Τα ραντεβού θανάτου των χούλιγκαν: Πού, πώς και γιατί

Το βράδυ της Δευτέρας ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της Αθήνας, η Λεωφόρος Αλεξάνδρας στο ύψος του Πεδίου του Άρεως, μετατράπηκε σε πεδίο της μάχης. Μολότοφ και φωτιές, πέτρες και καδρόνια, συγκρούσεις σώμα με σώμα συνέθεσαν το αποτρόπαιο σκηνικό, τη στιγμή μάλιστα που ο πολυσύχναστος δρόμος είχε κίνηση, λίγα μέτρα μάλιστα από το κτίριο της ΓΑΔΑ.

Όπως έγινε γνωστό από πηγές του αστυνομικού ρεπορτάζ και των λογαριασμών των χούλιγκανς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο ένας ‘στρατός’ αποτελούνταν από οπαδούς της ΑΕΚ που είχαν την υποστήριξη Λευκορώσων της Παρτιζάν Μινσκ και ο άλλος από οπαδούς του Παναθηναϊκού, τους οποίους ενίσχυσε ένα δυναμικό κομμάτι των ταξιδιωτών οπαδών του Άγιαξ και της πολωνικής Κρακόβια. Το αποτέλεσμα των οδομαχιών αποτυπώθηκε γλαφυρά στις εικόνες που κατέγραψαν οι φωτογραφικοί φακοί και οι κάμερες κινητών τηλεφώνων.

Προφανώς δόθηκε συνέχεια, λίγες ώρες αργότερα, το βράδυ της Τρίτης στις κερκίδες του ‘Σπύρος Λούης’ στο ΟΑΚΑ, πριν και κατά την ανάπαυλα του ποδοσφαιρικού αγώνα που διεξήχθη για τους ομίλους του Champions League. Γιατί κάθε τέτοιος αγώνας θα πρέπει να έχει και… μία ρεβάνς.

(φωτογραφία: Eurokinissi)

Οι περισσότεροι υποψιάζονταν πως το ραντεβού της Δευτέρας θα έχει και δεύτερο μέρος.

Δεν ήταν ένα πρωτόγνωρο σκηνικό. Μια παραποίηση της πραγματικότητας. Τα προμελετημένα ραντεβού μεταξύ δύο συνόλων οπαδών με σκοπό τον διαπληκτισμό και την επίδειξη δύναμης / κυριαρχίας έναντι του “αντιπάλου” για λογαριασμό κάποιου ποδοσφαιρικού συλλόγου αποτελεί διεθνές φαινόμενο.

Τα πρώτα κρούσματα χουλιγκανισμού καταγράφηκαν στα “εφηβικά” χρόνια του αθλήματος, από τα τέλη του 19ου αιώνα στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ στη Νότια Αμερική, το 1924 σημειώθηκε η πρώτη δολοφονία στην ήπειρο (Αργεντινού φιλάθλου στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης) για το ποδόσφαιρο.

Η κουλτούρα του χουλιγκανισμού γιγαντώθηκε στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, με τους Άγγλους και τους Ολλανδούς να αποκτούν την “πρωτοκαθεδρία”. Σε αυτές τις χώρες εντοπίζονται για πρώτη φορά τα “ραντεβού θανάτου”, με συμμετοχή ακόμα και εκατοντάδων οπαδών δύο ομάδων (ή και συνασπισμών περισσοτέρων).

Η συγκεκριμένη μέθοδος σύγκρουσης και επιβολής διαδόθηκε γρήγορα και στις υπόλοιπες χώρες, ιδίως του δυτικού κόσμου. Το πρόβλημα του (ποδοσφαιρικού) χουλιγκανισμού εξέλειπε από τις χώρες που σχημάτιζαν τη Σοβιετική Ένωση, έστω κι αν η “φλόγα” υπέφωσκε και υπήρξαν κάποια καταγεγραμμένα περιστατικά από τη δεκαετία του ’70.

Τα ‘άγρια χρόνια’ του ’80 και του ’90

Στη μελέτη “Understanding football hooliganism: a comparison of six Western European football clubs” του Ραμόν Σπάι, η οποία εκδόθηκε σε βιβλίο από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ το 2006, αναφέρεται χαρακτηριστικά: “Η συντριπτική πλειονότητα των συγκρούσεων μεταξύ αυτών των σχηματισμών χούλιγκαν (σ.σ. ομάδων φιλάθλων της Μπαρτσελόνα και της Εσπανιόλ) αυτήν τη στιγμή ούτε προγραμματίζονται προσεκτικά ούτε προσχεδιάζονται, σε απόλυτη αντίθεση με τους προμελετημένους καβγάδες μεταξύ των χούλιγκαν της Εσπανιόλ και της Μπαρτσελόνα στα τέλη του ’80 και στις αρχές του ’90. Περιστασιακά, πάντως, οι χούλιγκαν της Μπαρτσελόνα εξαπολύουν προμελετημένες επιθέσεις σε αντιπάλους φιλάθλους εκτός σταδίου”.

Μία άλλη έρευνα ( “Youth violence, new patterns and local responses– experiences in East and West : conference of the International Association for Research into Juvenile Criminology”), η οποία εκδόθηκε στη Γερμανία το 2003, επιβεβαίωνε τη μείωση των προσχεδιασμένων συναντήσεων μεταξύ χούλιγκαν εκείνη την εποχή. Με τη χρήση ερωτηματολογίου σε 35 χούλιγκαν που δρούσαν σε διάφορες πόλης της Γερμανίας, το 72% των ειδικών που εξέτασαν την έρευνα, συμπέραναν ότι υπάρχει μείωση στους αυθόρμητους διαπληκτισμούς και πάνω από τα δύο τρίτα (68%) μείωση και στα “ραντεβού”.

