Η Ωδή του Άγιαξ στη γεωμετρία

Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω. Αυτή η φράση στον υπέρυθρο της Ακαδημίας του Πλάτωνα τριβέλιζε το μυαλό κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού του ΠΑΟΚ με τον Άγιαξ στην Τούμπα, το πρώτο για το 3ο προκριματικό γύρο του Champions League, που έληξε 2-2. Είναι η γεωμετρία. Τα μαθηματικά, το μυστικό του ανθρώπινου κόσμου. Μία εφεύρεση τόσο γιγάντια, που είχε την ικανότητα, στην πράξη της, να κάνει τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι είναι το κέντρο του Σύμπαντος. Αυτή η γεωμετρία που τυγχάνει στα φυσικά αξιοθέατα, όπως η φύση τα διαμορφώνει καθ' εκάστη, αλλά όταν γίνει επί τούτου, όταν είναι δουλεμένη, είναι ένα μικρό θαύμα. Ατυχήσας με το αντιυπερβολικό χάπι και με το φαρμακείο κλειστό για διακοπές, η γεωμετρία του ποδοσφαίρου που παίζει ο Άγιαξ δύναται να ανεβάσει την ποιότητα της ζωής σου.

Καταρχάς, ο ΠΑΟΚ δεν έχει χάσει τις πιθανότητες πρόκρισής του. Ο Άγιαξ έχει να νικήσει στην έδρα του, σε ευρωπαϊκό ματς, από τις 23 Οκτωβρίου 2018 και το 1-0 με την Μπενφίκα στο πλαίσιο της 3ης αγωνιστικής των ομίλων του Champions League. Τούτο, αν υπολογιστεί η πορεία του ως τα ημιτελικά της διοργάνωσης, σημαίνει αν μη τι άλλο ότι το ποδόσφαιρό του δεν είναι μετατρεπόμενο με βάση το γήπεδό του. Δεν είναι ομάδα έδρας και ο ΠΑΟΚ δεν έχει χάσει στην πρωτεύουσα της Ολλανδίας. Και στις δύο προηγούμενες περιπτώσεις, το 2010 και το 2016, οι Θεσσαλονικείς είχαν έρθει ισόπαλοι με σκορ 1-1. Είναι σχεδόν δεδομένο ότι την προσεχή Τρίτη η ομάδα του Αμπέλ Φερέιρα θα είναι σε αρτιότερη φυσική κατάσταση. Με το σφύριγμα της λήξης στο ματς της Τούμπας, δεν ήταν ένας και δύο οι παίκτες που έπιαναν τα γόνατά τους, κάνοντάς σε να νομίζεις, αν ήσουν αμύητος, ότι μόλις τελείωσε η παράταση.

Αλλά αυτό είναι μόνο η πραγματικότητα. Και το ποδόσφαιρο που παίζει ο Άγιαξ δεν ανήκει στον πραγματιστικό κόσμο, αν και ασφαλώς τόσο η επιτυχία μίας ομάδας που έχει κατακτήσει 4 Κύπελλα Πρωταθλητριών όσο και η κρίση μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη διάκριση. Το backhand του Ρισάρ Γκασκέ είναι τόσο όμορφο στην εκτέλεσή του, αλλά ουδείς το έχει ως σημείο αναφοράς, αφού ο Γάλλος, όχι απλώς δεν έχει κατακτήσει αλλά, δεν έχει παίξει σε τελικό Major.

Είναι πραγματικό κάλλος. Σε κρατά στην οθόνη και το μυαλό εκρήγνυται. Το έκανε πέρυσι και στα 6 νοκ άουτ παιχνίδια που έδωσε. Πάσες ανάμεσα σε 4 παίκτες. Εκτελέσεις φάουλ ιδανικές για γέμισμα, που κατέληγαν στα πλευρά. Χωρίς να επιζητεί τη διεκδίκηση κάποιου αισθητικού βραβείου, τι υπέροχη που ήταν εκείνη η εκτέλεση φάουλ του Χακίμ Ζιγές στη φάση που έφερε το δεύτερο γκολ του Άγιαξ; Ήταν μία απλή πάσα, που βρήκε τον Τάντιτς στη γωνία της μεγάλης περιοχής. Η άμυνα δεν άλλαξε τον σχηματισμό της, τα μαρκαρίσματα δεν αλλοιώθηκαν, οι παίκτες στο πεδίο του Αλέξανδρου Πασχαλάκη απλώς έπρεπε να στρίψουν τα κορμιά τους. Δεν συνέβη κάτι καίρια αιφνιδιαστικό, η επίδρασή της δεν θα μπορούσε να είναι λιγότερο κρυφή. Παρ' όλα αυτά, τι όμορφη που ήταν. Κι έπειτα, όταν ο Κάσπερ Ντόλμπεργκ, που είχε κάνει ντεμπούτο του με τον Άγιαξ επί του ΠΑΟΚ το 2016, από τη γωνία, παράλληλα στην εξωτερική γραμμή, βρήκε τον Ντόνι φαν ντε Μπέεκ με μία απλή μεταβίβαση, που έφερε το γύρισμα-ξυραφιά, τον πανικό και τελικά το γκολ της ισοφάρισης από τον Κλάας Γιαν Χούντελααρ, ποια ήταν η υπεροχή αυτής της μεταβίβασης;

