Τότεναμ-Ολυμπιακός: Το προπονητικό τρικ που γιγάντωσε τον Μουρίνιο

Ο Ολυμπιακός δοκιμάζεται στο 'Tottenham Hotspur Stadium' για την 5η αγωνιστική της φάσης των ομίλων του φετινού Champions League, κόντρα σε μια Τότεναμ που επιχειρεί το δικό της restart με τον 'πολύ' Ζοζέ Μουρίνιο στην άκρη του πάγκου της. Ο Πορτογάλος τεχνικός μέτρησε ήδη την πρώτη νίκη του ως μέλος των Spurs, μετά το 3-2 στην έδρα της Γουέστ Χαμ το Σάββατο για την Premier League. Κι αν η σημαντικότερη συνεισφορά του σε αυτή την επιτυχία αφορά στο ψυχολογικό κομμάτι, αυτό δεν σημαίνει πως ο πολύπειρος τεχνικός δεν έχει ξεκινήσει ήδη να εφαρμόζει τη δική του προπονητική μεθοδολογία στους Λονδρέζους. Πάνω στην οποία θα στηρίξει την σταδιακή αγωνιστική μεταμόρφωση της Τότεναμ, στην ομάδα με το μοντέλο παιχνιδιού που ο ίδιος θεωρεί ιδανικότερο για την περίσταση. Ένα μικρό κομμάτι αυτού του εγχειρήματος θα αντιμετωπίσει στο Λονδίνο και ο Ολυμπιακός του Πέδρο Μαρτίνς.

Τι ακριβώς περιλαμβάνει ωστόσο το 'μυστικό' του Μουρίνιο που απαντάται στις λέξεις 'τακτική περιοδικότητα', μεθοδολογία πάνω στην οποία θεωρείται ιδιοφυΐα και ο βοηθός του, Ζοάο Σακραμέντο; Η μέθοδος τακτικής περιοδικότητας αναπτύχθηκε από τον Βίτορ Φράντε, λέκτορα στο Αθλητικό Πανεπιστήμιο του Πόρτο και εφαρμόζεται εδώ και χρόνια από αρκετούς προπονητές, μεταξύ των οποίων και ο Μουρίνιο, που παραμένει ο κύριος και πιο επιτυχημένος εκφραστής της. Με μια απλουστευμένη εξήγηση, η βασική μεθοδολογική και παιδαγωγική αρχή πίσω από την τακτική περιοδικότητα είναι ότι το παιχνίδι ποδοσφαίρου πρέπει να 'εκπαιδεύεται/διδάσκεται' σεβόμενο τη λογική δομή του. Για την τακτική περιοδικότητα, η λογική δομή του παιχνιδιού περιστρέφεται γύρω από τις 4 στιγμές/φάσεις του παιχνιδιού:

1. Αμυντική οργάνωση
2. Η μετάβαση από την άμυνα στην επίθεση
3. Επιθετική οργάνωση
4. Η μετάβαση από την επίθεση στην άμυνα

Κατά συνέπεια, τουλάχιστον μία από αυτές τις 4 στιγμές του παιχνιδιού είναι πάντα παρούσα σε κάθε προπονητική άσκηση, που ακολουθεί την ονομαζόμενη 'αρχή της εξειδίκευσης'.

Κάθε δράση στο παιχνίδι, ανεξάρτητα σε ποια από τις 4 στιγμές του παιχνιδιού μπορεί να συμβεί, περιλαμβάνει μια απόφαση (τακτική διάσταση), μια δράση ή μια κινητική ικανότητα (τεχνική διάσταση) που απαιτεί μια συγκεκριμένη κίνηση (σωματική διάσταση) και κατευθύνεται από συναισθηματικές καταστάσεις (ψυχολογική διάσταση). Ένας καλός ποδοσφαιριστής θεωρείται αυτός που μπορεί να επιλέξει την πλέον κατάλληλη ενέργεια για να ανταποκριθεί σε διαφορετικά σενάρια παιχνιδιού. Αυτές οι ενέργειες καθορίζονται πάντα από ένα τακτικό πλαίσιο. Κατά συνέπεια, η τακτική διάσταση θα πρέπει να είναι η κυρίαρχη συνιστώσα της προπόνησης. Για παράδειγμα, η έννοια της ταχύτητας θα αφήσει την θέση της στη σχετικότητα της ταχύτητας. Ωστόσο, η τακτική διάσταση δεν υφίσταται από μόνη της και έχει νόημα μόνο όταν συμβαίνει μέσω της αλληλεπίδρασης των άλλων 3 διαστάσεων (τεχνική, σωματική, ψυχολογική).