Η λογική στη Νότια Αμερική

Σε Αργεντινή και Βραζιλία οι μηχανισμοί είναι διαφορετικοί, αφού από τη δεκαετία του ’50 οι barra bravas και οι torcidas αντίστοιχα, ήτοι οι σκληροπυρηνικοί φίλαθλοι που έχουν συνδεθεί άρρηκτα με ένα σωματείο, δεν “υπερασπίζονται” απλά την τιμή αυτής της ομάδας, αλλά και τα οικονομικά συμφέροντά τους. Οι σύλλογοι αναγκάστηκαν να στηρίξουν είτε οικονομικά είτε σε είδος (πχ. διάθεση εισιτηρίων για μεταπώληση) τον κυρίαρχο σύνδεσμο φιλάθλων τους, ώστε να μην κληθούν να αντιμετωπίσουν επιπτώσεις όπως οι (αυτο)καταστροφές γηπέδων ή ακόμα και οι επιθέσεις σε διοικητικά στελέχη.

Μέσα σε μία λογική συμμορίας, οι οργανωμένοι οπαδοί των ομάδων στις χώρες της Νότιας Αμερικής δεν λησμονούν και τις προμελετημένες μεταξύ τους συγκρούσεις, οι οποίες έχουν παράξει και αυτές θύματα, μαζί με όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες των χούλιγκαν. Από το 1924 μέχρι το 2010 είχαν καταγραφεί 250 θάνατοι Αργεντινών εντός των συνόρων ή και εκτός (ένας εκ των οποίων στο Μουντιάλ της Νότιας Αφρικής το 2010), χωρίς να υπολογίζονται σε αυτόν τον αριθμό οι περίπου 300 φίλαθλοι που έχασαν τη ζωή τους στη Λίμα του Περού, στο περιθώριο αγώνα με την “αλμπισελέστε” για το προολυμπιακό τουρνουά ποδοσφαίρου.

Η πτώση του κομμουνισμού και η κόντρα Πολωνίας-Αγγλίας

Στη “γηραιά Ήπειρο”, η διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας και ο σχηματισμός δεκάδων νέων κρατών, απαρτιζόμενα από μόνιμα “ανήσυχους” πολίτες που σε κάποιες περιπτώσεις κατοικούσαν σε εμπόλεμες ζώνες, μετατόπισε το βάρος των επεισοδίων στην ανατολή. Οι κατά τόπους κυβερνήσεις δεν είχαν τη δύναμη να αποκρύψουν πια τα επεισόδια με αφορμή το ποδόσφαιρο στους δρόμους ή εντός γηπέδων, όπως συνέβαινε κατά κόρον στα τελευταία χρόνια της κομμουνιστικής περιόδου.

Πολωνία, Ρωσία κατά πρώτο λόγο και ακολούθως Σερβία ξεχώρισαν γρήγορα για τη σφοδρότητα των επεισοδίων που προκαλούσαν οι χούλιγκαν με αιτία ή και απλή αφορμή το ποδόσφαιρο, προτού αυτά τα περιστατικά αποκτήσουν πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις.

Οι μάχες σώμα με σώμα σε δρόμους, πάρκα ή αραιοκατοικημένες περιοχές για την ασφάλεια των συμμετεχόντων δεν αφορούσαν μόνο τις εσωτερικές διασυλλογικές έριδες. Τη δεκαετία του ’90, Πολωνοί και Άγγλοι έδιναν κάτι σαν μια σειρά “τελικών” για την επικυριαρχία στη σκηνή των χούλιγκαν, με κάθε ευκαιρία αγωνιστικής συνάντησης είτε των δύο εθνικών ομάδων είτε κάποιων συλλόγων των χωρών στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις.

Το πρώτο περιστατικό καταγράφηκε το 1991 και το 1993 υπήρξε η πιο βίαιη σύγκρουση των χούλιγκαν των δύο χωρών, εντός και εκτός γηπέδου, στο περιθώριο του Πολωνία – Αγγλία για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου 1994 στο Χορζόβ. Οι Πολωνοί, επηρεασμένοι από το κίνημα των σκίνχεντ, από τους Άγγλους ταραξίες των περασμένων δεκαετιών και από τη γενικότερη κουλτούρα των χούλιγκαν του δυτικού κόσμου, επιχείρησαν να επιβληθούν των “δασκάλων” τους και συνασπίστηκαν για να πετύχουν τον σκοπό τους, αψηφώντας τις μεταξύ τους διαφορές.

Το 1997 υπήρξε νέο ραντεβού μεταξύ χούλιγκαν των δύο χωρών και το 1999 επτά Άγγλοι οδηγήθηκαν στο νοσοκομείο μετά από ραντεβού με συνασπισμό χούλιγκαν από τη Λέχια Γκντανσκ, τη Λέγκια Βαρσοβίας και τη Βίσλα Κρακοβίας. Αν και αμφότερες οι ομάδες ταραξιών είχαν τον ίδιο αριθμό στο προμελετημένο ραντεβού του πάρκου Σάσκι, οι Πολωνοί ήταν πολύ πιο καλά εξοπλισμένοι, με συνέπεια να επικρατήσουν.

Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος

Σε διασυλλογικό επίπεδο, μία από τις μεγαλύτερες κόντρες που προσφέρει διαρκώς προσχεδιασμένες συναντήσεις χούλιγκαν είναι αυτή της Σπαρτάκ Μόσχας με την Ντιναμό Κιέβου. Οι δύο κραταιοί σύλλογοι του σοβιετικού ποδοσφαίρου τη δεκαετία του ’70 και του ’80, καλλιέργησαν το οπαδικό κίνημά τους στα “χρυσά” ποδοσφαιρικά χρόνια που βίωσαν και η μεταξύ τους σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη, έστω κι αν προέκυψε από ένα τυχαίο περιστατικό.

