Οι τουρκικοί σύλλογοι ψάχνουν άμεσα 2.000.000.000 ευρώ αλλιώς πεθαίνουν

Η εικόνα του βαθμολογικού πίνακα στη Süper Lig μετά από 17 αγωνιστικές δεν είναι η συνηθισμένη. Η κορυφαία ομάδα της Τουρκίας, Γαλατάσαραϊ, βρίσκεται στην 5η θέση, έχοντας βελτιώσει την εικόνα της από την αρχή της σεζόν. Η Μπεσίκτας είναι δύο θέσεις πιο πίσω, ενώ η Φενέρμπαχτσε εμφανίζεται στην προτελευταία θέση σε πρωτάθλημα 18 ομάδων. Όσο για την Τράμπζονσπορ, αυτή φιγουράρει στη 2η θέση, αλλά 6 βαθμούς πίσω από την Ιστανμπούλ Μπασακσεχίρσπορ, μια ομάδα που ιδρύθηκε το 1990 και επανιδρύθηκε το 2014!

Τη φετινή σεζόν, οι 3 ‘ισχυροί’ του τουρκικού ποδοσφαίρου παρουσιάζονται σε παρατεταμένη αγωνιστική κρίση, παρότι αποτελούν τις ομάδες που έχουν κατακτήσει όλα τα επαγγελματικά πρωταθλήματα πλην 6, αλλά πλέον δεν αποτελούν φόβητρο.

Τι συμβαίνει και βρίσκονται σε τόσο άσχημη κατάσταση; Ποιο είναι το συμβάν που καθόρισε την κακή φετινή σεζόν; Τι έχει φέρει το τουρκικό ποδόσφαιρο στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, με χρέη που ξεπερνούν τα 2.000.000.000 ευρώ;

Τα χρέη 16πλασιάστηκαν σε 15 χρόνια

Το καλοκαίρι του 2018 οι μεγάλες τουρκικές ομάδες αντέστρεψαν τα δεδομένα. Αντί να ενισχυθούν ως συνήθως με ηλικιωμένους αστέρες, τάζοντας εκατομμύρια σε συμβόλαια, άρχισαν να πουλούν τα ονόματα που είχαν προσελκύσει από παλαιότερες σεζόν.

Γαλατάσαραϊ, Φενέρμπαχτσε, Μπεσίκτας και Τράμπζονσπορ είχαν θετικό μεταγραφικό ισοζύγιο κατά 28.590.000 ευρώ. Μάλιστα, δεν δίστασαν να πουλήσουν παίκτες που είχαν απόλυτη ανάγκη, όπως η Γαλατάσαραϊ με τον περσινό πρώτο σκόρερ της κατηγορίας με 29 γκολ, Μπαφετιμπί Γκομίς. Ο 33χρονος Γάλλος συνέβαλε τα μέγιστα ώστε η ‘τσιμπόμ’ να αποκαθηλώσει την Μπεσίκτας μετά από 2 σεζόν, ωστόσο πωλήθηκε για μόλις 6.000.000 ευρώ στην Αλ Χιλάλ. Ήταν ένας από τους πολλούς ποδοσφαιριστές που από την Τουρκία συνέχισαν ακόμα πιο ανατολικά, σε Μέση και Άπω Ανατολή.

Η αιτία εντοπίζεται στην ίδια τη δομή του τουρκικού ποδοσφαίρου και στην άρρηκτη σχέση που έχει αποκτήσει με τη λειτουργία της χώρας. Για χρόνια, το πρωτάθλημα της Τουρκίας εξασφάλιζε ολοένα και μεγαλύτερα τηλεοπτικά συμβόλαια, φτάνοντας μέχρι την 8η θέση στην Ευρώπη, πίσω μόνο από το Big-4. Αυτό είχε ως συνέπεια οι ομάδες να αυξάνουν αλόγιστα το μπάτζετ τους, βασισμένες σχεδόν αποκλειστικά στο τηλεοπτικό χρήμα.

