Η Marta δεν είναι απλά ένας ‘Πελέ με φούστα’
Η καλύτερη παίκτρια ποδοσφαίρου, όλων των εποχών, πήρε και το φετινό σχετικό βραβείο από τη FIFA, για έκτη φορά. Έχει πάρει και ό,τι υπάρχει σε διακρίσεις. Μια χαρά για ένα κορίτσι από τη Βραζιλία, που δεν το άφηναν να παίζει μπάλα.
Βάσει των όσων έχει επιτύχει και αυτών που κάνει στον αγωνιστικό χώρο, μπορείς να πεις ότι είναι ‘ο γυναικείος Pelé’. Αντιλαμβάνεσαι ωστόσο, πως αυτός ο χαρακτηρισμός αποκτά άλλη αξία από το στόμα του ίδιου του Pelé, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει τη Marta ‘Pelé” με φούστα’ (‘Pelé con faldas’). Η Βραζιλιάνα που αναδείχθηκε και φέτος η καλύτερη παίκτρια της χρονιάς από τη FIFA, για έκτη φορά (και αυτό είναι ρεκόρ), αγωνίζεται ως επιθετικός. Με την εθνική, έως το 2015 είχε 91 γκολ σε 91 συμμετοχές. Και κάνει πράγματα σαν και αυτά.
Θα σκέφτεσαι πως στη Βραζιλία που μεγάλωσε (στο Dois Riachos, των 140 τετραγωνικών χιλιομέτρων και των 11.272 κατοίκων), ποδόσφαιρο θα έπαιζε στη γειτονιά. Έλα όμως, που τα αγόρια δεν άφηναν την Marta Vieira da Silva να παίξει μαζί τους -επειδή ήταν κορίτσι. Εκείνη έπαιρνε τις κατεστραμμένες μπάλες ή έφτιαχνε μπάλες από ό,τι υλικό είχε διαθέσιμο και δούλευε την τεχνική της. Τα πρώτα της παπούτσια της τα έδωσε ο παππούς ενός φίλου της. Της είχε πει “κανείς δεν πρέπει να προπονείται ξυπόλητος”.
Το γράμμα στον νεαρότερο εαυτό της
Τον Αύγουστο του 2017 δημοσιεύτηκε στο The Players’ Tribune (που αν δεν το ξέρεις, αναζήτησε το) ένα κείμενο που έγραψε για τη ζωή της. Εξηγούσε πολλά.
“ Όταν μεγαλώνεις σε μια μικρή πόλη, ξεχωρίζεις. Όχι για το ταλέντο σου, αλλά για την περίεργη εμφάνιση σου που συνοδεύεται με κακόβουλα σχόλια κάθε μέρα, επειδή είσαι κορίτσια. Ένα κορίτσι που αγαπάς το ποδόσφαιρο. Δεν υπάρχουν άλλα κορίτσια στην πόλη που παίζουν ποδόσφαιρο και ο κόσμος κάνει τα πάντα για να ενημερώσει τη μητέρα σου. Τη ρωτούν αν είσαι φυσιολογική και γιατί σε αφήνει.
Νιώθεις πως η μητέρα σου δεν σε στηρίζει. Μετά την εγκατάλειψη του πατέρα σου, όταν ήσουν μωρό, έχει να φροντίσει τέσσερα παιδιά. Φεύγει από τις 5 ρο πρωί για να δουλέψει σε φυτώριο. Περνά όλη την ημέρα στη γη και επιστρέφει βράδυ. Όταν δεν είναι στο φυτώριο, είναι στο δημαρχείο και καθαρίζει. Δεν τη βλέπεις πολύ. Δεν έχει την ευκαιρία να σε δει να παίζεις. Τελικά είναι δίπλα σου. Γιατί κάθε φορά που κάποιος από την πόλη της λέει κάτι για εσένα, απαντά “άστην να κάνει ό,τι θέλει”.
Το θέμα όμως, είναι πως στην ουσία δεν είναι εκεί, να σου δείξει πώς να είσαι κορίτσι. Για αυτό και περνάς όλη την ημέρα, βλέποντας ποδόσφαιρο στην τηλεόραση, με το όνειρο να γίνω επαγγελματίας”.
Κάποια στιγμή, έπεισε τους φίλους της να την αφήσουν να παίξει μαζί τους. To μετάνιωσαν, γιατί διαπίστωσαν πως είχαν επιτρέψει μια κοπέλα να τους νικήσει σε αυτό που θεωρούσαν ως παιχνίδι τους.