” Αρχικά ήμαστε φίλοι με τους οπαδούς της Ντιναμό και τους συναντούσαμε στους σταθμούς τρένων για να τους προστατεύσουμε από τους οπαδούς της ΤΣΣΚΑ Μόσχας. Το 1982, όμως, επιτέθηκαν σε ορισμένους νεαρούς φιλάθλους μας στο Κίεβο και δεν τους συγχωρέσαμε γι’ αυτό“, εξηγεί ο Αμίρ Χουσλιουτντίνοβ, ο “Καθηγητής”, μία από τις πιο σεβάσμιες μορφές μεταξύ των φανατικών της Σπαρτάκ, που άρχισε τη δράση του από το 1977.

Αν και θυμάται τις δυσκολίες των εκτός έδρας ταξιδιών τη δεκαετία του ’80, όταν δεν υπήρχαν χρήματα, οι εργοδότες δεν έδιναν άδεια στους (εργαζομένους) οπαδούς για τα πολυήμερα ταξίδια που απαιτούσε η αχανής ΕΣΣΔ και οι ανήλικοι μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να συλληφθούν από την αστυνομία και να οδηγηθούν σε ορφανοτροφεία μέχρι να τους μαζέψουν συγγενείς τους (“ακόμα και μετά από τρεις μήνες”, θυμάται ο Χουσλιουτντίνοβ), οι αγώνες με την κραταιά ομάδα του Βαλερί Λομπανόβσκι ήταν διαφορετικοί.

” Δεν μας πείραζε να παλεύουμε. Οι καλύτερες φορές ήταν με την Ντιναμό. Δεν ήταν καλοί στις συγκρούσεις. Μετά από τον ξυλοδαρμό ορισμένων νεαρών φιλάθλων μας το 1982, έπρεπε να αντεπιτεθούμε. Η πιο θρυλική σύγκρουση ήταν το 1987. Περίπου 300 από εμάς βρεθήκαμε σε αγώνα στο Κίεβο (σ.σ. νίκη 1-0). Μετά από το παιχνίδι, περίπου 3.000 φίλαθλοι της Ντιναμό μάς περικύκλωσαν στον σταθμό του τρένου. Καταλήξαμε να παλεύουμε για 30-40 λεπτά και τους νικήσαμε. Παλεύαμε για τη ζωή μας, ενώ αυτοί ήταν εκεί απλά για να σπάσουν πλάκα“, περιγράφει με ανατριχιαστικό τρόπο.

Συνασπισμοί: Ισχύς εν τη ενώσει

Ιστορικά, οι χούλιγκαν δεν δίστασαν ποτέ να ενωθούν με οπαδούς άλλων ομάδων για να αντιμετωπίσουν κάποιον κοινό εχθρό στα “ραντεβού”. Οι συναντήσεις Σπαρτάκ και Ντιναμό Κιέβου περιελάμβαναν φιλάθλους από όλη τη Σοβιετική Ένωση. Οι οπαδοί της Σπαρτάκ είχαν πάρει με το μέρος τους οπαδούς της Σαχτάρ, της Τσερνομόρετς, της Μέταλιστ και της Μέταλουργκ Ζαπορίζιε, όταν καλούνταν να αντιμετωπίσουν στους δρόμους την Ντιναμό.

Εξάλλου, η κορυφαία ομάδα της ανατολικής Ευρώπης εκείνη την εποχή είχε εξελιχθεί στην πιο μισητή εντός των τειχών, αφού με την ανοχή της κυβέρνησης, άρπαζε τους καλύτερους παίκτες από τις υπόλοιπες ομάδες της Ουκρανίας, ενώ πολλές φορές άρπαζε και… αποτελέσματα, εάν τα είχε ανάγκη στην κούρσα τίτλου με τη Σπαρτάκ ή άλλους συλλόγους εκτός ουκρανικών εδαφών. Η ποδοσφαιρική ομοσπονδία, μάλιστα, εισήγαγε ειδικό μέτρο για τις ισοπαλίες, ώστε μετά από τις οκτώ σε μία σεζόν, καμία ομάδα δεν έπαιρνε βαθμό, όριο που αυξήθηκε στις δέκα το 1980 και παρέμεινε σε ισχύ μέχρι το 1988.

Στον αντίποδα, οι της Ντιναμό συνασπίστηκαν με χούλιγκαν της Καρπάτι Λβιβ, της Ζαλγκίρις Βίλνιους και της Ντνίπρο, δημιουργώντας ένα αντιμοσχοβίτικο μπλοκ, το οποίο συμμετείχε σε πολλές συγκρούσεις μακριά από τα γήπεδα της δεκαετίας του ’80 και παραμένει ενεργό μέχρι και σήμερα.

Στην Πολωνία, μετά από τα σοβαρά επεισόδια του 1993 στο περιθώριο του αγώνα με την Αγγλία, τα οποία άρχισαν μετά από τον θάνατο από μαχαιριά του φιλάθλου της Πογκόν, Αντρέι Κουγιάβα, από φιλάθλους της Κρακόβια που πήγαιναν στον αγώνα (περιστατικό που οδήγησε σε απίστευτες μάχες μεταξύ χούλιγκαν διαφόρων πολωνικών ομάδων στις κερκίδες και στις οποίες συμμετείχαν Άγγλοι και αστυνομία), πραγματοποιήθηκε απόπειρα για συμφωνία μη εγχώριας βίας σε αγώνες της εθνικής ομάδας. Η συμφωνία κλείστηκε τον Φεβρουάριο του 1995 στην Γκντίνια και διήρκεσε μόλις λίγους μήνες, αφού χούλιγκαν της Πογκόν και της Λέγκια έδωσαν ραντεβού στο περιθώριο του Γαλλία – Πολωνία στο Παρίσι και επιτέθηκαν σε οργανωμένους οπαδούς της Κρακόβια (οι μοναδικοί χούλιγκαν που έλειπαν από τη συνάντηση για τη συμφωνία), οι οποίοι με τη σειρά τους είχαν τη στήριξη οπαδών της Άρκα Γκντίνια.