Το 2000, το έτος που η Γαλατάσαραϊ κατέκτησε το Κύπελλο UEFA εις βάρος της Άρσεναλ και το Super Cup Ευρώπης εις βάρος της Ρεάλ Μαδρίτης, το συνολικό μπάτζετ των ομάδων στη Süper Lig ανερχόταν σε 150.000.000 ευρώ και τα χρέη των συλλόγων σε 60.000.000 ευρώ. Το 2015 βρήκε το συνολικό μπάτζετ να έχει εκτοξευθεί στα 700.000.000 ευρώ, αλλά τα χρέη να είναι πολύ περισσότερα και να πλησιάζουν το 1.000.000.000 ευρώ.

Κανείς δεν βρίσκεται προ ευθυνών για αυτήν την κατάσταση, όμως. Οι σύλλογοι στην Τουρκία βασίζονται στα μέλη, από τα οποία προκύπτουν οι πρόεδροι στις εκλογές που διενεργούνται κάθε 2-3 χρόνια. Βάσει νόμου, οι πρόεδροι δεν έχουν ποινική ευθύνη για τα χρέη ενός συλλόγου και οι ομάδες αποφεύγουν τους ιδιαίτερους κρατικούς ελέγχους, συνεχίζοντας να σπαταλούν χρήμα ανεξέλεγκτα.

Οι πρόεδροι των συλλόγων συχνά έχουν προσωπικούς σκοπούς που ξεπερνούν το ποδόσφαιρο και γι’ αυτό φροντίζουν να αξιοποιήσουν βιαστικά αυτήν την ‘ασυλία’ που τους προσφέρει η θέση μέσα στα λίγα χρόνια μέχρι την επόμενη εκλογική διαδικασία, βελτιώνοντας τη δημοφιλία τους με ‘ηχηρές’ μεταγραφικές κινήσεις, χωρίς κανείς να τους ζητήσει λογαριασμό.

Με αυτόν τον τρόπο διαιωνίζονται τα οικονομικά προβλήματα, αφού οι ομάδες δεν παράγουν νέα προϊόντα από τις ακαδημίες τους για χάρη της απόκτησης ηλικιωμένων ποδοσφαιριστών και τελικώς χρεοκοπούν αφού πάντα τα έσοδα είναι μικρότερα από τα έξοδα. Ομάδες όπως η Γκαζιάντεπσπορ, που κάποτε διεκδικούσε τίτλο, πλέον βρίσκεται στην 3η κατηγορία, ή όπως η Μερσίν, που έφτιαξε νέο γήπεδο 25.000 θέσεων, πλέον αγωνίζεται στα ερασιτεχνικά.

Η κυβέρνηση Ερντογάν διαγράφει τα χρέη

Η στάση της κυβέρνησης έχει παίξει μεγάλο ρόλο στο να διογκωθεί το πρόβλημα, αφού φροντίζει να το ‘κουκουλώνει’ και όχι να το διορθώνει, παρά τις επανειλημμένες διαγραφές φορολογικών χρεών προς το κράτος. Όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν την ίδια νοοτροπία, ωστόσο από τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ένας πρώην ημιεπαγγελματίας ποδοσφαιριστής της Κασίμπασα για περίπου 15 χρόνια, το ζήτημα εντάθηκε.

Εξάλλου, οι φίλαθλοι της Γαλατάσαραϊ, της Φενέρμπαχτσε και της Μπεσίκτας υπολογίζονται στο 80% των Τούρκων φιλάθλων και ο Ερντογάν προσπαθεί να κάνει τα πάντα ώστε το Big-3 της χώρας να αποφύγει τη χρεοκοπία σε ένα κράτος 80.000.000 πολιτών.

Το 2014, ο Τούρκος πρόεδρος πίεσε την Türk Telekom να συμμετάσχει στον διαγωνισμό για το τηλεοπτικό πακέτο, με συνέπεια η μέχρι τότε κάτοχος των δικαιωμάτων, Digiturk, να αναγκαστεί να αυξήσει την προσφορά της από 321.000.000 δολάρια τον χρόνο το 2010 σε 450.000.000 δολάρια ετησίως για να κερδίσει τον διαγωνισμό.

Μάλιστα, η Digiturk ήταν εταιρία με ισχυρούς δεσμούς με το κράτος, η οποία το 2016 μεταβιβάστηκε στον διεθνή τηλεοπτικό κολοσσό beIN, που παρ’ όλα αυτά δεν κατάφερε να πάρει πίσω την επένδυση από το τηλεοπτικό συμβόλαιο.

Τον Νοέμβριο του 2016, στον επόμενο διαγωνισμό για τα τηλεοπτικά μέχρι το 2022-2023, η Digiturk συμμετείχε ξανά και νίκησε την Turkcell με προσφορά 500.000.000 δολαρίων ετησίως, που με τους φόρους αυξάνεται σε 600.000.000 δολάρια.

Παράλληλα, στη γειτονική χώρα παρατηρείται μία κατασκευαστική έκρηξη, αφού τα τελευταία χρόνια χτίστηκαν ή βρίσκονται υπό ανέγερση 30 ποδοσφαιρικά γήπεδα σε 27 διαφορετικές πόλεις. Τα ιδιόκτητα γήπεδα αποτελούν μία σημαντική πηγή εσόδων για τους συλλόγους, έστω κι αν το κόστος κατασκευής τους είναι ικανό ακόμα και να τους οδηγήσει σε χρεοκοπία.

Στις περιπτώσεις που οι εργολάβοι τηρήσουν τα συμφωνηθέντα (κάτι που το τελευταίο διάστημα έχει σταματήσει και αποσύρονται από τα έργα λόγω έλλειψης πόρων), οι σύλλογοι εξακολουθούν να σπαταλούν τα επιπλέον έσοδα, αφού δεν τα επανεπενδύουν σε τμήματα υποδομής ή σε αποπληρωμή χρεών, αλλά σε νέες μεταγραφές και υψηλούς μισθούς παικτών και προπονητών.

Πόσα χρωστάει το Big-3

Η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο. Αν και με 734.000.000 ευρώ έσοδα το 2017 (περισσότερα από κάθε άλλη χώρα εκτός Big-5), τα μισά εξ αυτών προέρχονται από την τηλεόραση. Τα μέσα έσοδα κάθε συλλόγου ανέρχονται σε 41.000.000 ευρώ, όμως οι μισθοί συνήθως αντιπροσωπεύουν το 71% των εσόδων, κατά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από το -θεωρητικό- όριο του 60% που προτείνει η UEFA.

Η τραγική εικόνα αποτυπώνεται από την εξέταση των 3 συλλόγων με τις μεγαλύτερες επιτυχίες και τα περισσότερα έσοδα της χώρας. Ο νέος πρόεδρος της Φενέρμπαχτσε, Αλί Κοτς, ο μικρότερος γιος της πιο πλούσιας οικογένειας της Τουρκίας, αποκάλυψε στις αρχές του 2018 ότι το χρέος του συλλόγου ανέρχεται σε 621.000.000 ευρώ και το μεγαλύτερο μέρος του είναι βραχυπρόθεσμο και πρέπει να καλυφθεί (ή να ρυθμιστεί) εντός ενός έτους.

Η πρωταθλήτρια Γαλατάσαραϊ έχει χρέος 591.000.000 ευρώ και γι’ αυτό η συμμετοχή της στους φετινούς ‘χρυσοφόρους’ ομίλους του Champions League ήρθε την κατάλληλη στιγμή. Το χρέος παραμένει δυσθεώρητο παρότι τη σεζόν 2017-2018 τα εισιτήρια (και κατά συνέπεια τα έσοδα από αυτήν την πηγή) αυξήθηκαν κατά 91%, με το γήπεδο να συγκεντρώνει 41.000 θεατές κατά μέσο όρο.