“ Να θυμάσαι πως ενώ είχες δείξει ότι μπορείς να τα καταφέρεις, υπήρχαν προπονητές άλλων ομάδων που απαιτούσαν να βγεις από το παιχνίδι ‘γιατί δεν είναι μέρος για κορίτσια, για να παίξουν τα αγόρια’. Να θυμάσαι τα δάκρυα στα μάτια σου. Να θυμάσαι πως αναρωτιόσουν ‘γιατί ο Θεός μου έδωσε αυτό το ταλέντο, αφού κανείς δεν θέλει να παίξω’. Χρησιμοποίησε το ως κίνητρο. Χρησιμοποίησε το για να παλέψεις και να αποδείξεις πόσο λάθος ήταν όλοι. Χρησιμοποίησε το για να γίνεις αποδεκτή, εναντίον της προκατάληψης, της έλλειψης συμπαράστασης, εναντίον όλων -των αγοριών, του κόσμου που είπε πως δεν μπορείς να τα καταφέρεις”.
“Είσαι πιο δυνατή από ό,τι φαντάζεσαι”
Στα θετικά ήταν πως σύντομα δέχθηκε πρόταση να παίξει σε ομάδα εφήβων. Εκεί την είδε ένας scout της Vasco da Gama, ο οποίος ήταν φίλος με έναν εξάδελφο της. Ήταν η εποχή που ο σύλλογος ήθελε να αποκτήσει γυναικείο τμήμα ποδοσφαίρου. Ήταν 14 όταν μετακόμισε στο Rio de Janeiro (ταξίδι 2.006 χιλιομέτρων).
” Αγαπημένη Marta, μπες στο λεωφορείο. Ξέρω τι σκέφτεσαι, τι νιώθεις. Ξέχνα τα. Ξέχνα πόσο φοβισμένη είσαι, πόσο νευρική είσαι. Ξέχνα όσους λένε πως δεν μπορείς να τα καταφέρεις. Ότι δεν πρέπει να δοκιμάσεις. Απλά μπες στο λεωφορείο. Αυτό το λεωφορείο, αν μπορείς να το πιστέψεις, θα σε πάει έπειτα από τρεις μέρες στο δρόμο, στο Rio de Janeiro. Αυτό το λεωφορείο θα αφήσει πίσω την οικογένεια σου και τους 11.000 κατοίκους της πόλης σου {…}.
Αυτό το λεωφορείο θα σε πάει στο όνειρο σου να γίνεις επαγγελματίας παίκτρια και σε πολλά περισσότερα. Σε ευρωπαϊκά πρωταθλήματα, παγκόσμια κύπελλα, Ολυμπιακούς Αγώνες, σε βραβεία καλύτερης παίκτριας -που τώρα δεν υπάρχουν. Σε στάδια γεμάτα από χιλιάδες φιλάθλους, σε φανέλες και παπούτσια που φτιάχτηκαν μόνο για σένα. Θα σε πάει σε όλον τον κόσμο, όπου η άφιξη σου θα είναι κάτι σημαντικό. Θα γίνεις μέρος της οικοδόμησης συλλόγου στο Orlando των ΗΠΑ. Θα γίνεις μέρος της προσπάθειας να ‘ανοίξει’ το παιχνίδι για όλα τα κορίτσια, με τρόπο που δεν υπήρχε για σένα.
Ξέρω πως τώρα δεν μπορείς να τα δεις όλα αυτά. Ότι είναι δύσκολη η απόφαση να μπεις στο λεωφορείο. Δεν ξέρεις καν τι θα σου συμβεί στο Rio. Πίστεψε με όταν σου λέω πως μετά τα όσα έχεις περάσει, όλα θα πάνε καλά. Έχεις ήδη δώσει μάχες. Είσαι πιο δυνατή από ό,τι φαντάζεσαι”.
Στα 14 έκανε προπονήσεις με την U19. Ήταν ένα αδύνατο κορίτσι, από μια φτωχή περιοχή, με περίεργη προφορά. Την κορόιδευαν και για αυτή. Φοβόταν να μιλήσει. ” Άσε το παιχνίδι σου να μιλήσει για εσένα. Εκφράσου στον αγωνιστικό χώρο. Και μόλις μπεις εκεί, η πρώτη επαφή με την μπάλα θα είναι ένα σουτ, τόσο δυνατό που θα νικήσει την τερματοφύλακα {…}. Αυτήν τη φορά δεν θα αναρωτηθεί ο κόσμος ‘τι κάνει το κορίτσι στο γήπεδο’, αλλά ‘είναι δυνατόν να είναι τόσο καλή; {…}. Να θυμάσαι πως η μοναξιά που νιώθεις δεν θα διαρκέσει για πάντα. {…} Να θυμάσαι πως στην επιστροφή στην πόλη σου, μετά το πρώτο βραβείο της καλύτερης παίκτριας του κόσμου (2006), θα σε περιμένει κόσμος να σε υποδεχθεί, να σε χειροκροτήσει και να σε αγκαλιάσει. Δεν θα σε απορρίπτουν πια”.