Πιο πρόσφατα, τον Μάρτιο του 2015, στην εξοχή της Νότιας Σουηδίας, οπαδοί της ΓΚΑΙΣ έδωσαν ραντεβού με οπαδούς της Χέλσινγκμποργκ, οι οποίοι είχαν πραγματοποιήσει… διεθνή μεταγραφή, παίρνοντας με το μέρος τους οπαδούς της Κοπεγχάγης. Εν τέλει, το διεθνές δίδυμο επικράτησε και πρόσθεσε ακόμα ένα αστέρι για το δανέζικο κίνημα χούλιγκαν.

Η ‘έξοδος’ από τα γήπεδα

Η κατασκευή ή ανακαίνιση γηπέδων και η αύξηση των μέτρων ασφαλείας εντός αυτών για την προστασία τους από ζημιές κοστίζουν στις διοικήσεις, σε πολλές περιοχές του πλανήτη εκτόπισαν τη βία έξω από τις έδρες των συλλόγων. Εξάλλου, χιλιάδες σεσημασμένοι χούλιγκαν βρίσκονται στα κατάστιχα των αστυνομικών αρχών και είτε δεν μπορούν να γίνουν μέλη των ομάδων τους ώστε να προμηθεύονται εισιτήριο είτε τους απαγορεύεται η είσοδος στις θύρες των γηπέδων, δεδομένης της χρήσης καμερών και της ταυτοποίησης φιλάθλων σε ορισμένες χώρες. Οι συλλήψεις για επεισόδια, μάλιστα, έχουν οδηγήσει σε επιβολή μέτρων παρουσίας στα αστυνομικά τμήματα στη διάρκεια αγώνων.

” Υπήρχαν περιπτώσεις στο παρελθόν, όταν μπορούσες να συλληφθείς το πρωί ενός αγώνα και να είσαι έξω πριν από τη σέντρα με εγγύηση 50 λιρών και ένα χτύπημα στο χέρι. Τώρα, με την πρώτη σύλληψη υπάρχει τριετής απαγόρευση μίνιμουμ. Και δεν είναι θέμα εάν μπορείς να ξεφύγεις κατά τη διάρκεια εκείνης της ημέρας, διότι με τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης, έξι μήνες αργότερα μπορεί να δεχθείς το χτύπημα στην πόρτα σου“, υποστήριζε σε άρθρο του “Guardian” το 2000 ο 46χρονος Γουόλι, εξέχον στέλεχος του συνδέσμου “Ζουλού” της Μπέρμιγχαμ.

” Στα μεγάλα παιχνίδια της Άρσεναλ υπάρχουν 60.000 φίλαθλοι και έχουμε 150-200 που ανήκουν στο επικίνδυνο σύνολο οπαδών. Υπάρχουν κάποιοι που είναι στα 60 τους και βγάζουν 100.000 λίρες την εβδομάδα στο Χρηματιστήριο. Πολλοί δεν πηγαίνουν στον αγώνα, διότι δεν μπορούν να γίνουν μέλη ή τους έχει απαγορευτεί η είσοδος. Έχουμε μία συρρικνούμενη μειονότητα καλά οργανωμένων συνόλων, που επιζητούν διατάραξη με ομοίους τους ώρες πριν ή μετά από έναν αγώνα“, επισημαίνει στο ίδιο άρθρο ο Πιτ Ντίερντεν, στέλεχος των “κανονιέρηδων”, αρμόδιος για θέματα ασφαλείας.

Μικρός είναι κι ο αριθμός χούλιγκαν που βρίσκονται στις κερκίδες των αγώνων σύμφωνα και με την προαναφερθείσα γερμανική έρευνα. “Ο μέσος αριθμός χούλιγκαν σε φυσιολογικά παιχνίδια κυμαίνεται μεταξύ μηδέν και 110. Σε μεγάλα παιχνίδια μεταξύ μηδέν και 280 {…} Συνολικά, φαίνεται πως υπάρχουν περίπου 3.500 σκληροπυρηνικοί χούλιγκαν και 6.000 περιστασιακά βίαιοι και προβληματικοί φίλαθλοι”.

Χωρίς… προσχέδιο στην Αφρική

Τη στιγμή που στην Ευρώπη μειώνονται τα κρούσματα βίας εντός των γηπέδων, στην Αφρική τα ποσοστά παραμένουν υψηλά και μάλιστα θανατηφόρα. Το σχετικά πρόσφατο περιστατικό του 2012, όταν οπαδοί της Αλ Μάσρι επιτέθηκαν σε φιλάθλους της Αλ Αχλί εντός γηπέδου μετά από τη νίκη με 3-1, με άμεσο κόστος 79 ζωές (αριθμός που διπλασιάστηκε από περαιτέρω επεισόδια και την καταδίκη σε θάνατο 21 δραστών τους επόμενους μήνες), αποτελεί παράδειγμα της οπαδικής βίας στη “μαύρη Ήπειρο”, η οποία λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με την Ευρώπη.

Οι εξέδρες των πεπαλαιωμένων γηπέδων αποτελούν τον τόπο μάχης των οπαδών, τόσο σε επίπεδο συλλόγων, όσο και όταν έρχεται η ώρα για αγωνιστική σύγκρουση δύο χωρών. Τα επεισόδια αρχίζουν συνήθως με ρίψεις αντικειμένων όταν ηττάται η γηπεδούχος ομάδα και ενδέχεται να καταλήξουν σε γενικευμένες συρράξεις με την αστυνομία εντός ή πέριξ του σταδίου.

Οι μέθοδοι καταστολής της αστυνομίας συχνά οδηγεί σε θανάτους όπως στην Γκάνα το 2001, όταν 125 άτομα έχασαν τη ζωή τους μετά από χρήση αερίων από τις αρχές, λόγω επεισοδίων οπαδών της Άκρα Χαρτς και Ασάντε Κοτόκο.