Η Μπεσίκτας κατάφερε να περιορίσει κάπως το δικό της χρέος μετά από τα δύο απανωτά πρωταθλήματα και τις επακόλουθες παρουσίες στους ομίλους του Champions League. Το 2018 ανερχόταν σε 418.000.000 ευρώ και με το νέο γήπεδο η τάση είναι καθοδική. ‘Δεν θα γίνουμε σύλλογος διεθνούς επιπέδου αμέσως, όμως όλα έχουν μία αρχή. Αυτός που τολμάει, νικάει. Έχουμε μακροπρόθεσμη στρατηγική και παίρνουμε μέτρα σήμερα για τα θεμέλια του μέλλοντος’, δηλώνει ο πρόεδρος Φικρέτ Ορμάν. Μερικά από αυτά τα μέτρα είναι η πώληση των παικτών που έδωσαν στον σύλλογο τα δύο σερί πρωταθλήματα, όπως ο Τζενκ Τοσούν που πωλήθηκε στην Έβερτον τον περσινό Ιανουάριο για 22.500.000 ευρώ.

Δυσβάσταχτα πρόστιμα της UEFA για χρέη

Ο οικονομικός… παραλογισμός δεν περιορίζεται στα τουρκικά σύνορα, αλλά φτάνει μέχρι τη Νιόν, την έδρα της UEFA. Εκεί έχουν ληφθεί αρκετές αποφάσεις που αφορούν στους τουρκικούς συλλόγους και την παραβίαση των όρων του Financial Fair Play.

Το 2014, η ευρωπαϊκή συνομοσπονδία τιμώρησε τη Γαλατάσαραϊ με πρόστιμο 200.000 ευρώ και της έδωσε εντολή να ισοσκελίσει τα βιβλία της μέσα σε μία 3ετία. Το 2016 της επέβαλε 1+1 χρόνο αποκλεισμό από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις, επειδή απέτυχε να υπακούσει.

Το καλοκαίρι του 2017 ο σύλλογος δαπάνησε 23.340.000 ευρώ σε μεταγραφές και έδειξε ότι ακόμη δεν βρίσκεται στον σωστό δρόμο. Τον Ιούνιο του 2018 η UEFA τον τιμώρησε με 6.000.000 ευρώ πρόστιμο για μη συμμόρφωση με το FFP και προέβη σε νέα συμφωνία. Σύμφωνα με αυτήν, ο σύλλογος οφείλει να έχει μέγιστο παθητικό 20.000.000 ευρώ στον ισολογισμό του 2019 και 10.000.000 ευρώ το 2020, ώστε το 2021-2022 να έχει ισοσκελισμένα έσοδα – έξοδα, ειδάλλως θα πληρώσει ακόμη 9.000.000 ευρώ πρόστιμο!

Η Φενέρμπαχτσε και η Τράμπζονσπορ έχουν τιμωρηθεί επίσης από την UEFA με μικρότερες ποινές για παραβίαση του FFP, ενώ η Μπεσίκτας βρίσκεται υπό επιτήρηση.

Δεν είναι τυχαία η δήλωση του 2017 από τον Αντρέα Τραβέρσο, υπεύθυνου αδειοδοτήσεων της UEFA, ότι οι τουρκικοί σύλλογοι είναι οι μοναδικοί στην Ευρώπη με μεγαλύτερα χρέη από τα περιουσιακά στοιχεία τους. Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, όπου τα οικονομικά των συλλόγων βελτιώθηκαν λόγω FFP, στην Τουρκία τα χρέη πενταπλασιάστηκαν.

Αποσύρονται οι εταιρίες – χορηγοί

Μέσα σε αυτό το χάος, υπάρχουν και εταιρίες που αρνούνται τη σύνδεση με το τουρκικό ποδόσφαιρο, θεωρώντας ότι πλήττει το προφίλ τους λόγω της γενικότερης κατάστασης. Η Yildiz Holding, ‘κολοσσός’ στην Τουρκία με προϊόντα σε κάθε σπίτι μέσω της σοκολατοβιομηχανίας Ulker, αποτελεί το πιο τρανό παράδειγμα, αφού είχε προσφέρει σε χορηγίες στο ποδόσφαιρο πάνω από 185.000.000 ευρώ μεταξύ 2010 και 2015.

Παρότι νωρίτερα είχε συνδέσει το όνομά της στον χώρο του αθλητισμού με το μπάσκετ, λόγω της ομώνυμης ομάδας που κατέκτησε 4 πρωταθλήματα από το 1995 μέχρι το 2006 και της χορηγίας ονομασίας στη Φενέρμπαχτσε λίγο αργότερα, δεν αψήφισε το πιο λαοφιλές άθλημα στη χώρα.

Στήριξε και το ποδόσφαιρο, με χορηγία στην εθνική ομάδα, στις ‘μικρές’ εθνικές ομάδες, στη Φενέρμπαχτσε, στη Γαλατάσαραϊ και στη Μπεσίκτας. Ωστόσο, ο πρόεδρος της εταιρίας, Μουράτ Ουλκέρ, εγγονός του ιδρυτή, με επιστολή του το 2015 ανακοίνωσε στην τουρκική ομοσπονδία ότι παύει οποιαδήποτε χρηματοδότηση.

‘Η βία, οι εντάσεις και οι διαπληκτισμοί έχουν συνδεθεί με το παιχνίδι. Η αξία του ποδοσφαίρου έχει μειωθεί δραματικά και οι αγώνες έχουν χάσει την ελκυστικότητά τους, τα γήπεδα είναι άδεια και συνολικά η ατμόσφαιρα δεν ταιριάζει με την ιδέα του ευ αγωνίζεσθαι. Η υποστήριξη των συλλόγων και των αγώνων έχει καταστεί άσκοπη προ του συρρικνούμενου ενδιαφέροντος’, έγραφε μεταξύ άλλων.

Ο… Τραμπ κατέστρεψε το ποδόσφαιρο

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά τα προβλήματα, ήρθε η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στο ‘τιμόνι’ των ΗΠΑ για να αποτελειώσει το τουρκικό ποδόσφαιρο. Ο διπλασιασμός των δασμών που επέβαλε ο Αμερικανός πρόεδρος το περασμένο καλοκαίρι στην εισαγωγή χάλυβα και αλουμινίου από την Τουρκία, στο πλαίσιο του οικονομικού πολέμου των δύο κρατών, οδηγεί σε διαρκή υποτίμηση της τουρκικής λίρας έναντι των άλλων νομισμάτων.

Το δολάριο έφτασε να αξίζει 8 τουρκικές λίρες και η οικονομία της γειτονικής χώρας εν μια νυκτί βρέθηκε σε οριακό σημείο. Ο αντιπρόεδρος της Γαλατάσαραϊ, Αμπντουραχίμ Αλμπαϊράχ, αναλογιζόμενος τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη, είχε δηλώσει: ‘Υπάρχει ένας άνθρωπος στην Αμερική, ο Αλλάχ να τον καταραστεί, που μας κατέστρεψε’.

Η τουρκική λίρα έχασε περίπου το 40% της αξίας της μετά από αυτήν την εξέλιξη. Μεταξύ 30 Ιουνίου 2018 και 13 Αυγούστου 2018, η υποτίμηση της λίρας προκάλεσε αυτόματη αύξηση χρεών ύψους 650.200.000 λιρών στη Φενέρμπαχτσε, 253.300.000 λιρών στη Γαλατάσαραϊ και 160.900.000 λιρών στη Μπεσίκτας.

Η αιτία που συνέβη αυτό είναι τα συμβόλαια των ξένων ποδοσφαιριστών και προπονητών, που συνήθως είναι σε ξένο νόμισμα, κυρίως ευρώ ή δολάριο. Αν πάρουμε ως παράδειγμα ένα συμβόλαιο 2.500.000 ευρώ που υπεγράφη το καλοκαίρι του 2016, με την τότε ισοτιμία των δύο νομισμάτων, τότε ο σύλλογος έβγαλε από τα ταμεία του 8.200.000 λίρες το πρώτο έτος, 10.300.000 λίρες το δεύτερο έτος και 14.100.000 λίρες πέρυσι για να καλύψει το ποσό που ορίζεται από τη συμφωνία!

Αν η ισοτιμία παρέμενε σταθερή αυτά τα 3 χρόνια, ο σύλλογος έπρεπε να καταβάλει 24.600.000 λίρες, ωστόσο με την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, πλήρωσε 32.600.000 λίρες, ήτοι 32% μεγαλύτερο ποσό, έστω κι αν ο παίκτης ουσιαστικά εισέπραξε τα ίδια χρήματα σε ευρώ (7.500.000 ευρώ).

Στροφή στις ακαδημίες

Τα συνολικά χρέη των 3 μεγάλων συλλόγων μαζί με την Τράμπζονσπορ εκτιμώνται σε 10.000.000.000 τουρκικές λίρες, περίπου 1.700.000.000 ευρώ. Η τουρκική κυβέρνηση πλέον δεν έχει δυνατότητα να καλύψει ξανά τέτοια ανοίγματα και γι’ αυτό από φέτος επέβαλε νέους κανονισμούς, σύμφωνα με τους οποίους οι διοικητικοί ηγέτες κάθε συλλόγου θα λογοδοτούν για τους ισολογισμούς.

Η ομοσπονδία πιέζει τις ομάδες μέσω αυστηροποίησης των κανονισμών αδειοδότησης να στραφούν προς το σκάουτινγκ και την ανάπτυξη ποδοσφαιριστών μέσω των υποδομών τους, αντί να συμπληρώνουν το ρόστερ με δαπανηρές μεταγραφές.

Δεν είναι τυχαίο ότι φέτος στη Γαλατάσαραϊ έκαναν ντεμπούτο 7 παίκτες από την ομάδα Κ19, ενώ στο ντέρμπι κόντρα στην Μπεσίκτας, ο μεγαλύτερος παίκτης που καθόταν στον πάγκο είχε γεννηθεί το 1998.

Για ένα πρωτάθλημα που ο μέσος όρος ηλικίας του ρόστερ ανέρχεται σε 28,22 έτη (από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη), αυτό συνιστά τεράστια πρόοδο, όπως και το γεγονός ότι φέτος καταρρίφθηκε δύο φορές το ρεκόρ του πιο νεαρού παίκτη που συμμετείχε στο πρωτάθλημα, το οποίο τελευταία φορά είχε σπάσει από τον… 38χρονο σήμερα Εμρέ Μπελόζογλου!

Παρ’ όλα αυτά υπάρχει δρόμος ακόμα. Εξάλλου, τα βαρίδια από τα άλλα αθλήματα στα οποία έχουν τμήματα οι ομάδες (στα ελληνικά πρότυπα) περιπλέκουν την κατάσταση. Όπως επίσης η διαρκώς αυξανόμενη επιρροή του Ερντογάν προς φίλα προσκείμενες ομάδες όπως η νυν πρωτοπόρος Ιστανμπούλ Μπασακσεχίρσπορ και η 4η Κασίμπασα, η οποία ταρακουνά τον ανταγωνισμό και τον διαμοιρασμό εσόδων.

Οι εξορθολογισμένες μεταγραφικές κινήσεις του καλοκαιριού συνεχίζονται και τον Ιανουάριο, με πωλήσεις παικτών όπως ο Γκάρι Ροντρίγκες (από τη Γαλατάσαραϊ στην Αλ Ιτιχάντ) και ο Μανουέλ ντα Κόστα (από τη Μπεσίκτας στην Αλ Ιτιχάντ) ή με αποχωρήσεις παικτών (ο Πέπε έφυγε ως ελεύθερος από την Μπεσίκτας, καταβάλλοντας χρήματα σε απλήρωτους υπαλλήλους και επέστρεψε στην Πόρτο).

Όλα δείχνουν ότι οι τουρκικοί σύλλογοι πήραν το μάθημά τους, ωστόσο με την αναπόφευκτη μείωση του επιπέδου του πρωταθλήματός τους λόγω της εγκατάλειψης από τα αστέρια (έστω και του παρελθόντος) και δίχως νέο τηλεοπτικό συμβόλαιο στον ορίζοντα, ίσως πλέον να είναι πολύ αργά για να αποφευχθεί η χρεοκοπία.

Photo credits: AP Photo/Lefteris Pitarakis, Olivier Matthys, Tatyana Zenkovich/pool photo via AP