Τα Σκόπια έχουν ξεχάσει τον Τόνι Σαβέβσκι

Τα Σκόπια ζουν και αναπνέουν για το ποδόσφαιρο όπως κάθε πρώην γιουγκοσλαβική πόλη που σέβεται τον αθλητικό εαυτό της. Είναι και αυτό το αχανές γήπεδο, το 'Φίλιππος ο 2ος', που υπενθυμίζει στον επισκέπτη ότι οι κάτοικοι αυτής της πόλης και ξέρουν και παρακολουθούν μπάλα.

Ωστόσο, όταν ρωτάς στους δρόμους παρέες ανθρώπων αν γνωρίζουν τον Τόνι Σαβέβσκι οι απαντήσεις ποικίλλουν. Οι νεότεροι σε κοιτούν με μία απορία στο βλέμμα. Κάτι τους λέει το όνομα, κάτι μακρινό, δεν είναι δυνατόν όμως να το προσδιορίσουν. Σου πετούν έτσι ένα "λυπάμαι, δεν τον θυμάμαι" και συνεχίζουν το δρόμο τους.

Αυτοί που έχουν τα χρονάκια τους, οι 50+ για να το θέσουμε ηλικιακά, φυσικά και γνωρίζουν. Ειδικά αν πρόκειται για οπαδούς της Βαρντάρ Σκοπίων, της ομάδας δηλαδή στην οποία ο Σαβέβσκι έγινε ευρύτερα γνωστός στο... όλον Γιουγκοσλαβία, το πρόσωπό τους φωτίζεται: "Πως να ξεχάσει κανείς τον Τόνι..."

Και όμως, η τελική αίσθηση έχει μία γεύση λήθης, τα Σκόπια έχουν ξεχάσει τον Σαβέβσκι παρά το γεγονός ότι πριν 30 και πλέον χρόνια ήταν τοπικός ήρωας για τους οπαδούς της δημοφιλούς Βαρντάρ.

Το ταλέντο που έλαμψε στην Μπίτολα

Ας γυρίσουμε όμως το χρόνο πίσω. Ο Τόνι Σαβέβσκι γεννήθηκε όχι στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία αλλά στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο το 1963. Γιουγκοσλαβία σήμαινε, μεταξύ άλλων πολλών πραγμάτων, και αθλητική παιδεία. Δεν υπήρχε περίπτωση να είχε κάποιος ταλέντο στα σπορ και να μην έβρισκε ευκαιρίες να κυνηγήσει το όνειρό του. Από το δημοτικό σχολείο κιόλας, τα παιδιά τα παρακολουθούσαν άνθρωποι με γνώση και μεράκι οι οποίοι εν συνεχεία έκριναν ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα.

Ο Σαβέβσκι είχε έμφυτο ταλέντο στο ποδόσφαιρο. Γούσταρε όμως και το μπάσκετ. Φίλοι του που ζουν πλέον στα Σκόπια έλεγαν ότι είχε μία εμμονή να σκοράρει πίσω από την μπασκέτα με μία μαεστρία χαρακτηριστική της μεγάλης των πλάβι σχολής. Ωστόσο, τον κέρδισε το ποδόσφαιρο. Η πρώτη του ομάδα ήταν η τοπική Πέλιστερ υπό τη σημαία της οποίας έκανε τα αρχικά βήματα στο χώρο τα οποία ήταν αρκετά για να πείσουν τους ανθρώπους της Βάρνταρ.

Με τον Τόνι συνέβη κάτι σπάνιο για τα τότε δεδομένα. Δεν ήταν καν 17 ετών όταν άλλαξε πόλη (από την Μπίτολα στα Σκόπια) για να βάλει ουσιαστικά τη ζωή του σε ράγες επαγγελματικής ποδοσφαιρικής καριέρας. Δεν συνηθιζόταν στη Γιουγκοσλαβία. Ή μάλλον συνηθιζόταν για τις πραγματικά ξεχωριστές περιπτώσεις όπως ήταν αυτή του Σαβέβσκι.