Τα επεισόδια εντός των γηπέδων, μάλιστα, επηρεάζουν και την αγωνιστική επίδοση των συλλόγων. Το 2012, δέκα από τις είκοσι ομάδες της πρώτης κατηγορίας στη Νιγηρία έμειναν αήττητες στο γήπεδό τους, αλλά καμία δεν είχε πάνω από τρεις εκτός έδρας νίκες. Ο Νιγηριανός δημοσιογράφος Κόλιν Ούντο εξηγεί στον “Guardian” γιατί οι ομάδες δεν… τολμούν να διεκδικήσουν εκτός έδρας νίκη, αφηγούμενος ένα παλαιότερο περιστατικό.

” Υπήρχε μία διάσημη υπόθεση πριν από πολλά χρόνια, όταν ένας διαιτητής, ο Ντόγκο Γιαμπίλσου, έδωσε ένα πέναλτι στους Σαρκς στην έδρα της Κουάρα Γιουνάιτεντ και οι φίλαθλοι εισέβαλαν στον αγωνιστικό χώρο. Ο Γιαμπίλσου ήταν συνταγματάρχης του στρατού, τράβηξε το υπηρεσιακό πιστόλι του και κυνήγησε τους φιλάθλους εκτός γηπέδου. Οι παίκτες των Σαρκς, όμως, παρέμειναν φοβισμένοι για το τι μπορεί να συμβεί εάν σκοράρουν, οπότε αστόχησαν εσκεμμένα στο πέναλτι“.

Το κλείσιμο των ‘ραντεβού’

Η αύξηση των μέτρων ασφαλείας στα γήπεδα δεν αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα μετατόπισης του επίκεντρου των επεισοδίων μακριά από τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας λειτούργησε καταλυτικά για όσους θέλουν να προκαλέσουν το αντίπαλο δέος. Αρχικά με τη χρήση κινητής τηλεφωνίας, κλείνονταν οι συναντήσεις άκοπα, ακίνδυνα και δίχως διαρροές. Στη συνέχεια, το διαδίκτυο έπαιξε και αυτόν τον ρόλο, διαμορφώνοντας νέα δεδομένα στο κίνημα των χούλιγκαν.

Χαρακτηριστικό το αποκαλυπτικό για την εποχή ρεπορτάζ της ιστοσελίδας του “BBC” που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 1999 με τίτλο “Χούλιγκαν ποδοσφαίρου οργανώνονται στο Δίκτυο”, μετά από μία σύρραξη στην Ουαλία μεταξύ οπαδών της Κάρντιφ και της Μίλγουολ.

” Η ιστοσελίδα ενός γνωστού ποδοσφαιρικού χούλιγκαν, του Πολ Ντον, περιλαμβάνει πεδίο μηνυμάτων όπου οι επισκέπτες μπορούν να ποστάρουν μηνύματα ο ένας στον άλλον, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, για τις ενέργειές τους τόσο εντός όσο και εκτός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Ο διάλογος με τίτλο ‘Κάρντιφ Μίλγουολ Ζωντανή Περιγραφή” εμφανίστηκε το απόγευμα του Σαββάτου:

‘Ναι, αρχίζει τώρα και όσο μιλάω και είναι έτσι απ’ το πρωί. Τώρα η ώρα είναι 1:45μμ. και υπάρχουν πολλοί αστυνομικοί γύρω’. ‘Επέστρεψα για μία ενημέρωση. Μη χάσετε τη μάχη της χρονιάς’ ‘Τίποτα δεν συνέβη. Πολλοί αστυνομικοί. Οι της Μίλγουολ είναι έτοιμοι’. ‘Ναι, έχεις δίκιο. Πάρα πολλοί αστυνομικοί, αλλά θα συμβεί σε διάφορα μέρη. Απλά περίμενε τώρα, μετά από το παιχνίδι. Ο φίλος μου στον κόσμο πιστεύει ότι ανεβαίνει η ένταση στο γήπεδο επίσης’“.

Σε άλλο σημείο του κειμένου, το “BBC” απευθύνεται στο τμήμα NCIS της Μεγάλης Βρετανίας, εκπρόσωπος του οποίου πληροφορεί ότι οι χούλιγκαν ” είναι χαρούμενοι να χρησιμοποιήσουν οτιδήποτε βρίσκεται στα χέρια τους και κάνει την οργάνωση ευκολότερη και φυσικά το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα σημαίνουν ότι μπορούν να έχουν άμεση μεταξύ τους επαφή“.

Στο παρελθόν, δύο φίρμες στην Αγγλία (οι σύνδεσμοι που προσκολλούνται σε κάποιον σύλλογο και αναλαμβάνουν το κομμάτι της εκπροσώπησής τους στη σκηνή των χούλιγκαν), έκλειναν τα ραντεβού είτε στο γήπεδο με νοήματα μεταξύ των “ηγετών” στις δύο εξέδρες είτε με επισκέψεις στις αντίπαλες παμπ – στέκια κάθε φίρμας, όπως παρουσιάστηκε και σε ταινίες όπως το “Football Factory” ή το “Green Street Hooligan” (το σενάριο του οποίου είναι βασισμένο στις εμπειρίες της σκηνοθέτιδας Λέξι Αλεξάντερ και φίλου της χούλιγκαν στη Γερμανία).

Σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, η… επιστήμη της επικοινωνίας έχει διανύσει χιλιόμετρα σε σχέση με το 1999. Το κοινό έχει εξοικειωθεί με το διαδίκτυο και το διαδίκτυο με τις ανάγκες του κοινού. Εν προκειμένω, τα social media αποτελούν τη βασική πλατφόρμα επικοινωνίας των οργανωμένων οπαδών που επιζητούν μία συνάντηση με αντιπάλους οπαδούς.

