Άγκνες Κελέτι: Η αιωνόβια ολυμπιονίκης
Ο Γιάννης Φιλέρης γράφει για τη γηραιότερη εν ζωή Ολυμπιονίκη, την Άγκνες Κελέτι, που επέζησε από το Ολοκαύτωμα, πήρε 10 ολυμπιακά μετάλλια στη γυμναστική και θέλει να μιλάει για το μέλλον.
Είναι (σχεδόν) 100 χρονών. Για την ακρίβεια 99, που τα έκλεισε τον Ιανουάριο. Η Άγκνες Κελέτι δεν θα δει φέτος τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, όπως όλοι μας, βέβαια. Ελπίζει να είναι γερή και να τους απολαύσει του χρόνου, όταν δηλαδή θα έχει συμπληρώσει ήδη έναν αιώνα ζωής! Έτσι κι αλλιώς, παραμένει η πιο μεγάλη σε ηλικία Ολυμπιονίκης. Κι ακόμη μπορεί να σηκώσει το πόδι της πάνω από το κεφάλι της, έστω κι αν χρειάζεται να στηριχθεί, για λίγο, στον γιο της Ραφαέλ.
Η ιστορία της είναι συναρπαστική. Ξεκινάει στην Ουγγαρία, στην πολύ μεγάλη εβραϊκή κοινότητα που εξαφάνισαν οι Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (περίπου 550.000 υπολογίζονται τα θύματα της φασιστικής θηριωδίας), περνάει ξυστά από το Άουσβιτς, το στρατόπεδο του θανάτου όπου έχασαν τη ζωή τους ο πατέρας κι άλλα μέλη της οικογένειάς της και επιστρέφει στη χαρά της ζωής, στους θριάμβους της στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι και της Μελβούρνης!
Η Κελέτι γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1921. Μεγάλωσε στη Βουδαπέστη και ξεκίνησε να ασχολείται με τη γυμναστική από τα 4. Στα 16 ήταν ήδη πρωταθλήτρια Ουγγαρίας (1937). Η καριέρα της έμοιαζε έτοιμη να απογειωθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1940, που δεν έγιναν ποτέ (στο Τόκιο). Η εισβολή των Ναζί στη Βουδαπέστη αλλάζει τη ζωή όλων, πολύ περισσότερο των Εβραίων της πόλης. Η Κελέτι αποβάλλεται από τον σύλλογό της. Μόλις έχει αρχίσει το πογκρόμ. Η φήμη ότι οι “παντρεμένες γυναίκες δεν μεταφέρονταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης” την οδηγεί σε λευκό γάμο με τον γυμναστή Ίστβαν Σάρκανι το 1944. Θα χωρίσουν το 1950. Οι Εβραίοι οδηγούνται σωρηδόν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, με τον πατέρα της να πηγαίνει στο Άουσβιτς.
Ζωή σαν ταινία
Η ίδια θα προμηθευτεί πλαστή ταυτότητα, προσποιούμενη ότι είναι μια Ουγγαρέζα χριστιανή, ονόματι Γιουχάχ Πιρόσκα. Θα πιάσει δουλειά πρώτα σε εργοστάσιο πυρομαχικών και στη συνέχεια ως υπηρέτρια στο σπίτι μιας οικογένειας Ούγγρων, που συμπαθούσαν τους Ναζί. Εξασφαλίζει έτσι την επιβίωσή της, αλλά και το φαγητό για τη μητέρα και την αδερφή της, που κρύβονται σε ένα από τα πολλά αντίστοιχα σπίτια που είχε οργανώσει ο Σουηδός διπλωμάτης και ανθρωπιστής Ραούλ Βάλενμπεργκ (έσωσε τη ζωή πολλών Εβραίων στη Βουδαπέστη).
Η περιπέτειά της μοιάζει με κινηματογραφική ταινία. Έχει περιγράψει τον φόβο της να πείσει τους φρουρούς του γκέτο της Βουδαπέστης να την αφήσουν να βγει απ’ αυτό. Πόσο δυνατά χτυπούσε η καρδιά της. Αλλά και πως κάθε πρωί στη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από τους Σοβιετικούς, στο τέλος του πολέμου, μάζευε τα πτώματα για να θαφτούν σε ομαδικούς τάφους.
