομάδα των Χάρλεμ Γκλοουμπτρότερς. Ήταν ένας εξαιρετικός αθλητής, θαυμάσιος αμυντικός και σπουδαίος μπλοκέρ. Τον είπαν… ‘Ταρζάν’, για όλα αυτά. Ένας δημοσιογράφος προέβλεψε ότι μπορεί να γίνει ο Τζάκι Ρόμπινσον του μπάσκετ. Δεν έπεσε έξω. Στις 25 Απριλίου 1950, o ιδρυτής και ιδιοκτήτης των Σέλτικς, Γουόλτερ Μπράουν διαλέγει τον Κούπερ στον δεύτερο γύρο του ντραφτ (νο 14 συνολικά).
“Ας είναι καρό και εμπριμέ”
Στην επισήμανση ενός συναδέλφου του ότι ‘είναι μαύρος’ ο Μπράουν απαντάει: “Δεν με νοιάζει. Ας είναι καρό, εμπριμέ και … ριγέ”! Ο Κούπερ, γίνεται μέλος των Σέλτικς του Ρεντ Άουερμπαχ η βασανιστική δυναστεία των οποίων δεν είχε ακόμη ξεκινήσει. Άρχισαν να μπαίνουν τα θεμέλια, ωστόσο. Στο σχετικό βίντεο του ΝΒΑ για την εισαγωγή του Κούπερ στο Hall Of Fame, ο Μπομπ Κούζι θυμάται τη συγκεκριμένη δήλωση του Μπράουν, ενώ ο Μπομπ Πετίτ ανακαλεί στη μνήμη του ένα πολύ καλό παίκτη και κυρίως σπουδαίο ριμπάουντερ.
Η ρούκι του χρονιά είναι πολύ καλή (9.5π-8.5ρ) και ο Κούζι κάνει παρέα μαζί του, βγαίνοντας ακόμη και σε βραδινές εξόδους, για να ακούσουν τζαζ. Δεν ήταν ένας Τζάκι Ρόμπινσον του μπάσκετ, αφού υπήρχαν άλλοι δυο Αφροαμερικανοί που την ίδια χρονιά έκαναν ντεμπούτο στο ΝΒΑ, ωστόσο δεν έμοιαζαν όλα ρόδινα. Κάθε άλλο. Πολλά ξενοδοχεία στο Νότο, δεν δέχονταν τον ‘νέγρο’ να κοιμηθεί στα δωμάτιά τους, ενώ σε όλα τα γήπεδα οι ρατσιστικές επιθέσεις ήταν συχνό φαινόμενο. Μόνο μια φορά το 1952 εναντίον των Μιλγουόκι Χοκς, δεν συγκράτησε την οργή του και απάντησε.
Την επόμενη χρονιά τα νούμερά του άρχισαν να πέφτουν, ο ρόλος του μειώθηκε, περιορίστηκε στην άμυνα. Ένιωσε ότι για μια ακόμη φορά τον έστελναν να κάνει τη βρώμικη δουλειά. Ο Κούζι και ο Άουερμπαχ το αρνήθηκαν. Έφυγε από τους Σέλτικς το 1954 (για τους Μιλγουόκι Χοκς πρώτα, τους Φορτ Γουέιν Πίστονς, ένα χρόνο μετά). Έπαιξε και στους τελικούς του ΝΒΑ (το 1956 με τους Πίστονς), όμως δεν το ευχαριστήθηκε: “Είχα μεγάλη απογοήτευση μέσα μου. Δεν μπορούσα να παίξω όπως μπορούσα, γιατί υπήρχαν δυσκολίες εντός μου αλλά και το σύστημα που επικρατούσε στο μπάσκετ”.
Την υπόλοιπη ζωή του (κι αφού πήρε μάστερ στην κοινωνική εργασία) την αφιέρωσε στον ακτιβισμό εναντίον της φτώχιας, συμμετέχοντας σε πολλές δημόσιες υπηρεσίες. Έφυγε νωρίς, σε ηλικία μόλις 57 ετών, χτυπημένος από καρκίνο στο συκώτι. Ίσως γι’ αυτό ξεχάστηκε κιόλας, ενώ θα έπρεπε να είναι ο πρώτος που θα τον τιμούσαν όλοι οι Αφροαμερικανοί αθλητές. Ειδικά οι μπασκετμπολίστες.
O γιος του, Τσακ Koύπερ III, παρέλαβε συγκινημένος το βραβείο σε μια ιδιαίτερα φορτισμένη στιγμή. “Δεν δίστασαν ποτέ, ο πατέρας μου και οι δυο άλλοι πρωτοπόροι του 1950, ο Ερλ Λόιντ και ο Νέιτ Κλίφτον. Έδωσαν μια μεγάλη μάχη να νικήσουν τα στερεότυπα του ρατσισμού”, είπε ενώ στη βράβευσή του όλη η αίθουσα στο Σπρίνγκφιλντ σηκώθηκε για να χειροκροτήσει.
Ήταν καιρός…