Ήταν στη Santos, όταν για χάρη του Neymar διαλύθηκε η γυναικεία ομάδα
Στα 15 χρόνια της καριέρας της, έχει κατακτήσει ό,τι υπάρχει εκεί έξω από τίτλους και ατομικές διακρίσεις. Έπαιξε σε δέκα ομάδες, σε τρεις χώρες (Βραζιλία, Σουηδία και ΗΠΑ). Οι έξι (Vasco da Gama, Santa Cruz FC, Los Angeles Sol, Santos, FC Gold Pride και Tyreso FF), δεν υπάρχουν πια. Πτώχευσαν, ενώ ήταν εκείνη στο ρόστερ. Την ανεργία ωστόσο, δεν τη γνώρισε. Τουναντίον, είναι από τις πιο ακριβοπληρωμένες. Καλά μη φανταστείς. Δεν έχει πάρει ποτέ εκατομμύριο. Όταν ο Neymar πήρε 400.000 δολάρια την εβδομάδα από την FC Barcelona, εκείνη υπέγραψε για 500.000 δολάρια το χρόνο με την RC Rosengrard. Μια στάση εδώ.
Την εποχή που ήταν ο Neymar στην Santos, η Marta ήταν η σταρ της γυναικείας ομάδας του συλλόγου. Που… διαλύθηκε, προκειμένου να διατεθούν τα χρήματα στον Neymar για να μη ‘χαθεί’. Ο πρόεδρος Luis Alvaro είχε δηλώσει, στην ανακοίνωση της ανανέωσης συμβολαίου του πιο ακριβοπληρωμένου -πια- παίκτη του πλανήτη ότι ‘ο στόχος της Santos είναι να ‘χει επαγγελματικό ποδόσφαιρο που να αντέξει για εκατοντάδες χρόνια. Όλες οι άλλες δραστηριότητες, θα υπάρχουν όποτε είναι αυτό εφικτό’.
Έχει σημασία να ξέρεις ότι στη Βραζιλία είναι σύνηθες να δείχνουν ασέβεια στο ποδόσφαιρο γυναικών. Μάλιστα, το απαγόρευαν έως το 1979 ‘γιατί δεν ταιριάζει με τη γυναικεία φύση’, όπως έλεγαν. Το 2015 ωστόσο, ο επικεφαλής της εθνικής ομοσπονδίας είχε προσδιορίσει τα πιο κοντά σορτσάκια και το make up που φορούσαν οι παίκτριες, ως τους κύριους λόγους που αυξήθηκε το ενδιαφέρον του κοινού για τους αγώνες.
H ακτιβίστρια Marta
Πέραν του αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για όσες κοπέλες παίζουν ποδόσφαιρο στον πλανήτη, η Marta χρησιμοποιεί τη φωνή της και για ουσιαστικά θέματα. Συχνά πυκνά θίγει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη χώρα της. “Υπάρχει προκατάληψη όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, αλλά και σε άλλες δραστηριότητες. Οι άνδρες πιστεύουν πως οι γυναίκες είναι εύθραστες για να ασχοληθούν με κάποια σπορ ή δεν έχουν τις ικανότητες. Οι γυναίκες έχουν δείξει ότι μπορούν να είναι και καλύτερες, αλλά είναι θέμα macho και πολλοί σκέφτονται ακόμα αναχρονιστικά”.
H αθλήτρια Marta
Οι ειδικοί (άνθρωποι που ‘χουν παίξει ποδόσφαιρο στις κορυφαίες διοργανώσεις) έχουν εξηγήσει πως είναι μικρόσωμη, γρήγορη, ανθεκτική και επίμονη παίκτρια. Τα γρήγορα πόδια της και η εξαιρετική ικανότητα που έχει με την μπάλα στα πόδια είναι οι λόγοι που την έχουν συγκρίνει με τον Ronaldinho και τον Romario. Σε ό,τι αφορά την τεχνική της και τον τρόπο που ‘βλέπει’ το γήπεδο, είναι στο επίπεδο που της επιτρέπουν να αγωνίζεται σε διάφορες θέσεις της επίθεσης. Άρχισε ως επιθετική μέσος, μετά ως κρυφή επιθετικός και κατέληξε ως η βάση της επίθεσης των ομάδων της.
Αν βρει χώρο να εκτελέσει με το δυνατό αριστερό πόδι, κατά πάσα πιθανότητα θα βρει δίχτυα. Μπορεί και δημιουργεί, όπως μπορεί και να αγωνιστεί ως playmaker. Έχει μεγάλο ποσοστό ευστοχίας από την άσπρη βούλα και τις εκτελέσεις φάουλ.
Photos: Associated Press (Steffen Schmidt/Greg Baker/Frank Augstein)