Σελίδες στο facebook όπως το διάσημο πλέον “Hooligans TV”, δυνητικά φέρνουν κοντά όλους τους συνδέσμους, όλων των χωρών, οι οποίοι μέσω προσωπικών μηνυμάτων μπορούν να έρθουν σε επαφή. Ακόμα και ιστοσελίδες που είναι αφιερωμένες στη δράση των χούλιγκαν υπάρχουν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να φέρουν κοντά δύο αντίπαλες παρατάξεις οπαδών.

Γι’ αυτόν τον λόγο, δεν έκανε εντύπωση το “ραντεβού” που είχαν δώσει οπαδοί της Τσέλσι και της Παρί Σεν Ζερμέν στο Παρίσι τον Απρίλιο του 2014, στο περιθώριο της αναμέτρησης των δύο συλλόγων για το Champions League. Η αστυνομία υποστηρίζει ότι περίπου 100 βετεράνοι των “Boulogne Boys”, του πάλαι ποτέ κραταιού συνδέσμου της Παρί, ο οποίος διαλύθηκε από τον ίδιο τον σύλλογο μετά από τον θάνατο ενός μέλους τους σε συμπλοκές με αστυνομικούς, έδωσαν “ραντεβού” με τον σύνδεσμο της Τσέλσι “Headhunters”.

Ως εκ τούτου, περίπου 300 χούλιγκαν των “μπλε” πέρασαν στη Γαλλία μέσω Βελγίου για να αποφύγουν τον εντοπισμό τους εφόσον πήγαιναν από τη Μάγχη, κατόπιν συνεννόησης με τους Γάλλους… ομολόγους τους. ” Υπάρχουν άντρες στα 40 και στα 50 τους που κανονίζουν αυτές τις μάχες όλα αυτά τα χρόνια. Κατάφεραν να διαφύγουν τον εντοπισμό από την αστυνομία μπαίνοντας στη Γαλλία και ακολούθως έστησαν τη συνάντηση με τους ντόπιους χούλιγκαν“, ομολόγησε ένας φίλαθλος της Τσέλσι που βρέθηκε κοντά στο σκηνικό του τρόμου.

Όλα αυτά, εφόσον υπάρξει μία… δίκαιη προκαθορισμένη μάχη. Ειδάλλως, τα μέσα επικοινωνίας χρησιμοποιούνται για την πατροπαράδοτη ενέδρα τρένου, όπου ο “καμικάζι” οπαδός επιβιβάζεται στα βαγόνια που μεταφέρουν τους αντιπάλους οπαδούς, ενεργοποιεί το φρένο έκτακτης ανάγκης όταν το τρένο περνάει από την περιοχή που βρίσκονται οι συνοπαδοί του και αυτοί με τη σειρά τους αρχικά πετούν πέτρες για να “προειδοποιήσουν” για την παρουσία τους και στη συνέχεια επιχειρούν να επιβιβαστούν για να επιτεθούν στους αντιπάλους.

Οι κανόνες συμπεριφοράς

Αν και πάντοτε υπάρχουν εξαιρέσεις, όταν παρατηρήσει κανείς μία σειρά από προκαθορισμένες συγκρούσεις χούλιγκανς, μπορεί εύκολα να εξαγάγει συμπεράσματα για τον μεθοδικό τρόπο με τον οποίο στήνεται το συμβάν. Αρχικά, έχει σημασία ο τόπος, αφού στην πλειονότητα των περιπτώσεων πρόκειται για μία απομακρυσμένη από τον πολύ κόσμο περιοχή, όπου διασφαλίζεται και η απουσία αστυνομίας. Τα πάρκα ή τα δάση αποτελούν ιδανικές τοποθεσίες.

Ακόμα μία σημαντική παράμετρος, στην οποία οφείλουν να συμφωνήσουν οι άνθρωποι που κανονίζουν το ραντεβού, είναι τα άτομα που θα συμμετάσχουν στη σύγκρουση, αριθμός που δεν ταυτίζεται πάντοτε με τα άτομα που θα είναι παρόντα στο επεισόδιο.

Μάλιστα, δεν αρκεί μόνο να συμφωνηθεί ο αριθμός κάθε πλευράς που θα παλέψει για την τιμή του συνδέσμου, αλλά θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία και για την ηλικία των συμμετεχόντων. Συνεπώς, στις 19 Μαρτίου του 2016, χούλιγκαν της Σπάρτα και της Σλάβια Πράγας κανόνισαν ραντεβού μία ημέρα πριν από τον αγώνα των δύο ομάδων, στο οποίο συμμετείχαν 30 άτομα από κάθε πλευρά, κάτω των 23 ετών, σε μία απομακρυσμένη περιοχή της τσεχικής πρωτεύουσας.

Στη συγκεκριμένη σύρραξη, η οποία διήρκεσε περίπου ένα λεπτό, “νικητές” αναδείχθηκαν οι χούλιγκαν της Σπάρτα. Μία από τις πρώτες κινήσεις τους μετά από αυτήν την εξέλιξη, ήταν η ενημέρωση του διαδικτυακού τόπου “Hooligans.cz” που δεσπόζει στη χώρα. Ενημέρωση που προέκυψε, μάλιστα, από την πλευρά των ηττημένων της Σλάβια, οι οποίοι αποδέχθηκαν ανοιχτά την ήττα τους.

Μία γρήγορη πλοήγηση στην ιστοσελίδα και γίνεται εύκολα κατανοητό πόσα πολλά ραντεβού στήνονται σε όλον τον κόσμο καθημερινά. Από κορυφαίες ομάδες του κόσμου μέχρι ομάδες τοπικών πρωταθλημάτων, διαθέτουν χούλιγκαν έτοιμους να υπερασπιστούν το όνομά τους. Όταν συμβεί αυτό, τότε το μήνυμα στην ιστοσελίδα “Hooligans.cz”, εκτός από τα “στοιχεία του αγώνα”, μπορεί να περιλαμβάνει εκφράσεις όπως “δίκαιη μάχη” και “ευχαριστούμε για τη συμφωνία”. Νικητής ή χαμένος, η δημόσια αναγνώριση του αντιπάλου μοιάζει επιβεβλημένη.

Δεν αρκεί μόνο αυτό. Όταν 76 χούλιγκαν (38-38) της Σπαρτάκ Μόσχας και της Ντιναμό Μόσχας ήρθαν στα χέρια σε ραντεβού τον Οκτώβριο του 2014 σε μία χιονισμένη περιοχή της ρωσικής πρωτεύουσας, πρωταγωνίστησαν σε ορισμένες πολύ σκληρές σκηνές. Στο VIDEO, ένας οπαδός της Ντιναμό με γκρίζα ρούχα γρονθοκοπεί έναν οπαδό της Σπαρτάκ που βρίσκεται στο έδαφος, σε μία λίμνη αίματος. Ακολούθως, όμως, δέχεται κλοτσιές στο κεφάλι αρκετές φορές.

Όταν ο εικονολήπτης της συγκεκριμένης μάχης φωνάζει “αυτό ήταν”, οι οπαδοί της Ντιναμό αρχίζουν να φωνάζουν και σταματούν να χτυπούν τους ηττημένους οπαδούς της Σπαρτάκ. Και όχι μόνο, αφού διακρίνονται ξεκάθαρα στα πλάνα να βοηθούν τα θύματά τους να σηκωθούν από το χιόνι και μάλιστα τους δίνουν και αγκαλιές. “Ευχαριστώ για τον καβγά”, είναι μία από τις ατάκες που ακούγεται. ” Παλεύουμε πριν από κάθε παιχνίδι της Σπαρτάκ με τη Ντιναμό. Υποστηρίζουμε τις ομάδες μας. Αυτός δεν ήταν σοβαρός καβγάς. Την επόμενη φορά θα παλέψουμε με καδρόνια, μέχρι να έχουμε περισσότερο αίμα“, δήλωσε στα τοπικά μέσα ο Ντένις Τσάρεβ, ένας εκ των συμμετεχόντων στο ραντεβού.

Ο οπλισμός των δύο πλευρών αποτελεί επίσης μία σημαντική λεπτομέρεια που πρέπει να ρυθμιστεί σε αυτά τα “ραντεβού”. Στις περισσότερες χώρες είθισται να μην χρησιμοποιούνται μαχαίρια (ή όταν χρησιμοποιούνται, επιτρέπονται μαχαιριές μόνο στα οπίσθια) ή αντικείμενα, όπως στα “ουστάβκι” της Πολωνίας, δηλαδή στις προκαθορισμένες συγκρούσεις οι οποίες έχουν αποκτήσει και όνομα στη χώρα.

Παρότι χρησιμοποίησαν αντικείμενα για να νικήσουν τους Άγγλους στη μάχη του 1999, οι χούλιγκαν της της Λεχ Πόζναν υπέστησαν πανωλεθρία το 2007, όταν επιχείρησαν να συναντήσουν τους “Delije” του Ερυθρού Αστέρα, μιας και οι Σέρβοι θα βρίσκονταν στη χώρα για την αναμέτρηση του Κυπέλλου UEFA με την Γκρότσλιν. Οι Πολωνοί εμφανίστηκαν στο “ραντεβού” δίχως αντικείμενα, οι Σέρβοι ήταν εξοπλισμένοι με καδρόνια κι έτσι οι οπαδοί της Λεχ, αν και από τους πιο τρανούς στην Πολωνία, έτρεξαν στα αυτοκίνητά τους για να διαφύγουν.

Η αναπόφευκτη τραγωδία

Η μοιραία τροπή δεν λείπει ούτε από προσχεδιασμένες συναντήσεις μεταξύ χούλιγκαν. Πόσο μάλλον όταν δεν ακολουθούνται οι κανόνες και το μίσος είναι τόσο μεγάλο, που ουσιαστικά οι συρράξεις μετατρέπονται σε ραντεβού θανάτου. Ένα από τα πιο γνωστά παγκοσμίως, είναι το “Slag bij Beverwijk”, η “Μάχη του Μπέβερβαϊκ” στις 23 Μαρτίου 1997, μεταξύ οργανωμένων του Άγιαξ και της Φέγενορντ, με απολογισμό έναν νεκρό.

Μετά από ένα “ραντεβού” 50-50 στο οποίο οι οπαδοί της Φέγενορντ εμφανίστηκαν πολλαπλάσιοι, με συνέπεια οι οπαδοί του “Αίαντα” να τραπούν σε φυγή, γεννήθηκε η ανάγκη για ξεκαθάρισμα μέσω νέου “ραντεβού”. Η ευκαιρία δόθηκε σε μία αγωνιστική που οι δύο ομάδες έπαιζαν εκτός έδρας και ο αυτοκινητόδρομος Α9 έξω από το Άμστερνταμ βόλευε και τις δύο πλευρές.

Οι “F-Side” του Άγιαξ εκπροσωπήθηκαν από περίπου 150 οπαδούς και οι “SCF Hooligans” της Φέγενορντ από 200-300. Όπως ήταν φυσικό, υπερίσχυσαν κατά κράτος οι δεύτεροι, με συνέπεια αρκετοί φίλαθλοι του “Αίαντα” να τρέξουν για να διαφύγουν και άλλοι να παλέψουν με κάθε τρόπο, ακόμα και για τη ζωή τους. Μεταξύ των τελευταίων, ο Κάρλο Πικόρνι, ένα κορυφαίο στέλεχος της “F-Side” και από τους επικεφαλής μιας ομάδας όταν ο σύνδεσμος διασπάστηκε λόγω μετακίνησης στις εξέδρες του “Ντε Μέερ”. Σε ηλικία 36 ετών και με οικογένεια από πίσω του, ο Πικόρνι είχε αποσυρθεί από τη δράση, ωστόσο βρέθηκε σε αυτό το ραντεβού για να… εμπνεύσει τους συνεχιστές του. Εξάλλου, είχε τη φήμη του ατρόμητου, τόσο μεταξύ των χούλιγκαν του Άγιαξ, όσο και μεταξύ των χούλιγκαν άλλων συλλόγων.