Στη Βάρνταρ, η οποία έπαιρνε μέρος στο πολύ δυνατό πρωτάθλημα της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας (Παρτίζαν, Ερυθρός Αστέρας, Ντινάμο Ζάγκρεμπ και δεν συμμαζεύεται) ο ανταγωνισμός ήταν αδυσώπητος. Για τα δεδομένα του πρωταθλήματος, η Βάρνταρ αποτελούσε απλά μία μικρομεσαία δύναμη της επαρχίας, ήταν ας πούμε μία Λάρισα της Γιουγκοσλαβίας.

Πολλές φορές όμως η ιστορία γράφεται από τέτοιου είδους παρέες. Από ομάδες που βάζουν πλώρη για την επιτυχία με σύμμαχο μονάχα το ταλέντο τους και καταφέρνουν να νικούν τη λάμψη και το κατεστημένο των αντιπάλων τους. Κάπως έτσι η Βάρνταρ κατέκτησε το πρωτάθλημα της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας το 1987 (έστω και αν στη συνέχεια το έχασε στα χαρτιά). Της έλειπε η λάμψη, είχε όμως περίσσευμα ταλέντου.

Δύο παίκτες της ξεχώριζαν σαν τη μύγα μες στο γάλα. Ο ένας ήταν ο πολύς Ντάρκο Πάντσεφ, ένας φαντεζί σέντερ φορ. Ο εν λόγω είχε το σταρίλικι στο αίμα του, το απολάμβανε, ζούσε την κάθε στιγμή. Ο άλλος ήταν ο Τόνι Σαβέβσκι, ο ορισμός του αντιστάρ. Έκανε τη δουλειά στο γήπεδο (συνήθως άριστα), πήγαινε στα αποδυτήρια, έκανε ντους, επέστρεφε σπίτι χωρίς να μιλά στους δημοσιογράφους και στον κόσμο.

"Ο δικός μου Τόνι"

Στο καφέ στο κέντρο των Σκοπίων, η πηγή μας έρχεται με χαλαρή διάθεση. Βοηθάει και ο καιρός, ο ήλιος σε συνεπαίρνει και ας είναι αρχές Μαρτίου.

"Θα σου μιλήσω για τον Τόνι με έναν και μόνο όρο ο οποίος όμως θα είναι απαράβατος. Δεν θα γράψεις πουθενά το όνομά μου, ούτε καν το μικρό".

ΟΚ, αλλά να ρωτήσω γιατί τέτοια μυστικοπάθεια;

"Αν μάθει ότι μίλησα γι' αυτόν, θα μου κόψει την καλημέρα!"

Ο αντιστάρ που λέγαμε...

"Όταν, λοιπόν, πρωτοέπαιξε στην Μπίτολα, έγινε φανερό ότι ο τύπος δεν είχε το ψώνιο να παίζει για την πάρτη του. Έπαιζε και για τους άλλους, για να μην μπω κυρίως για τους άλλους. Έπαιζε για την ομάδα".

Καλά, μας τα είπαν και άλλοι αυτά...

"Λόγω τιμής. Είναι πραγματικά κρίμα που στην εποχή του δεν υπήρχαν μηχανήματα που να καταγράφουν τα χιλιόμετρα που έκανε. Θα τα είχε τρελάνει ο αθεόφοβος. Πάνω-κάτω, συνέχεια. Από την άμυνα στην επίθεση. Δεν είχε θέση. Ήταν θέση... Σαβέβσκι".

Υπερβάλλεις.

"Καθόλου. Μα αυτά είδαν και τον πήραν στη Βάρνταρ πριν καν τελειώσει το σχολείο. Μιλάμε για φαινόμενο, για ασταμάτητη μηχανή. Τρεξίματος αλλά και δημιουργίας".