Αυτό σημαίνει ότι τα τακτικά, τεχνικά, σωματικά και ψυχολογικά στοιχεία δεν αποτελούν μέρος ξεχωριστής προπόνησης. Όλα συμπεριλαμβάνονται σε μια προπονητική μονάδα, με κύριο μέλημα το γεγονός ότι κάθε άσκηση οργανώνεται γύρω από -τουλάχιστον- μία από τις 4 στιγμές του παιχνιδιού (αμυντική οργάνωση - μετάβαση από την άμυνα στην επίθεση - επιθετική οργάνωση - μετάβαση από την επίθεση στην άμυνα) και τις τακτικές αρχές του αγωνιστικού πλάνου. Αυτές αναφέρονται σε ένα σύνολο αγωνιστικών προτύπων παιχνιδιού που ένας προπονητής θέλει να υιοθετήσει μια ομάδα, σε οποιαδήποτε από τις 4 στιγμές του παιχνιδιού. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας προπονητής επιχειρεί να εκπαιδεύσει την ομάδα του να παίζει ποδόσφαιρο. Μια αντίληψη του παιχνιδιού. Δεδομένης της μεγάλης γκάμας μη προβλέψιμων παραγόντων που υπάρχει κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, ένας προπονητής προσπαθεί να δημιουργήσει μοτίβα μέσω προετοιμασίας, σχεδιασμού και προπόνησης.

Επομένως, κάθε προπονητική μονάδα έχει δημιουργηθεί με βάση το μοντέλο παιχνιδιού του προπονητή. Η συστηματική επανάληψη των τακτικών αρχών του παιχνιδιού θα πρέπει να επιτρέπει στους παίκτες να μεταμορφώνουν σε συνήθεια το μοτίβο παιχνιδιού που θέλει ο προπονητής. Η δημιουργία μια συνήθειας είναι εφικτή μόνο όταν ο εγκέφαλος έχει βιώσει τις ίδιες ή παρόμοιες καταστάσεις και τις έχει καταγράψει ως δεδομένα. Η εργασία των Haggard & Libet (2001) έδειξε ότι ο εγκέφαλος προετοιμάζει τις αποκρίσεις των κινήσεων πολύ πριν το άτομο καταλάβει ότι μια κίνηση θα λάβει μέρος. Οι ενέργειες και οι αποφάσεις που λαμβάνονται καθημερινά και μοιάζουν να είναι συνειδητές και άμεσες, είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα υποσυνείδητων διαδικασιών στον εγκέφαλο. Έτσι, μέσω αυτών των συνηθειών, οι αποφάσεις και οι χρόνοι αντίδρασης μπορούν να μειωθούν σημαντικά. Αυτός ο τρόπος προπόνησης έχει ως στόχο να προετοιμάσει έναν παίκτη προκειμένου αυτός να αντιληφθεί, να κατανοήσει και να αντιδράσει πιο γρήγορα σε κάθε πιθανή κατάσταση (σενάριο) παιχνιδιού.

"Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις διαφορές μεταξύ της παραδοσιακής αναλυτικής προπόνησης, όπου οι παράγοντες ενός παιχνιδιού εκπαιδεύονται μεμονωμένα και την ολοκληρωμένη προπόνηση, η οποία χρησιμοποιεί τη μπάλα αλλά οι θεμελιώδεις αρχές της δεν διαφέρουν πολύ από την παραδοσιακή. Και υπάρχει ο δικός μου τρόπος προπόνησης, ο οποίος ονομάζεται τακτική περιοδικότητα. Δεν έχει καμία σχέση με τα προηγούμενα δύο, παρόλο που πολλοί άνθρωποι πιστεύουν το αντίθετο", είχε δηλώσει από το 2006 κιόλας ο Μουρίνιο.