Ο ΠΑΟΚ αντιμετώπισε τον Άγιαξ όσο καλύτερα μπορούσε. Έπαθε σχεδόν τα ίδια ή και λιγότερα από όσα υπέφεραν οι Ρεάλ Μαδρίτης, Γιουβέντους και Τότεναμ την άνοιξη. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν είναι η ίδια ομάδα, ότι έφυγαν ο Ματάις ντε Λιχτ και ο Φρένκι ντε Γιονγκ, ότι δεν έπαιζε ο δαιμόνιος Νταβίντ Νέρες. Κι αυτό θα ίσχυε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι τώρα, αν αυτό το ποδόσφαιρο δεν ήταν αντανακλαστικά, δηλαδή δεν ήταν τόσο ισχυρή συνήθεια, ώστε να αποτελεί και δεύτερη φύση για όσους φόρεσαν την πράσινη φανέλα. Οι Ντε Λιχτ και Ντε Γιονγκ κατέστησαν πιθανή την ενσάρκωση αυτού του ποδοσφαίρου. Αλλά τα προσόντα που διέθεσαν στο τερέν, για να γίνει κατορθωτή, δεν εκπορεύονταν από ένα εξώκοσμο ταλέντο. Δεν υπήρξε από τη μεριά τους υπέρβαση. Έμαθαν να παίζουν έτσι.

Η πρωτοβουλία, το άνοιγμα του χώρου, το κλείσιμό του κυρίως, οι μικρές πάσες με ακόμα μικρότερες αλλαγές κίνησης, η τόλμη να σταλθεί η μπάλα εκεί που ουδείς περιμένει γι' αυτό και δεν κάνει τον κόπο να κλείσει την τρύπα, δηλαδή στο πλέον προφανές σημείο, οι δεύτερες και οι τρίτες επιθέσεις ενώ υπάρχει η κατοχή, είναι όλα τόσο θεατρικά, αλλά η δραματικότητα απλώς ελλοχεύει μέσα τους. Ούτε αναδεικνύεται ούτε υποστηρίζεται από τη ματαιοδοξία ενός ποδοσφαίρου που έχει ως στόχευση την ειρωνεία και το σαρκασμό προς τον αντίπαλο, δείχνοντας τη μαγεία.

Έλειψε αυτό το τρίμηνο το συγκεκριμένο ποδόσφαιρο. Ανασύρθηκαν οι προηγούμενες εμφανίσεις και ο τρόπος που έκανε τον θεατή πραγματικά, ανόθευτα χαρούμενο για αυτό που έβλεπε. Σε ό,τι αφορά το θέαμα, καμία άλλη εποχή στο Champions League δεν παίζεται πιο χορταστικό ποδόσφαιρο από ό,τι στους προκριματικούς. Ο ρυθμός και οι συναρπαστικές εναλλαγές τελειώνουν μαζί με τον Αύγουστο, στα play off.

Ο Άγιαξ, όμως, είτε μπει στο Champions League είτε συνεχίσει στο Europa League, είναι must-watch team. Ομάδα που οπωσδήποτε πρέπει να παρακολουθήσεις να παίζει, στο πιεσμένο πρόγραμμά σου. Ο μυστικισμός της είναι η χαρά και ένα ολόκληρο είδος κουλτούρας που παράγει, σαν να παίζεται ξανά το έργο των Πρόβος και του πρώτιστου Άγιαξ των τελών της δεκαετίας του '60. Το ποδόσφαιρο που παίζει βρίσκεται σε γκαλερί και πινακοθήκες, σε θέατρα και κινηματογράφους, στις σελίδες βιβλίων. Είναι εκδήλωση, όχι ακριβώς παιχνίδι. Δεν θα απολαύσεις έναν συνδυασμό που θα σου κόψει την ανάσα, μία ντρίμπλα που θα σε στείλει στο καλό, έναν απίστευτο κεραυνό που θα ξετινάξει το μυαλό σου. Αλλά ίσως θελήσεις να διαβάσεις δύο σελίδες από ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα έπειτα, ίσα ίσα για να εδραιωθεί η εμπειρία της παρακολούθησης και της αληθινής έννοιας της ψυχαγωγίας.

Όπως οι πρόγονοί μας το έριξαν στην ποίηση με τον Άγιαξ του '70 και δεν καταλάβαμε ποτέ τι ακριβώς ήταν, αλλά βρέθηκε να έχει το αλάθητο, έτσι κι εμείς, με αυτόν τον Άγιαξ και μόνο, θα παλεύουμε ματαίως να εξηγήσουμε στους επιγόνους γιατί άλλη τέτοια ομάδα δεν είχαν δει τα μάτια μας. Και θα βρεθούμε ξαφνικά, χωρίς πειστήρια, δίχως στοιχεία, έναν τίτλο έστω, να παραληρούμε ποιητικώ τω τρόπω, την ώρα που υπάρχουν ομάδες που έχουν παίξει πιο θεαματικό, πιο τρομακτικό, πιο ουσιαστικό ποδόσφαιρο, όχι μία και δύο φορές, αλλά, ντουζίνες.

Θα φτάσει, όμως, η στιγμή που ένας διορατικός καθηγητής, με υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό του για το αντικείμενό του, θα τον χρησιμοποιήσει στη διδακτέα ύλη, για να δώσει το παράδειγμα μιας κίνησης ως απαιτούμενο της εξήγησης ενός θεωρήματος και να εμπνεύσει τους μαθητές του να σκέφτονται έξω από τα τετριμμένα. Στην πλατωνική Ακαδημία, η ομάδα του Έρικ τεν Χαχ έχει κλείσει θέση.