Ποδόσφαιρο και σεξισμός: Μία άλλη μορφή διάκρισης

Ο ρατσισμός δεν είναι η μοναδική διάκριση που "σπιλώνει" τα ποδοσφαιρικά γήπεδα. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν ίδιες (αν όχι μεγαλύτερες) δυσκολίες. Την παγκόσμια ημέρα κατά του ρατσισμού, το Contra.gr συμμετέχει στην ενέργεια της 24 Media, που φιλοξενεί το Oneman.gr, με ένα αφιέρωμα στον σεξισμό.

21 ΜΑΡ 2015

Ο χώρος του αθλητισμού και δη τα ποδοσφαιρικά γήπεδα συχνά χαρακτηρίζονται τόποι απαραίτητης εκτόνωσης απωθημένων, καλά καταχωνιασμένων στα κρυφά συρτάρια των ανθρώπινων οργανισμών. Επί 90 λεπτά, ένας φίλαθλος έχει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να καταφέρεται επί δικαίων και αδίκων. Όταν ανοίγει αυτά τα συρτάρια, πολλές φορές αναδύεται οχετός ύβρεων.

Ο Σαμουέλ, ο Ντιντιέ και ο Κριστιάν αποτελούν στόχους τέτοιων προσβολών. Οι ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον τους, πρώτο θέμα συζήτησης. Μαζί και οι αυθόρμητες αντιδράσεις τους, οι αυτονόητες καταδίκες από τον περίγυρο, οι συγκινητικές καμπάνιες κατά του ρατσισμού και η ορθή κινητοποίηση σε ένα φαινόμενο που κατατρύχει ολοένα και πιο βάναυσα την ψυχική και σωματική υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων ανά την υφήλιο.

Σε μία εποχή έντονων διαχωρισμών σε κάθε έκφανση μιας κοινωνίας, τα ρατσιστικά φαινόμενα γίνονται εύκολα αντιληπτά. Η αντιμετώπισή τους στη συνέχεια έγκειται στη διάθεση και τα μέσα κάθε χώρου. Στο "καλό" σενάριο, ενεργοποιούνται μηχανισμοί τιμωρίας, κάθαρσης και εκπαίδευσης. Στο "κακό", απλά επανεμφανίζονται.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν μιλάμε για την Έβα, την Αλεξάντρα και τη Νικολέττα; Πόσο κατανοητή γίνεται μία υβριστική συμπεριφορά με βάσει το φύλο ενός ανθρώπου και όχι την προέλευση; Ο Σαμουέλ Ετό, ο Ντιντιέ Ντρογκμπά και ο Κριστιάν Καρεμπέ, όσες επιθέσεις ρατσιστικού χαρακτήρα κι αν δέχθηκαν, όσο στόχοι ρατσιστικών "αστεϊσμών" κι αν υπήρξαν, είχαν τη δυνατότητα να απευθυνθούν σε φορείς και οργανισμούς για τη στήριξή τους. Είχαν τη νομοθεσία, αθλητική και ποινική, με το μέρος τους. Είχαν ακόμα και την ευαισθητοποίηση του κοινού να μάχεται στο πλευρό τους.

Οι γυναίκες στο ποδόσφαιρο, όμως, ακόμα κι αν βρισκόμαστε στο 2015, δεν έχουν κανέναν. Θύματα εξ ορισμού, μετέχοντας σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο που περιορίζει στο ελάχιστο την προβολή (και ανταμοιβή) των κόπων τους, καλούνται να αντιμετωπίσουν και τη... δική τους διάκριση: τον σεξισμό.