Όλα αυτά αφορούν τη βασική ιδέα της προπονητικής μεθόδου που ονομάζεται 'τακτική περιοδικότητα' και περιστρέφεται γύρω από θεμελιώδεις άξονες (δια στόματος Πορτογάλου) όπως:

• Μοντέλο παιχνιδιού

"Η πιο σημαντική πτυχή στις ομάδες μου είναι να έχουμε ένα καθορισμένο μοντέλο παιχνιδιού, ένα σύνολο αρχών που παρέχει οργάνωση. Ως εκ τούτου, από την πρώτη μέρα, η προσοχή μας κατευθύνεται προς την επίτευξη αυτού του στόχου"

• Αρχή της εξειδίκευσης

"Εκπαίδευση σημαίνει η προπόνηση πάνω σε μια συγκεκριμένη κατηγορία. Δηλαδή, να δημιουργήσω ασκήσεις που μου επιτρέπουν να ενισχύσω τις αρχές του παιχνιδιού μου"

• Αρχή της οριζόντιας αλλαγής στην εξειδίκευση

"Οι καθημερινές ανησυχίες μας έχουν ως στόχο να καταστήσουν λειτουργικό το μοντέλο παιχνιδιού μας. Ωστόσο, η δομή της προπονητικής μονάδας και το τι πρέπει να κάνουμε κάθε μέρα σχετίζεται όχι μόνο με τους τακτικούς στόχους αλλά και με ανάλογα προνομιακό το στοιχείο της πληρότητας, όσον αφορά την φυσική κατάσταση"

• Αρχή της εφαρμογής των τακτικών αρχών του παιχνιδιού

"Μία από τις πιο δύσκολες ερωτήσεις αφορά τον τρόπο που θέλουμε να καταστήσουμε λειτουργικό το στυλ παιχνιδιού μας, δημιουργώντας ασκήσεις όπου μπορούμε να συμπεριλάβουμε όλες τις πτυχές (διαστάσεις) του παιχνιδιού, αλλά χωρις ποτέ να ξεχνάμε το βασικό στόχο: να δημιουργήσουμε μια δεδομένη αρχή παιχνιδιού στο αγωνιστικό μοντέλο μας"

• Αρχή της διαμόρφωσης και ιεραρχικής οργάνωσης του παιχνιδιού

"Έγραψα ένα κείμενο που δεν πρόκειται να δημοσιευθεί ποτέ. Είναι ο φάκελος προπόνησής μου, όπου διατηρώ όλες τις οδηγίες της εκπαίδευσης. Δηλαδή, όλους τους προπονητικούς στόχους και τον τρόπο επίτευξής τους μέσα από τις μεθοδολογικές αρχές μου. Αν έπρεπε να ονομάσω αυτό το έγγραφο, ο τίτλος του θα ήταν 'η εξέλιξη των προπονητικών μοντέλων μου'"

• Αρχή της άσκησης καταστάσεων

"Η προπόνηση/εκπαίδευση αξίζει τον κόπο μόνο όταν σας επιτρέπει να κάνετε λειτουργικές τις ιδέες και τις αρχές σας. Έτσι, ο προπονητής πρέπει να βρει ασκήσεις για να καθοδηγήσει την ομάδα του, ώστε να εκπαιδευτεί πάνω σε ό,τι σκοπεύει να κάνει σε πραγματικές καταστάσεις στο παιχνίδι"

• Αρχή της προοδευτικής πολυπλοκότητας

"Από την πρώτη στιγμή, οι βασικές και οι επιμέρους αρχές του παιχνιδιού μας εκτελούνται μέσα από μια σειρά ασκήσεων. Αλλά ο καλύτερος τρόπος για να μεταφέρουμε τις ιδέες μας, είναι η μείωση της πολυπλοκότητας μέσω των ασκήσεων"

• Αρχή της σταθεροποίησης της απόδοσης

"Δεν θέλω η ομάδα μου να φτάνει στο peak της απόδοσης της. Δεν θέλω η ομάδα μου να παρουσιάζει μεταπτώσεις. Αντί αυτού, προτιμώ να διατηρώ πάντα υψηλά επίπεδα απόδοσης. Αυτό συμβαίνει επειδή για μένα δεν υπάρχουν περίοδοι ή παιχνίδια που είναι πιο σημαντικά από άλλα"

Φανταστείτε πως κάθε ένας από αυτούς τους άξονες της συγκεκριμένης μεθοδολογίας που ονομάζεται 'τακτική περιοδικότητα', συνοδεύεται από ξεχωριστή ανάλυση/ερμηνία. Ίσως τελικά το επάγγελμα του προπονητή να μην είναι τόσο απλό ή εύκολο πιστεύει ο μέσος, μη προπονητής, ποδοσφαιρόφιλος...

Να επιστρέψουν οι 'κομμένοι' στην Εθνική ομάδα; Η απάντηση στο Pod-όσφαιρο: