Τζέσι Βασάγιο, ο ‘άγνωστος’ που άλλαξε για πάντα την κολύμβηση

Όπως το Βατερλό, το Άρνεμ, ο Ζακ Μαρκ-Μποσμάν, ο Ντον ΜακΛίν, το Ελ Αλαμέιν, ο Ρίτσαρντ Κράιτσεκ, ο Χάρι Τρούμαν, ο Ρούλον Γκάρνερ, κάποιες φορές χρειάζεται να είσαι εκεί ή να έχεις την ιδέα για να γράψεις τη δική σου ιστορία στον τομέα σου. Ο Τζέσι Βασάγιο δεν ήταν σπουδαίος κολυμβητής. Όμως άλλαξε εντελώς την ιστορία του αγωνίσματος, με τον πιο απλό τρόπο.

Ο Βασάγιο αγωνίστηκε με τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1984 στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες. Τότε ήταν 23 χρόνων. Για τις ΗΠΑ, ήταν ένας κολυμβητής λίγο πάνω από το μέσο όρο, από εκείνους που μπορεί να πάνε στους Ολυμπιακούς, μπορεί και όχι. Για την Καραϊβική, όμως, το Πουέρτο Ρίκο, από το οποίο κατάγεται, είναι θρύλος. Και αυτό αποδεικνύεται από την είσοδό του στο διεθνές Hall of Fame της κολύμβησης, το 2006. Όταν συμπληρώθηκαν, δηλαδή, 40 χρόνια από τους Ολυμπιακούς του Μόντρεαλ, στους οποίους ο ίδιος ήθελε να εκπροσωπήσει το Πουέρτο Ρίκο, αλλά η ομοσπονδία, της οποίας τελικά διετέλεσε πρόεδρος από το 2004 έως το 2009, δεν τον άφησε, διότι έπρεπε να μείνει τουλάχιστον ένα χρόνο στο Πουέρτο Ρίκο, ώστε να έχει δικαίωμα συμμετοχής. Μία λεπτομέρεια, στις μέρες μας. 

Το πραγματικό όνομα του πρώην κολυμβητή και νυν προπονητή των Πομπάνο Πιράνχας, που στις 9 Αυγούστου κλείνει τα 58 χρόνια ζωής, είναι Χεσούς Βασάγιο Νταβίντ Αναντόν. Ο τρίτος από τους πέντε γιους, μπήκε στο νερό επειδή ο πατέρας του, Βίκτορ, ένας άνθρωπος που λάτρευε τα σπορ, τον είδε να κολυμπάει στην πισίνα ενός ξενοδοχείου στο Σαν Χουάν του Πουέρτο Ρίκο, όχι πολύ μακριά από το Πόνσε, όπου γεννήθηκε. Το 1976, στο πρωτάθλημα των ΗΠΑ, ο Βασάγιο κολυμπούσε δίπλα στο μεγαλόσωμο Τζον Νέιμπερ, ο οποίος πήρε τέσσερα χρυσά και ένα ασημένιο μετάλλιο λίγο αργότερα, στους Ολυμπιακούς του Μόντρεαλ. Ο Πορτορικανός, με 175 εκατοστά να τον χωρίζουν από το έδαφος, ήξερε ότι αν κολυμπούσε με τους ίδιους όρους που το έκανε ο Νέιμπερ, θα έμενε πολύ πίσω του. Οπότε αποφάσισε να δοκιμάσει κάτι άλλο.

Όντας ταχύς στο κολύμπι κάτω από την επιφάνεια της πισίνας, ο Βασάγιο πήρε μια απόφαση που έμελλε να αποδειχθεί ιστορική: να χρησιμοποιήσει για όσο περισσότερη ώρα γινόταν το dolphin kick. Δηλαδή να μείνει κάτω από την επιφάνεια της πισίνας πολύ περισσότερο από τον προκαθορισμένο χρόνο. Ο Νέιμπερ νίκησε σε εκείνη την κούρσα των 200μ. ύπτιο, αγωνίσματος που κατέκτησε το χρυσό στον Καναδά, όπως άλλωστε στα 100μ., τα 200μ., τα 4Χ200μ. ελεύθερο, τα 4Χ100μ. μεικτή ομαδική, ενώ πήρε το ασημένιο στα 200μ. ελεύθερο.

Ο Βασάγιο ήταν μόλις 14 ετών και δύο χρόνια αργότερα, στο Παγκόσμιο του Βερολίνου, έγινε ο πρώτος Πορτορικανός που, έστω για λογαριασμό των Ηνωμένων Πολιτειών, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο. Για την ακρίβεια, δεν ήταν ένα, αλλά δύο: στα 200μ. ύπτιο και στα 400μ. μεικτή ατομική. Στα 200μ. μεικτή ατομική ήταν δεύτερος. Το στυλ του κέρδιζε χώρο, αλλά δεν είχαν πειστεί εξ ολοκλήρου οι κολυμβητές ότι ήταν εχέγγυο επιτυχίας.

Σε αυτό ασφαλώς και έπαιξε ρόλο η ταχύτητα που γνωστοποιούνταν τα νέα δεδομένα. Ένα χρόνο αργότερα, στους Παναμερικανικούς του Σαν Χουάν, νίκησε μπροστά στους συμπατριώτες του στα 200μ. και τα 400μ. μεικτή ατομική, ενώ πήρε το ασημένιο στα 200μ. πεταλούδα. Τον επόμενο χρόνο, όμως, δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής για τους Ολυμπιακούς της Μόσχας, όπως, λόγω του μποϊκοτάζ, οποιοσδήποτε άλλος Αμερικανός κολυμβητής.  Αλλά το 1984, στα 23 του, έκανε το όνειρό του πραγματικότητα. Πήρε μέρος σε δύο αγωνίσματα, τα 400μ. μεικτή ατομική και τα 200μ. ύπτιο, στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες. Στο πρώτο ήρθε τέταρτος και μπορεί να μην ανέβηκε στο βάθρο, αλλά έγινε ολυμπιονίκης. Είχε ξυρισμένο κεφάλι, όπως ο Λάζλο Τσεχ, αλλά με μουστάκι. Ο Βασάγιο σταμάτησε την κολύμβηση, αλλά για το dolphin kick ήταν απλώς η αρχή. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στα 100μ. ύπτιο των Ολυμπιακών της Σεούλ, έγινε ο κακός χαμός.

Τα γυρίσματα

Η κλωτσιά του δελφινιού, βεβαίως, δεν ήταν επιδραστική μόνο όταν ο κολυμβητής έπεφτε στο νερό. Περισσότερη ώθηση έδινε στα γυρίσματα, αφού είχε χτυπήσει τα πόδια του στο βατήρα. Ο Βασάγιο είχε κάνει γερή προπόνηση σε αυτό το κομμάτι, γι’ αυτό, άλλωστε, τα διακοσάρια και τα τετρακοσάρια ήταν η ειδικότητά του. Όταν έφτασε το 1987, πολλοί κολυμβητές είχαν υιοθετήσει στην προπόνησή τους ακριβώς αυτόν τον τρόπο.

Μεταξύ αυτών, ο Σοβιετικός Ίγκαρ Παλιάνσκι, ο Αμερικανός Ντέιβιντ Μπέρκοφ και ο Ιάπωνας Νταΐτσι Σουζούκι, οι πιο ταλαντούχοι κολυμβητές της εποχής στο ύπτιο. Κι όταν έφτασε η ώρα, στις 24 Σεπτεμβρίου του 1988 στους Ολυμπιακούς της Σεούλ, με τον κομουνισμό να πνέει, πια, τα λοίσθια, οι τρεις τους τέθηκαν δίπλα δίπλα, σε διαφορετικές διαδρομές: ο Μπέρκοφ, που έκανε τον καλύτερο χρόνο στα προκριματικά, παγκόσμιο ρεκόρ τότε με 54.51, πήρε την τέταρτη. Ο Πολιάνσκι, που έκανε ολυμπιακό ρεκόρ με 55.04, πριν του το σπάσει ο Μπέρκοφ, βρέθηκε στην πέμπτη. Και ο Σουζούκι, με το 55.90, ήταν στην τρίτη. Από τους χρόνους γινόταν κατανοητό ότι ο Μπέρκοφ ήταν το φαβορί. Όντας, κιόλας, ένας κολυμβητής μικρών αποστάσεων, είχε την εκρηκτικότητα για το κολύμπι κάτω από το νερό.

Αυτό που έγινε σε εκείνη την κούρσα, ήταν ένα φεστιβάλ… κρατήματος αναπνοής. Πέντε αθλητές διένυσαν τουλάχιστον 25 μέτρα στο πρώτο πενηντάρι πριν βγουν από το νερό. Ο Παλιάνσκι έμεινε 25, ο Σουζούκι 30 και ο Μπέρκοφ 32. Ήταν η πιο χαοτική έναρξη σε κούρσα Ολυμπιακών στην ιστορία. Ο Σουζούκι έμεινε πιστός στο πλάνο του. Είχε κολυμπήσει πολλές φορές την κούρσα στο μυαλό του. Ως τα 60 μέτρα ο Μπέρκοφ είχε το προβάδισμα, αλλά ο Σουζούκι τον έφτασε και τον προσπέρασε. Στο τέλος, ο Ιάπωνας έκανε 55.05, ο Μπέρκοφ 55.18 και ο Παλιάνσκι 55.20. Όταν ο Σουζούκι συνάντησε τον Βασάγιο, του είπε ότι σε μία επίσκεψή του στην Ιαπωνία ήταν ένας από τους κολυμβητές στις ομάδες που ανταγωνίζονταν. Τότε για πρώτη φορά ήρθε σε επαφή με την τεχνική του, που οι Ιάπωνες την αποκάλεσαν ‘η τεχνική του Βασάγιo.

Ωστόσο, σημασία δεν είχε ποιος νίκησε. Εκείνο το χάος στα πρώτα δευτερόλεπτα της κούρσας έφερε αναταραχές. Τα δημοσιεύματα δεν φείσθηκαν προβληματισμών για την παραδοξότητα. Προπονητές και κολυμβητές δεν τέθηκαν όλοι αναφανδόν υπέρ του δικαιώματος του αθλητή να κερδίζει σε ταχύτητα απλώς κολυμπώντας μέσα στο νερό. Έμοιαζε άδικο, με τον τρόπο που είχε διαμορφωθεί η κολύμβηση, και δεν αναδείκνυε την ικανότητα του αθλητή να είναι γρήγορος και έξυπνος στην επιφάνεια της πισίνας.

Δεν περίμεναν καν την επόμενη διοργάνωση για να αποφασίσουν οι ιθύνοντες της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας (FINA). Άμεσα, μετά τη λήξη των Ολυμπιακών της Σεούλ, αποφάνθηκαν ότι το κεφάλι του κολυμβητή στο ύπτιο πρέπει να βγαίνει στην επιφάνεια μετά από 10 μέτρα στο νερό. Το 1991 η απόσταση επεκτάθηκε, στα 15, ένα όριο που διατηρείται ως και τώρα. Ακόμα κι έτσι, ο Τζέσι Βασάγιο, που είχε δοκιμάσει αυτό το κολύμπι σε επίσημους αγώνες 13 ολόκληρα χρόνια πριν, μπορεί να μην ‘πνίγηκε’ στα μετάλλια, αλλά γνώρισε μία άλλου είδους φήμη, που τον κατατάσσει στους πιονέρους, αλλά και τους επαναστάτες, της κολύμβησης.