Chelsea physiotherapist Eva Carneiro poses with the Champions League and Europa League trophy . ©GTRESONLINE

Αγγλία: 7.000.000.000 λόγοι σιωπής

Το φαινόμενο δεν αφορά κάποια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. Φίλαθλοι, άνδρες ποδοσφαιριστές, προπονητές, δημοσιογράφοι, παράγοντες, ακόμα και διαιτητές καλλιεργούν με τον τρόπο τους ένα ανθυγιεινό περιβάλλον για μία γυναίκα της οποίας η βασική ενασχόληση είναι να κλωτσάει μία μπάλα. Ή συγκεκριμένα, για 30.000.000 κορίτσια και γυναίκες, σύμφωνα με τα στοιχεία που έγιναν γνωστά στο πρώτο Συνέδριο Γυναικείου Ποδοσφαίρου και Ηγεσίας που διεξήχθη υπό την αιγίδα της FIFA στις 6 Μαρτίου, κατά την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, έβλεπαν το "φως" της δημοσιότητας οι σεξιστικές επιθέσεις που δέχθηκε μία από τις πιο διάσημες γυναίκες στον χώρο του ποδοσφαίρου, η γιατρός αγώνα της Τσέλσι, Έβα Καρνέιρο. Οι επισκέψεις των "μπλε" στα γήπεδα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και της Άρσεναλ, καθώς και η εμφάνισή της στον αγωνιστικό χώρο για να προσφέρει πρώτες βοήθειες σε παίκτες των πρωτοπόρων της Premier League φαίνεται πως "αφύπνισαν" τα πρωτόγονα ένστικτα μερίδας φιλάθλων, που τραγουδούσαν συνθήματα σεξιστικού περιεχομένου.

Τα συνθήματα δεν είναι καινούργια. Η καταγραφή τους, όμως, μάλλον είναι. Τη σεζόν 2013-2014, η οργάνωση "Women in Football" που συστάθηκε για την καταπολέμηση του συγκεκριμένου φαινομένου στα γήπεδα της Αγγλίας, δέχθηκε μόλις 2 καταγγελίες για σεξιστική συμπεριφορά. Φέτος, μέχρι τις αρχές Μαρτίου, οι καταγγελίες στην "WiF" και στην ομάδα κατά των διακρίσεων "Kick it Out" ανέρχονται σε 25 και τα θύματα είναι γυναίκες ποδοσφαιριστές, μέλη προπονητικών και ιατρικών επιτελείων, διαιτητές, παράγοντες, δημοσιογράφοι και τσίρλιντερς.

Παρ' όλα αυτά, η αυτοματοποιημένη αντίδραση βρίσκεται ακόμα στα σπάργανά της. Έρευνα της "WiF" για τη σεζόν 2013-2014 δείχνει ότι δύο στις τρεις γυναίκες που βρίσκονται στον χώρο του ποδοσφαίρου αντιμετώπισαν σεξιστική συμπεριφορά. Το 89% εξ αυτών, παραδέχθηκε ότι δεν την κατήγγειλαν σε κάποιον φορέα, διότι θεώρησαν ότι κανείς δεν θα τους έπαιρνε στα σοβαρά.

Ο φόβος τους δεν ήταν αβάσιμος. Στο πρωτάθλημα που την τριετία 2015-2018 οι σύλλογοι θα εισπράξουν 6.900.000.000 ευρώ (ναι, 7 δισεκατομμύρια) από το νέο εγχώριο τηλεοπτικό συμβόλαιο, οι κανονισμοί αναφέρουν ρητά ότι εάν μία ομάδα ερωτηθεί από τη λίγκα ή την ομοσπονδία σχετικά με σεξιστικό περιστατικό και αρνηθεί την ύπαρξή του, τότε η υπόθεση μπαίνει αυτομάτως στο αρχείο! Το προϊόν μοιάζει αρκετά πολύτιμο για να "σπιλωθεί". Δύο διαφορετικοί κόσμοι χαραγμένοι, στο ίδιο νόμισμα.

Ασιατικός Μεσαίωνας

Εάν η κατάσταση σε μία τόσο προηγμένη χώρα σε εξωαγωνιστικά θέματα είναι τέτοια, οι συγκρίσεις με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και των άλλων ηπείρων προκαλούν κλαυσίγελο. Μόλις πριν από μία εβδομάδα, στις 14 Μαρτίου, η κυβέρνηση της (γυναίκας!) Μαμάτα Μπανερζί στη Δυτική Βεγγάλη της Ινδίας ακύρωσε τη διεξαγωγή ενός ποδοσφαιρικού αγώνα γυναικών, κατόπιν αντιρρήσεων των τοπικών μουλάδων σχετικά με το μέγεθος και την εφαρμογή των σορτς που θα φορούσαν οι παίκτριες!

Την ίδια ώρα, ο πρόεδρος της FIFA, Ζεπ Μπλάτερ, συνεχίζει τις εκκλήσεις στην κυβέρνηση του Ιράν να... επιτρέψει στις γυναίκες να παρευρίσκονται στις εξέδρες των ποδοσφαιρικών γηπέδων, κάτι που απαγορεύεται από το μουσουλμανικό κράτος. Την ίδια στιγμή, οι τουρίστριες που καταφθάνουν στην Περσία, μπορούν να παρακολουθούν κανονικά το πρωτάθλημα της χώρας, χωρίς επιπτώσεις από το νόμο!

Δεν είναι τυχαίο που στο Κύπελλο Εθνών Ασίας που διεξήχθη νωρίτερα μέσα στο 2015 (τουρνουά που διεκδικεί το Ιράν για το 2019), η ιρανική ποδοσφαιρική ομοσπονδία απείλησε τους διεθνείς ποδοσφαιριστές που την εκπροσωπούσαν στα γήπεδα της Αυστραλίας ότι θα τους τιμωρήσει, εάν τραβήξουν "selfies" με γυναίκες φιλάθλους στις εξέδρες.

Ο Νικολέττα Κανιάκα τολμάει

Τέτοιου είδους διακρίσεις παρατηρούνται και πιο κοντά σε εμάς. Στις αρχές Μαρτίου, σε φιλικό τουρνουά στη Λευκωσία της Κύπρου, περίπου 50 Βρετανοί στρατιώτες προσέβαλαν με σεξιστικό τρόπο τις αναπληρωματικές παίκτριες της Αυστραλίας στο παιχνίδι ενάντια στην πατρίδα τους. "Έκαναν τρομακτικά σχόλια, φώναζαν, σφύριζαν. Ήταν πολύ άβολα. Μιλάμε για έφηβα κορίτσια και τα αντιμετώπιζαν σαν σεξουαλικά αντικείμενα", δήλωνε αργότερα μία από τις δύο Βρετανίδες φιλάθλους που κατήγγειλαν το περιστατικό.

Κι αν στο περιστατικό της Κύπρου οι θύτες ήταν Βρετανοί, οι Έλληνες δεν ξεφεύγουν από τον παραπάνω κανόνα. Αυτό επιβεβαιώνει και η 21χρονη Νικολέττα Κανιάκα, η μοναδική εκπρόσωπος της χώρας μας στο εξωτερικό που το τέλος της σεζόν θα τη βρει να πανηγυρίζει κάποιον τίτλο, όπως εξάλλου συνέβη και πέρυσι.

"Η πρώτη φορά που συνάντησα τέτοια αντιμετώπιση ήταν στα προκριματικά του Euro 2011 κ-17, όταν ο διαιτητής μιας αναμέτρησης με κοιτούσε έντονα πριν από τη σέντρα. Κατά τη διάρκεια του αγώνα, μου έκλεινε το μάτι και μας έκανε... δώρο και μερικά σφυρίγματα! Μετά από το τέλος του ματς, μου ζητούσε να βγούμε ραντεβού, παρότι ήμουν 15 ετών", θυμάται η τερματοφύλακας της ΝΣΑ Σόφιας.

Προτού μετακομίσει στη Βουλγαρία για να υπερασπιστεί την εστία της επί 7 σερί σεζόν νταμπλούχου, η Νικολέττα είχε περάσει από ακαδημίες και συλλόγους στην Ελλάδα, ενώ ήταν πάντοτε παρούσα στις δοκιμασίες της Εθνικής ομάδας κορασίδων και νεανίδων. Οι εμπειρίες της σχετικά με το ζήτημα, πολλές...

"Κατά τα ψέματα, το ποδόσφαιρο είναι ένα κατ' εξοχήν αντρικό άθλημα, παρότι όσο περνούν τα χρόνια, αυτό μεταβάλλεται. Οι σεξιστικές συμπεριφορές αποτελούν συχνό φαινόμενο, ακόμα και στις προπονήσεις, όταν έρχονται άντρες και μας παρακολουθούν, συνοδεία... περίεργων σχολίων και γέλιων".

Εντοπίζει, μάλιστα, και μία... διαφοροποίηση στα πειράγματα, που σχετίζεται με την εξωτερική εμφάνιση μιας παίκτριας: "Η συμπεριφορά αλλάζει εάν μία κοπέλα είναι λιγότερο εμφανίσιμη, αφού τότε δέχεται 'πειράγματα' που θα δεχόταν κι ένας άντρας. Σε περίπτωση, όμως, που πρόκειται για μία όμορφη παίκτρια, τότε τα σχόλια είναι αυξημένα σε αριθμό και μεγαλύτερης έντασης".

Η συχνότητα των περιστατικών είναι τέτοια, που πλέον περνούν απαρατήρητα στις πιο έμπειρες παίκτριες: "Αυτά τα συμβάντα ίσως επηρεάζουν αθλήτριες νεαρότερης ηλικίας ή μικρότερων κατηγοριών λόγω έλλειψης εμπειριών. Προσωπικά, τώρα πια δεν δίνω σημασία και δεν μου κάνει καμία αίσθηση εάν υποπέσει κάτι στην αντίληψή μου".

"Η λύση βρίσκεται..."

Συζητώντας την έρευνα της "WiF", επιχειρήσαμε μία σύγκριση των ευρημάτων με την κατάσταση στην Ελλάδα, αλλά και στις χώρες για τις οποίες γνωρίζει μέσω συμπαικτριών και αντιπάλων. "Σίγουρα υπάρχει αυτό το φαινόμενο και στην Ελλάδα, αλλά πιστεύω σε μικρότερο βαθμό", εξήγησε αρχικά.

Τα βιώματά της από τη Βουλγαρία είναι αντικρουόμενα: "Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποια χώρα που δεν αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα, αλλά σίγουρα υφίστανται διαφορετικές βαθμίδες. Για παράδειγμα, η ομάδα μου στη Βουλγαρία έχει κατακτήσει 10 διαδοχικά πρωταθλήματα, με συνέπεια να μας γνωρίζουν όλοι και να προσέχουν τη συμπεριφορά τους απέναντί μας".

"Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν κι άλλες ομάδες, στις οποίες δυστυχώς έχω ακούσει διάφορα περιστατικά. Μέχρι και 'προπονητή' (σ.σ. τα εισαγωγικά, επισήμανση της Νικολέτας) να προσπαθεί να κάνει κάτι με παίκτριες. Αυτό το έχω συναντήσει και στην Ελλάδα, αλλά και στη Βουλγαρία".

Την επίλυση του προβλήματος ή έστω τη μείωση του φαινομένου την εντοπίζει μέσα από το ίδιο το άθλημα και το κατά πόσο καταφέρνει να προσελκύει πραγματικούς φιλάθλους και ανθρώπους που νοιάζονται γι' αυτό.

"Η καταπολέμηση επιχειρείται μέσα από διάφορα κινήματα της UEFA, τουρνουά και λοιπές διοργανώσεις και ημερίδες. Το θέμα είναι αρκετά λεπτό, αλλά θεωρώ ότι το φαινόμενο του σεξισμού ελαττώνεται όσο αυξάνονται οι άνθρωποι που επιδεικνύουν ειλικρινές ενδιαφέρον και αγάπη προς το γυναικείο ποδόσφαιρο. Αυτοί αυξάνονται διαρκώς".

Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι

Ο άνεμος αλλαγής στον οποίο προσβλέπει η Νικολέττα πιθανότατα να μην φυσήξει σύντομα ή όσο ισχυρά θα έπρεπε στο ποδόσφαιρο, τουλάχιστον υπό την τρέχουσα διακυβέρνησή του. Ο επικεφαλής τη FIFA, ο... μόνιμος πρόεδρος Μπλάτερ είναι και ο άνθρωπος ο οποίος το 2004 είχε προσφέρει την εξής συμβουλή για να αυξηθεί το ενδιαφέρον γύρω από το γυναικείο ποδόσφαιρο:

"Θα μπορούσαν να είχαν πιο στενά σορτσάκια! Με συγχωρείτε που το αναφέρω, αλλά οι παίκτριες είναι όμορφες και ήδη έχουν διαφορετικούς κανονισμούς από τους άντρες, όπως το ότι παίζουν με πιο ελαφριά μπάλα (σ.σ. κάτι που δεν ισχύει...). Η απόφαση πάρθηκε για να δημιουργήσει μία πιο θηλυκή αισθητική, οπότε γιατί να μην κάνουμε το ίδιο και με το στιλ; Αφήστε τις γυναίκες να αγωνίζονται με πιο θηλυκά ρούχα, όπως κάνουν στο βόλεϊ".

Σε μία παγκόσμια ποδοσφαιρική ομοσπονδία στην οποία ο ίδιος ο Μπλάτερ παραδέχεται ότι "είναι πιο πιθανό να υπάρξει γυναίκα πρόεδρος, παρά να αυξηθούν οι γυναίκες στην εκτελεστική επιτροπή της FIFA (σ.σ. ήτοι να διπλασιαστούν, αφού αυτήν τη στιγμή υπάρχει μόνο ένα θηλυκό μέλος, η Λιντία Νσεκέρα από το Μπουρούντι) " και στην οποία όταν έγιναν οι αρχαιρεσίες του 2013 για τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής, ο 79χρονος Ελβετός χαιρέτησε την εκλογή πρώτης γυναίκας στην ιστορία με τη φράση "πείτε κάτι κυρίες, πάντα μιλάτε στο σπίτι, μιλήστε κι εδώ", το άμεσο ξερίζωμα της σεξιστικής κουλτούρας μοιάζει ουτοπικό.

PHOTOGRAPH: ESDRAS NDIKUMANA/AFP

Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, που η Καναδή Αλεξάντρα Ρέιτζ, μέλος της ανεξάρτητης επιτροπής ελέγχου της FIFA και ειδική στα μέτρα κατά της εταιρικής διαφθοράς, παραιτήθηκε των καθηκόντων της διότι η FIFA αρνήθηκε επανειλημμένως να ασχοληθεί με τις προτάσεις της για εξυγίανση του οργανισμού, καταγγέλλοντας σεξιστικό υπόβαθρο σε αυτήν τη στάση.

Η Ρέιτζ, μάλιστα, αποκάλυψε ότι στο κογκρέσο της FIFA το 2012, δύο υψηλά ιστάμενοι της ομοσπονδίας την πλησίασαν και της ζήτησαν να μην προτείνει γυναίκες στη λίστα των υποψηφίων που θα αναλάμβαναν τις έρευνες σχετικά με τη διαδικασία απονομής του Παγκοσμίου Κυπέλλου σε Ρωσία το 2018 και Κατάρ το 2022: "Όταν γύρισα να συζητήσουμε, ένας από αυτούς μου είπε 'σταμάτα να βάζεις γυναίκες γι' αυτές τις θέσεις'. Μου είπε ότι δεν θα γίνουν αποδεκτές και ότι έδινα λάθος μάχη. Του απάντησα 'στ' αλήθεια μου το είπες αυτό;' Είχα μείνει έκπληκτη. Τότε άρχισε να μου εξηγεί τις απόψεις του και να μου δίνει περισσότερες λεπτομέρειες".

Η επιτροπή εν τέλει επέλεξε έναν άντρα, πρώην εισαγγελέα στις ΗΠΑ με προϋπηρεσία στο FBI, τον Μάικλ Γκαρσία, του οποίου το πόρισμα ήρθε στη δημοσιότητα πριν από μερικούς μήνες και δεν εντόπισε κανέναν ένοχο...

Κάθε καταγγελία μετράει, κάθε ενημέρωση σώζει

Η αλήθεια είναι ότι όσο αυξάνεται η ενασχόληση του κόσμου με το γυναικείο ποδόσφαιρο, τόσο γίνονται περισσότερες προσπάθειες καταπολέμησης του φαινομένου του σεξισμού στον χώρο αυτό.

Η "WiF" αριθμεί ήδη 1.200 μέλη και συνεχίζει ακάθεκτη τις προσπάθειές της. Με αφορμή τα τελευταία περιστατικά με θύμα την Έβα Καρνέιρο, εγκαινίασε μία καμπάνια στα social media η οποία θα διαρκέσει για έναν μήνα και κάλεσε τις 92 ποδοσφαιρικές ομάδες του αγγλικού ανδρικού επαγγελματικού ποδοσφαίρου να συμμετάσχουν, παρουσιάζοντας στα matchday programmes τους τα προφίλ ξεχωριστών γυναικών, είτε πρόκειται για παράγοντες, φυσιοθεραπευτές, εθελόντριες ή ακόμα και φιλάθλους.

"Ο σεξισμός, με κάθε μορφή και σχήμα, δεν θα πρέπει να γίνεται ανεκτός, οπότε χειροκροτώ αυτήν την προσπάθεια ενθάρρυνσης του κόσμου να αναφέρει κάθε περιστατικό σεξιστικής μεταχείρισης και την προώθηση της συμμετοχικότητας στο ποδόσφαιρο", σχολίασε σχετικά η υπουργός αθλητισμού της Μεγάλης Βρετανίας, Έλεν Γκραντ.

Εκπρόσωπος της οργάνωσης "Kick it Out", η οποία κατέγραψε και 13 ξεχωριστά περιστατικά σεξιστικής συμπεριφοράς την τρέχουσα σεζόν πλην των 25 που καταγγέλθηκαν ταυτόχρονα και στη "WiF", προσθέτει: "Ο σεξισμός και η σεξιστική μεταχείριση πρέπει να καταπολεμάται το ίδιο αυστηρά με τον ρατσισμό και την ομοφοβία. Καλούμε οποιονδήποτε είναι θύμα ή αντιλαμβάνεται τέτοιο περιστατικό, να το καταγγείλει".

Στις αραβικές χώρες, το 14% των αστεριών του μέλλοντος που αυτήν τη στιγμή εκκολάπτονται στις ποδοσφαιρικές ακαδημίες είναι γένους θηλυκού και μάλιστα προ ολίγων μηνών ο φορέας που καθορίζει τους κανονισμούς του ποδοσφαίρου (IFAB) επέτρεψε τη χρήση μαντήλας κατά τη διάρκεια των αγώνων.

Το 23% των φιλάθλων στους αγώνες της Premier League είναι γυναίκες και τη σεζόν 2013-2014 υπολογίζεται ότι 4.500.000 γυναίκες είχαν οποιουδήποτε είδους σχέση με το πιο εμπορικό πρωτάθλημα του κόσμου. Εάν σε αυτά τα νούμερα προσθέσουμε και τα 400.000.000 τηλεθεατών που θα παρακολουθήσουν το Παγκόσμιο Κύπελλο γυναικών το καλοκαίρι, γίνεται αντιληπτή η δυναμική που υπάρχει στον χώρο.

Οι καταγγελίες, οι διαδικτυακές καμπάνιες, οι εκκλήσεις στους σεκιούριτι να δρουν άμεσα σε περιστατικά σεξισμού εντός των γηπέδων, ακόμα και οι μαζικές αντιδράσεις κατά της απαγόρευσης του Ιράν στο πρόσφατο Κύπελλο Εθνών Ασίας φανερώνουν την τάση που δημιουργείται προς μία θετική κατεύθυνση.

Μόνο ο χρόνος, όμως, θα δείξει εάν θα προσεγγίσουμε τα λόγια που βγαίνουν μέσα από το στόμα του... λύκου, Ζεπ Μπλάτερ: "Σε όλες τις συνομοσπονδίες, δεν υπάρχουν γυναίκες. Είναι ένα άθλημα... ματσό και είναι κρίμα. Θα πρέπει να αλλάξουμε το μέλλον".

Πηγές: Guardian, BBC, CNN, FIFA, Womeninfootball.co.uk