Κι όμως. Απ’ αυτόν τον εφιάλτη βγήκε ζωντανή. Το 1945 ήταν 24 ετών, είχε όρεξη για ζωή κι ένα μεγάλο απωθημένο, να παίξει τσέλο, που αγαπούσε ίσως και περισσότερο από τη γυμναστική. Τελικά, επέστρεψε στον αθλητισμό. Ο στόχος της ήταν να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948 στο Λονδίνο, εκπληρώνοντας τα προπολεμικά όνειρά της. Ο τραυματισμός στον αστράγαλο όμως της στέρησε την ευκαιρία να γίνει Ολυμπιονίκης. Θα έπρεπε να περιμένει άλλα 4 χρόνια.
Παρότι είχε περάσει τα 30, η εμφάνισή της στο Ελσίνκι το 1952 την ανέβασε στο βάθρο. Πήρε το χρυσό στις ασκήσεις εδάφους, το αργυρό στο σύνθετο ατομικό και στο σύνθετο ομαδικό, αλλά και το χάλκινο στο ομαδικό οργάνων (δεν υπάρχει πια). Όπως όλοι οι άνθρωποι που έζησαν τον πόλεμο, η Κελέτι ήθελε να ζήσει όσα δεν μπόρεσε στη διάρκεια της λαίλαπας. Γι’ αυτό δεν εγκατέλειψε τη γυμναστική και προετοιμάστηκε να πάρει μέρος και το 1956 στη Μελβούρνη. Ήταν 35 ετών, μάλλον… γιαγιά για το άθλημα. Κι όμως, εκεί έκανε τις καλύτερες εμφανίσεις της. Πήρε 4 χρυσά (σε ασύμμετρους ζυγούς, δοκό ισορροπίας, ασκήσεις εδάφους και ομαδικό οργάνων) και 2 αργυρά μετάλλια (σύνθετο ατομικό και σύνθετο ομαδικό). Σύνολο, 10 ολυμπιακά μετάλλια. Μόνο ο Μαρκ Σπιτς με τα 11 του 1972 είναι ο Εβραίος αθλητής που έχει πάρει περισσότερα.
Αμέσως μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1956 κι ενώ στη Βουδαπέστη είχαν εισβάλει τα σοβιετικά τανκς, 45 μέλη της ουγγρικής αποστολής ζήτησαν πολιτικό άσυλο στην Αυστραλία. Ανάμεσά τους κι η Κελέτι, η οποία μετακόμισε στο Ισραήλ. Το 1959 παντρεύτηκε τον Ρόμπερτ Μπίρο με τον οποίο έκανε 2 παιδιά.
Τα τελευταία χρόνια έχει επιστρέψει στη Βουδαπέστη κι εκεί γιόρτασε τον περασμένο Γενάρη τα 99α γενέθλιά της. Η πρώτη κουβέντα της, σε μια μίνι συνέντευξη που έδωσε στο Associated Press ήταν η εξής: “Να μιλήσω για το παρελθόν; Καλύτερα να ασχοληθούμε με το μέλλον. Το παρελθόν πέρασε και πάντα θα υπάρχει το μέλλον”. Λάτρεψε, όπως είπε, τη γυμναστική, αν και για πολλά χρόνια μετά της έκλεψε την καρδιά η ορειβασία. Τώρα βέβαια δεν μπορεί να ανέβει στα βουνά, όμως ακόμη κάνει βόλτες στους δρόμους της Βουδαπέστης και συμβουλεύει τους νέους: “Να χαίρεστε, πρώτα και κύρια, τη ζωή σας, να διευρύνετε τους ορίζοντές σας”.
Η φυσική κατάστασής της είναι εξαιρετική για την ηλικία της, όπως κι η ευλυγισία της. Αυτό που την κάνει να εκνευρίζεται είναι η εξοντωτική πίεση και προπόνηση των νεαρών γυμναστών και γυμναστριών. “Έτσι δεν αναπτύσσεται το σώμα τους και αυτό είναι καταστροφικό”, δηλώνει και όταν τη ρωτάνε τι της άρεσε περισσότερο στη ζωή της, απαντάει: “Έμαθα ξένες γλώσσες και γνώρισα τον κόσμο”. Όσο για τα μετάλλια της; “Έκανα ό,τι έπρεπε. Ό,τι μπορούσα. Αυτό ήταν”. Εντάξει, 10 μετάλλια δεν είναι λίγα. Η Νάντια Κομανέτσι έπεσε από τα σύννεφα όταν έμαθε ότι τα κατέκτησε όλα, ενώ ήταν πάνω από 30 ετών. Σχεδόν 70 χρόνια μετά, η Κελέτι είναι ακόμη μαζί μας και είναι γεμάτη ζωή…
