Το έπος της Κινσάσα, ή 45 χρόνια ‘Rumble in the Jungle’
Πέντε χρόνια από μισό αιώνα απέχει ο αγώνας του Μοχάμεντ Αλί με τον Τζορτζ Φόρμαν στο Ζαΐρ, στις 30 Οκτωβρίου του 1974. Αλλά πάντα θα είναι επίκαιρος.
Έχουν υπάρξει πιο ποιοτικοί, πιο ρυθμικοί αγώνες μποξ. Έχουν γίνει αγώνες που το ρινγκ είναι πολύ κοντά να μετατραπεί σε νεκροταφείο. Πυγμάχοι έχουν παραδώσει μαθήματα, έχουν βγάλει νοκ άουτ δύσμοιρους αντιπάλους με μία γροθιά. Φανταχτεροί συνδυασμοί χτυπημάτων έχουν γεννήσει στιγμές που είναι ρομαντικές, αν θέλεις. Ο Πακιάο, που ‘ζωγραφίζει’ το μούσι του Μαργκαρίτο. Ο Ρόι Τζόουνς, που ρίχνει νοκ ντάουν τον Γκλεν Χιλ με τα χέρια στην πλάτη. Και το ‘μίσος’ που έχει δημιουργηθεί εκτός ρινγκ φέρνει αυτό που λένε brawl, δηλαδή μια γρονθοπατινάδα που θα μπορούσε να συμβεί σε οποιοδήποτε μέρος με τον ίδιο τρόπο. Που δεν τηρούνται (ή τηρούνται στοιχειωδώς) οι βασικοί κανόνες.
Υπάρχουν ο Σούγκαρ Ρέι Ρόμπινσον με τον Τζέικ λα Μότα, ο Ρόκι Μαρτσιάνο με τον Τζέρσεϊ Τζο Γουόλκοτ, ο Χοσέ Αντόνιο Μπαρέρα με τον Έρικ Μοράλες, ο Λάρι Χολμς με τον Κεν Νόρτον, φυσικά ο πρώτος γύρος του Μάρβιν Χάγκλερ με τον Τόμας Χερνς.
Όμως όποιον αγώνα και να βάλεις δίπλα σε ό,τι έγινε στις 30 Οκτωβρίου του 1974 στην Κινσάσα του Ζαΐρ, εδώ και χρόνια Δημοκρατίας του Κονγκό, μεταξύ του Μοχάμεντ Αλί και του Τζορτζ Φόρμαν, πιθανώς στο τέλος να μη στεριώνει μια σοβαρή σύγκριση. Ο μεγαλύτερος αγώνας στην ιστορία της πυγμαχίας δεν ήταν ο πιο συναρπαστικός, ο πιο ποιοτικός, ο πιο βίαιος. Δεν λογιζόταν, καν, πριν συμβεί, μεταξύ δύο ισάξιων πυγμάχων. Ο Αλί είχε κλείσει τα 32 και πλησίαζε τα 33. Ο Φόρμαν είχε ρίξει, ένα χρόνο πριν, έξι φορές κάτω σε δύο γύρους την έτερη γωνία του ισοσκελούς, τον Τζο Φρέιζερ και η γροθιά του έμοιαζε να προέρχεται από το μυαλό της Μαίρη Σέλεϊ.
O Κεν Νόρτον, ο οποίος είχε υποχρεώσει τον Αλί στη δεύτερη ήττα του το 1973, ακολουθώντας το ιδιοφυές πλάνο του προπονητή που τον είχε αναγκάσει να χάσει για πρώτη φορά από τον Τζο Φρέιζερ δύο χρόνια πριν, στο ‘Madison Square Garden’, του Εντ Φατζ δηλαδή, είχε φάει ξύλο και των γονέων από τον ‘Big George’ στις 26 Μαρτίου 1974, στην προσπάθειά του να του πάρει τις ζώνες που ο Φόρμαν είχε πάρει τον προηγούμενο χρόνο από τον Φρέιζερ. Για 5 λεπτά, έδερνε το διεκδικητή ανελέητα. Και ήταν η ώρα του Αλί, ο οποίος πήγαινε βουρ για το χασάπικο. Το κρέας του ήταν ακόμη νόστιμο και εκλεκτό. Ο Φόρμαν θα του έδινε τα έντερα στο χέρι.
Αλλά επηρέασε όσο οτιδήποτε την κουλτούρα του αθλητισμού, κλείδωσε όνειρα σε πιτσιρίκια που ούτε φαντάζονταν ότι θα βρίσκονται σε θέση να αξιώνουν ό,τι στο σύγχρονο κόσμο ονομάζεται στόχος, έκανε την πυγμαχία παρτενέρ του Σείριου στον αθλητικό ουρανό. Και φυσικά άνοιξε το κουτί που ήταν συμπιεσμένος ο θρύλος του νεαρού Κάσιους Κλέι και αργότερα, ασπαζόμενου το Ισλάμ, Μοχάμεντ Αλί.
Το μποξ περνάει δύσκολες ώρες. Ο θάνατος του Πάτρικ Ντέι, με πατέρα γιατρό, μητέρα τελείως αντίθετη στη βία του σπορ, από τα χτυπήματα του Ζερμέιν Σάρλο σε έναν αγώνα που δεν έδειχνε ότι θα είχε τέτοιο τέλος επαναφέρει το θέμα της απόφασης που παίρνουν οι γονείς να αφήνουν τα παιδιά τους να πηγαίνουν στο γυμναστήριο και να φοράνε τα γάντια στα χέρια με τον κίνδυνο, όχι απλώς της σωματικής ακεραιότητάς τους αλλά, της ίδιας της ύπαρξής τους. Από τον Ιούλη, 4 πυγμάχοι έχουν πεθάνει συνεπεία χτυπημάτων στο ρινγκ.
Το παράδειγμα του Ντέι είναι σημαντικό, διότι δεν επρόκειτο για κάποιον που έπαιξε πυγμαχία για να ξεφύγει από τους δρόμους, αλλά για έναν άνθρωπο που είχε το υπόβαθρο των επιλογών στη ζωή του και μπορούσε να διαλέξει. Από πάντα το μποξ ήταν ένας αγώνας και αυτό σήμαινε πως οι αθλητές του προέρχονταν από προβληματικά περιβάλλοντα και οι προπονητές τους έβρισκαν και το τερπνό, μαζί με το ωφέλιμο: την ενασχόληση που σε κρατά μακριά από τις πολύ κακές συνήθειες και τον καλό αθλητή. Από τέτοιο περιβάλλον προέκυψε και ο Αλί.
Όταν πήγε στο Ζαΐρ, ο Αλί ήταν χαμένος από χέρι. Η ιστορία είναι η πιο διάσημη στην πυγμαχία, διότι έχει ξεφύγει από τα σύνορά της.
Το ποιητικό προσωνύμιο του αγώνα, ‘Rumble in the Jungle’, που φυσικά έδωσε σε αυτόν ο πρώτος ράπερ στην ιστορία.
Η αναβολή του αγώνα από τον Φόρμαν, που έκανε τον 32χρονο πυγμάχο να εξαπολύσει έναν ανηλεή πόλεμο απέναντι στον αντίπαλό του. Στην αρχή, η αναμέτρηση ήταν προγραμματισμένη για τις 25 Σεπτεμβρίου, αλλά 8 μέρες πριν ο αντίπαλός του στο σπάρινγκ, Μπιλ ΜακΜάρεϊ, τον χτύπησε στο δεξί μάτι, με αποτέλεσμα να τον αναβάλει.
Η απειλή του 25χρονου ‘κτήνους’, ότι “ίσως πρέπει να σκοτώσω κάποιον στο ρινγκ, προκειμένου να με σεβαστείτε”.
Το τζόγκινγκ του Αλί στους δρόμους της Κινσάσα, με τα παιδιά να τον παίρνουν από πίσω, προσπαθώντας, μέσω του υποσυνειδήτου τους, να λυτρωθούν από τη στυγνή δικτατορία (ουδεμία του πολιτισμένου κόσμου μπαίνει σε οποιαδήποτε σύγκριση με τις αφρικανικές) του Μομπούτου.
Ο Ντον Κινγκ, ο μάνατζερ που η γυναίκα του Αλί έλεγε ότι “είναι μαύρος, σκέφτεται πράσινα (σ.σ. το χρώμα του δολαρίου), συμπεριφέρεται λευκά”.
O πηγαιμός του Φόρμαν στη χώρα της Αφρικής με ένα λυκόσκυλο για παρέα, που ήταν το ζώο που οι αστυνομικοί χρησιμοποιούσαν για να κυνηγούν μαύρους, ένα ξεκάθαρο ρατσιστικό σύμβολο που θεωρήθηκε πράξης προδοσίας και απροσμέτρητης οίησης.
Οι προειδοποιήσεις του Αλί, ότι επρόκειτο να είναι τόσο γρήγορος που ο Φόρμαν αποκλείεται να τον ακουμπούσε.
Η ανησυχία του σπουδαίου δημοσιογράφου και σχολιαστή Χάουαρντ Κοσέλ για τη σωματική ακεραιότητα του φίλου του στο ρινγκ.
Το 20λεπτο κονσέρτο του θρυλικού Τζέιμς Μπράουν, πριν αρχίσει ο αγώνας.
Η τακτική που στην ιστορία έμεινε ως rope a dope και που οδήγησε το τεχνικό τιμ του Φόρμαν στην καχυποψία. Από εκεί, άλλωστε, βγήκε η φήμη ότι ο Αλί είχε δώσει ενδεχομένως την εντολή να χαλαρώσουν τα σκοινιά, όσο καιρό ήταν στο Ζαΐρ με τον πυγμάχο των 191 εκατοστών και των 100 κιλών, που διανέμονταν σαν πέτρες στο βιβλικό κορμί του, να συνεχίζει την προετοιμασία του στις ΗΠΑ.
Η πιθανότητα ο Άντζελο Νταντί, προπονητής του Αλί, να γνώριζε την τακτική και να την είχε προαποφασίσει μαζί με τον μποξέρ του. Μόλις λίγα χρόνια πριν ο φωτογράφος Τζον Καλίνσκι είχε προτείνει στον Νταντί να παρακολουθήσει έναν Αργεντινό πυγμάχο στις κατηγορίες μεσαίων βαρών, ονόματι Νικολίνο Λότσε, που είχε καταστήσει σε φρικιαστικά ακριβή, για τον αντίπαλο, επιστήμη, το πέσιμο πάνω στα σκοινιά. Η παρακίνηση να φύγει από εκεί ο Αλί ίσως ήταν μια παγίδα, για να νιώσει ο Φόρμαν ότι τον ‘είχε’. Αν έγινε κάτι τέτοιο, το μυστικό έχει μείνει μυστικό, κάτι που φυσικά είναι θαυμάσιο για τη μυθιστορία, διότι θα έπρεπε να έχουμε βαρεθεί να μαθαίνουμε όλες τις ιστορίες πίσω από τις ιστορίες και νομίζουμε ότι θέλουμε, ωστόσο είναι περισσότερο εθισμός. Να κρατιέται ένα μυστικό εδώ και 45 χρόνια, που σημαίνει ότι θα μείνει εσαεί ως κρυπτόν κάτω από τον ήλιο, μπορεί να γεμίζει αισιοδοξία τον κόσμο.