Εδώ απαιτείται μία διευκρίνηση, κυρίως για τους νεότερους αναγνώστες. Κάποιοι από σας μπορεί να πιστεύουν ότι ο Σαβέβσκι θυμίζει τους χαφ που έχετε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια, αυτούς δηλαδή που καταπίνουν χωρίς σταματημό τα χιλιόμετρα αλλά όταν έρχονται σε επαφή με την μπάλα, το άθλημα περνά δύσκολες στιγμές. Καμία σχέση ο Σαβέβσκι μ' αυτήν την εικόνα.

Ο τίμιος εργάτης Σαβέβσκι όταν είχε την μπάλα στα πόδια του, μεταμορφωνόταν σε πρίγκιπα του παραμυθιού και φερόταν στη στρογγυλή θεά σαν αυτή να ήταν το αντικείμενο του πόθου του. Με λεπτότητα, φινέτσα και απαράμιλλο πάθος. Ο Τόνι Σαβέβσκι έκανε έρωτα στην μπάλα και προκαλούσε οργασμούς στην εξέδρα.

Και στη Βάρνταρ αγαπητέ;

"Κόλλησε αμέσως αν και ήταν πιτσιρικάς. Δεν άλλαξε καθόλου το στιλ του. Σπανίως ακούγαμε τη φωνή του. 'Φώναζε' μόνο μέσα στο γήπεδο. Με τον Πάντσεφ έκαναν ένα ασύλληπτο δίδυμο, τόσο ασύλληπτο που η Βάρνταρ πήρε το πρωτάθλημα το 1987. Ήταν ανήκουστο".

Kαι μετά;

"Το ταλέντο του το μυρίστηκε για τα καλά όλη η Γιουγκοσλαβία. Οι μεγάλες ομάδες της Σερβίας κυρίως τον γούσταραν πολύ. Όμως δεν ήταν οι μόνες. Το όνομά του είχε ταξιδέψει και εκτός Γιουγκοσλαβίας και δεν εννοώ την Ελλάδα όπου και κατέληξε".

Δηλαδή;

"Τον ήθελαν ομάδες και από την Τουρκία αλλά και από την Ιταλία!"

Και αυτός προτίμησε την ΑΕΚ; Μήπως σε βάρεσε ο ήλιος σήμερα;

"Χαχα, φίλε μου ξεχνάς κάτι. Μιλάμε για τον Τόνι Σαβέβσκι, τον ορισμό του αντιστάρ. Ύστερα ήταν και εκείνος ο Σέρβος προπονητής της ΑΕΚ..."

Ο Μπάγεβιτς...

"Ναι, αυτός. Μεγάλο ποδοσφαιρικό έρωτα για τον Σαβέβσκι είχε αυτός ο τύπος. Πόσες φορές είχε έρθει ο ίδιος εδώ. Για να τον πείσει να έρθει στην ΑΕΚ. Και τελικά τα κατάφερε. Πώς; Κανείς δεν ξέρει. Πάντως ο Τόνι πήγαινε μόνο εκεί που ένιωθε ότι τον ήθελαν πολύ και εκεί που τα δεδομένα θα του ταίριαζαν. Εκτίμησε, επίσης, ότι η ζωή στην Αθήνα θα του άρεσε πιο πολύ. Ούτε σ' αυτό έπεσε έξω. Κόλλησε και με την Αθήνα, άλλωστε ακόμα εκεί μένει και έχουν περάσει τριάντα χρόνια".

Ο Σαβέβσκι έφτασε στην Αθήνα για να ενταχθεί στην ΑΕΚ κατά τη διάρκεια της χειμερινής μεταγραφικής περιόδου της σεζόν 1988-1989. Εντάχθηκε ομαλά στο σύνολο και βοήθησε αποφασιστικά έτσι ώστε η Ενωση να πάρει το πρώτο της πρωτάθλημα μετά από 10 ολόκληρα χρόνια.

Έγινε βασικός και αναντικατάστατος, ίσως το πιο πολύτιμο εργαλείο στα χέρια του Μπάγεβιτς που μ' αυτόν μαέστρο έχτισε τη μεγάλη ΑΕΚ των αρχών της δεκαετίας του '90. Ναι, ήταν ακριβώς η εποχή της εθνικιστικής υστερίας στην Ελλάδα (αλλά και στη γείτονα) για το Μακεδονικό. Ο Σαβέβσκι βρέθηκε εν μέσω πυρών σε αντίπαλα γήπεδα, βίωσε μία πραγματικά ζόρικη κατάσταση, να βγάζει δηλαδή το ψωμί στη χώρα η οποία βρισκόταν σε μία σχεδόν ανοιχτή σύγκρουση με τη δική του.

Πίσω στην πηγή μας λοιπόν.

Πώς αντιμετώπισε ο Τόνι όλη αυτή την κατάσταση;

"Δύσκολο να σου πω ακόμη και τώρα. Για την ακρίβεια μπορώ να σου πω μόνο αυτό. Ουδέποτε υπήρξε εθνικιστής ο Τόνι. Και ουδέποτε ενδιαφέρθηκε σοβαρά για την πολιτική".

Πράγματι, σ' όλα αυτά τα χρόνια που το Μακεδονικό βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας (αλλά και στα επόμενα) η φωνή του Τόνι Σαβέβσκι δεν ακούστηκε σχεδόν ποτέ. Οι συνεντεύξεις του μετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Οι φορές που στάθηκε να πει δυο λόγια στις κάμερες είναι τόσο σπάνιες που ουδείς μπορεί να τις θυμηθεί πλέον.

Βίωσε την υστερία με στωικότητα. Και πολύ ποδόσφαιρο. Ποδόσφαιρο εξαιρετικά υψηλού επιπέδου που χάρισε στην ΑΕΚ τρία συνεχόμενα πρωταθλήματα, το 1992, το 1993 και το 1994 αλλά και την παρθενική της συμμετοχή στο Champions League η οποία σφραγίστηκε με το περίφημο γκολ του Τόνι στην Γλασκώβη στο παιχνίδι κόντρα στους Ρέιντζερς τον Αύγουστο του 1994.

Και η Εθνική φίλε;

"Την άφησε νωρίς. Όχι για πολιτικούς λόγους. Αλλά όταν δημιουργήθηκε η Εθνική ομάδα της χώρας μας, ο Τόνι δεν μπορούσε να τρέχει για όλους πια. Κάτι τον 'χαλούσε' και στο κλίμα. Έβλεπε ότι τα πιο νέα παιδιά δεν κόπιαζαν".

Εννοείται ότι ο Σαβέβσκι διατηρεί άριστους δεσμούς με τη χώρα του (Βόρεια Μακεδονία πλέον). Οι δικοί του άνθρωποι ζουν ακόμη στην Μπίτολα, τα πεθερικά του στα Σκόπια, εκεί όπου ο Τόνι παντρεύτηκε πριν πάρει τη μεταγραφή στην ΑΕΚ.

Μετακινείται αθόρυβα, εξακολουθεί να μη δίνει συνεντεύξεις, είναι κάτι περισσότερο από διακριτικός, είναι, με λίγα λόγια, ο εαυτός του. Ο γνωστός Σαβέβσκι που άφηνε τη δόξα για τους άλλους και κρατούσε για τον εαυτό του την ουσία.

Τι λέει ο Τόνι για τη Συμφωνία των Πρεσπών;

"Χαχαχα, άλλη ερώτηση φίλε. O Tόνι δεν μιλάει για αυτά. Είναι quite wise and very calm".

Όντως, είναι ο Τόνι που όλοι γνωρίσαμε...

Photo credits: eurokinissi