Στη διάρκεια της σύρραξης, ο Πικόρνι απομονώθηκε μαζί με ακόμα έναν συνοπαδό του, τον Χ. Γιους. Οπαδοί της Φέγενορντ περικύκλωσαν τους δύο οπαδούς του Άγιαξ και κατάφεραν θανάσιμα χτυπήματα στον Πικόρνι, ενώ μαχαίρωσαν αρκετές φορές τον Γιους. Ο Πικόρνι διακομίστηκε στο νοσοκομείο αρκετή ώρα αργότερα, όπου άφησε την τελευταία πνοή, από χτύπημα με σφυρί στο κρανίο.

Ο αριθμός των χούλιγκαν ήταν τόσο μεγάλος που η αστυνομία (η οποία περίμενε το ραντεβού ημέρες πριν αλλά δεν γνώριζε το ακριβές μέρος με συνέπεια να έχει παντού μικρές δυνάμεις της) δεν κατάφερε να παρέμβει εγκαίρως. Όταν το έπραξε, οι προσαγωγές και οι συλλήψεις ήταν ελάχιστες και βασίστηκαν σε οπτική έρευνα του οπλισμού (βρέθηκε ένα βαν με ματωμένα αντικείμενα, καδρόνια, μαχαίρια κλπ.) και στο εάν τα ρούχα των υπόπτων ήταν καθαρά, ματωμένα ή λασπωμένα.

Ο θάνατος του Πικόρνι αποδόθηκε στον 21χρονο οργανωμένο οπαδό της Φέγενορντ, Λεονάρντο Παντόν, ο οποίος ποτέ δεν ομολόγησε τη δολοφονία. Σύμφωνα με το σχετικό λήμμα στη Wikipedia, καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια κάθειρξη δίχως αναστολή, ενώ σε τέσσερα χρόνια καταδικάστηκαν οι Μάρκο Π., Ντάνιελ Κ. και Βίνσεντ Μ. για απόπειρα δολοφονίας του Γιους και συμμετοχή στη δολοφονία του Πικόρνι.

Το 1998, η εκπομπή “De Harde Kern” με αντικείμενο τους οργανωμένους φιλάθλους των μεγάλων συλλόγων της Ολλανδίας, πήρε συνέντευξη από δύο χούλιγκαν της Φέγενορντ, οι οποίοι φορούσαν μάσκα για να μην αποκαλυφθεί η ταυτότητά τους. Αμφότεροι συμφώνησαν ότι η επίθεση στον Πικόρνι λογικά δεν ήταν τυχαία και ότι η απομόνωσή του στη διάρκεια της μάχης πιθανότατα ήταν εσκεμμένη (μάλιστα, μέλη της “F-Side” αλληλοκατηγορήθηκαν μετά από τα επεισόδια, διότι άφησαν απροστάτευτο τον ομοϊδεάτη τους). Αν και δεν θεωρούσαν θέσφατο ότι οι χούλιγκαν της Φέγενορντ γνώριζαν ότι θα ήταν “παρών”, πίστευαν ότι μόλις τον είδαν στην περιοχή, αποφάσισαν να τον σκοτώσουν για να στείλουν μήνυμα απόλυτης κυριαρχίας στους οπαδούς του Άγιαξ.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2009, ο Λεονάρντο Παντόν, που είχε εκτίσει την ποινή φυλάκισής του, βρέθηκε στο πλατό της εκπομπής “Sophie op 3”, όπου εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του έναντι των υπολοίπων “SCF Hooligans”, θεωρώντας ότι τον πρόδωσαν κατά τη διάρκεια της εισαγγελικής έρευνας για τα επεισόδια. Την περίοδο εκείνη, η φήμη που έκανε τον γύρο της Ολλανδίας ήθελε τους πραγματικούς ενόχους για τον θάνατο του Πίκορνι να παραμένουν εκτός νομικού πλαισίου. Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί χούλιγκαν της Φέγενορντ κατηγόρησαν με τις μαρτυρίες τους τον Παντόν, καταθέτοντας ότι ήταν εξοργισμένος και χτυπούσε με μία αλυσίδα ποδηλάτου το κεφάλι του Πικόρνι (αν και υπήρχε βίντεο με το περιστατικό από το κύκλωμα ασφαλείας του αυτοκινητόδρομου, η εικόνα δεν ήταν καθαρή, με συνέπεια να μην συνδράμει στην αποκάλυψη της πραγματικότητας).

Ο μοναδικός καταδικασθείς για τη δολοφονία, παρότι αρνείται ότι διέπραξε το έγκλημα, δήλωσε στην επίμαχη εκπομπή: “Η ζωή μου άλλαξε και έγινε πιο γαλήνια εξαιτίας των γεγονότων που βίωσα στο Μπέβερβαϊκ, αν και παραμένω χούλιγκαν”. Την ίδια στιγμή, μέχρι και σήμερα, η θέση του αρχιχούλιγκαν του Άγιαξ παραμένει κενή, αφού κανείς δεν επιτρέπεται να καθίσει σε αυτήν…

* Αποσπάσματα του κειμένου είχαν πρωτοδημοσιευτεί στο Contra.gr στις 29 Μαρτίου του 2016 σε επιμέρους κεφάλαιο της έρευνας για τη μαύρη επέτειο από τη δολοφονία του Μιχάλη Φιλόπουλου στη Λεωφόρο Λαυρίου το 2007.

Κεντρική φωτογραφία: AP Photo/Denis Tyrin, file