Ο Αλί εκμεταλλεύθηκε τα πάντα: τα ανοιχτά χέρια του Φόρμαν, ειδικά το αριστερό, που το χρησιμοποιούσε για να το βάζει στο δεξί χέρι του δεξιόχειρα αντιπάλου του, ώστε να μη δέχεται γροθιά. Ο Αλί μετέτρεψε την κατάσταση αυτήν σε πλεονέκτημα από την αρχή, ρίχνοντάς του ουσιαστικά μισή ντουζίνα από τις πρώτες γροθιές που μαθαίνουμε στο μποξ, ένα ευθύ χτύπημα το οποίο χρησιμεύει και για αποσυντονισμό. Ο Φόρμαν δεν αποσυντονίστηκε, έφερε τον αγώνα στα μέτρα του. Τον υπολόγιζε στους 5 γύρους. Αν ο αντίπαλός του στην αρχή προσπάθησε να χορέψει, δεν ήθελε πολύ για να καταλάβει ότι αν ένα μπουκέτο τον έβρισκε σε κίνηση, θα ήταν χαμένος. Του έριξε, ενώ στεκόταν στα σκοινιά, ό,τι ήταν διαθέσιμο, ακόμα και το νεροχύτη της κουζίνας, που λένε στο Λούιβιλ. Κι ενώ νόμιζε ότι τον ‘είχε’, στον έκτο γύρο ο Αλί, που φυσικά είναι το πλέον… σεσημασμένο ανοιχτό στόμα στην αθλητική μυθολογία, τον ρώτησε: “Αυτό είναι ό,τι έχεις Τζορτζ;”.
Έπρεπε να φτάσει η αναμέτρηση 15 δευτερόλεπτα πριν το τέλος του όγδοου γύρου, για να εκτυλιχθεί η πιο εικονική σκηνή της. Ο Φόρεμαν απλώνει το δεξί χέρι στο λαιμό του Αλί, για να κάνει χώρο για το αριστερό χουκ. Ο Αλί αποφεύγει το χέρι και το σταυρώνει με το δικό του αριστερό. Ο Φόρμαν βρίσκεται σκυφτός, χωρίς ισορροπία, με ροπή του σώματος προς τα εμπρός. Ο Αλί αμολά ένα δεξί κάθετο χουκ, που του επιτρέπει να γυρίσει τον Φόρμαν στα σκοινιά και να εξαπολύσει πέντε διαδοχικές γροθιές, με τον αντίπαλό του να στριφογυρίζει. Σε μια σκηνή που χωράει ακόμα και στην υψηλή λογοτεχνία, ο Αλί αφήνει τον Φόρμαν, που έχει καταρρεύσει, να πέσει. Μαζεύει το χέρι. Ο πυγμάχος με το κόκκινο σορτσάκι είναι φαρδύπλατος στο ρινγκ. Όταν σηκώνεται ξανά, ο αγώνας έχει τελειώσει.
Από την αρχή ως το τέλος του, ο αγώνας ανήκει σε μια πινακοθήκη κινούμενων όντων, σε ένα βιβλίο καταγραφής φανταστικών πλασμάτων. Κι ενώ δεν ήταν ο τελευταίος θρίαμβος στην καριέρα του Αλί, ένα χρόνο μετά θα ήταν μέρος εκείνου του αγώνα που θεωρείται ότι εγχάραξε εντός του τη νόσο του Πάρκινσον, του ‘Thrilla in Manilla’ με τον Φρέιζερ, στο καλλιτεχνικό κομμάτι αυτό ήταν το υψηλότερου ιδανικού έργο του. Το ‘Bumaye’, που φώναζαν οι Ζαϊρινοί, “σκότωσέ τον”, ενέπνευσε τον Σαλίφ Κεϊτά να γράψει ένα από τα πιο μελαγχολικά τραγούδια όλων των εποχών, το ‘Tomorrow’, το οποίο καθόρισε την ταινία ‘Αλί’, με τον Γουίλ Σμιθ, που, με τη σειρά της, τελειώνει με τον αγώνα του Ζαΐρ.
Οι Fugees με τους Busta Rhymes και τους A Tribe Called Quest έφτιαξαν το τραγούδι ‘Rumble in the Jungle’, που η μελωδική απαγγελία της Λόριν Χιλ κατέστησε αξεπέραστο. Και το ‘Όταν ήμαστε βασιλιάδες’, το ντοκιμαντέρ που δείχνει την ιστορία της αναμέτρησης, καθιστά τυχερούς εκείνους που πρόκειται να το δουν.
