Ο ‘διευθυντής της όπερας’ και η έμπνευση του Ricardo La Volpe

Διατάξεις, συστήματα, ρόλοι, τακτικές. Η εξέλιξη στο ποδόσφαιρο δεν σταματάει και από αυτήν δεν θα μπορούσε να γλιτώσει η θέση του αμυντικού μέσου. Από την κλασική του μορφή, μέχρι την έμπνευση του Ricardo La Volpe, την λειτουργία του ως δημιουργού, κάνοντας την… άγκυρα ή ακόμη και τον “διευθυντή της Όπερας”. Αυτές είναι οι έξι συνθήκες χρησιμοποίησης ενός αμυντικού χαφ.

Ο κλασικός αμυντικός μέσος

Προφανώς πρόκειται για έναν παίκτη που έχει πρωτίστως αμυντικό χαρακτήρα. Ωστόσο ο ρόλος του δεν μπορεί να είναι προκαθορισμένος, μεταβάλλεται και εξαρτάται από τον τρόπο που λειτουργούν οι συμπαίκτες γύρω του.

Οι δύο βασικές ευθύνες του ενός αμυντικού μέσου είναι να καλύψει τους χώρους δράσης των παικτών που επιχειρούν να επιτεθούν από την μεσαία γραμμή και να υποστηρίξει τους δημιουργικούς χαφ της ομάδας του σε κατάσταση κατοχής μπάλας.

“Κλειδί” στις υποχρεώσεις ενός τέτοιου ρόλου, είναι το κράτημα της μπάλας τη στιγμή που η ομάδα αναδιοργανώνεται, ψάχνοντας ισορροπία ανάμεσα σε άμυνα και επίθεση, μετά από μια επιθετική ενέργεια του αντιπάλου.

Σε ένα σύνολο με περισσότερο αμυντική φιλοσοφία, ο αμυντικός μέσος κρατάει αυστηρά τη θέση του ανάμεσα στη μεσαία και την αμυντική γραμμή και βοηθάει στην κυκλοφορία της μπάλας από χαμηλά. Όταν η φιλοσοφία του συνόλου είναι ισορροπημένη, τότε ο συγκεκριμένος ρόλος μεταφέρεται λίγα μέτρα πιο ψηλά στο γήπεδο, με σκοπό να υποστηρίξει επιθετικές ενέργειες.

Ο ρόλος του δημιουργού από χαμηλά

Ο deep lying playmaker, όπως αποδίδεται στην γλώσσα του ποδοσφαίρου, όρος που συναντά κανείς και στο διάσημο παιχνίδι Football Manager. Ουσιαστικά είναι ένας ρόλος που μπορεί να αποδοθεί τόσο από θέση κεντρικού μέσου, όσο και από αυτή του αμυντικού μέσου. Είναι επίσης ακαθόριστος, αφού εξαρτάται από τον συνολικό τρόπο λειτουργίας του συνόλου.

Η βασική διαφορά με τον ρόλο του αμυντικού μέσου, εντοπίζεται στο γεγονός πως αυτός του deep lying playmaker είναι πρώτα δημιουργικός και μετά αμυντικός. Ο παίκτης λειτουργεί στο διάστημα ανάμεσα στην μεσαία και την αμυντική γραμμή, επιχειρώντας να πυροδοτήσει επιθέσεις με πάσες σε πρώτο χρόνο στους παίκτες που είναι τοποθετημένοι πιο ψηλά στο γήπεδο.

Όταν ο ρόλος εφαρμόζεται σε ένα σύνολο με “σφιχτή” τακτική στα μετόπισθεν, τότε ο παίκτης μένει χαμηλά και κοντά στην αμυντική τετράδα, χωρίς να παίρνει μέτρα στην επίθεση, μοιράζοντας σίγουρα τη μπάλα σε κοντινές αποστάσεις. Αντίθετα, σε ομάδα με πιο επιθετική φιλοσοφία, η λειτουργία του παίκτη είναι υποστηρικτική. Ανεβαίνει πιο ψηλά στη μεσαία γραμμή, ψάχνει την κάθετη ανάπτυξη, κουβαλάει την μπάλα αν χρειαστεί και επιχειρεί μακρινά σουτ.

Ο χαφ – άγκυρα

Είναι ο αμυντικός μέσος που μένει… αγκυροβολημένος στον χώρο μπροστά από τους δύο στόπερ, καλύπτει κενά διαστήματα και αντιπάλους, με κύριο χαρατηριστικό του την ορμητικότητα. Βασική ευθύνη του είναι η ανάκτηση της μπάλας και η προστασία των μετόπισθεν. Σε φάση ανάπτυξης, οι απαιτήσεις από τον anchor man είναι λιτές κι απέριττες.

Απλές, σίγουρες, κοντινές πάσες στους παίκτες της μεσαίας γραμμής. Δεν θα πάρει μέτρα μπροστά κουβαλώντας τη μπάλα. Θα εγκαταλείψει τα μέτρα του μόνο για να καλύψει το κενό ενός επιτιθέμενου συμπαίκτη, ή για την αναχαίτιση αντιπάλου που προελαύνει με την μπάλα.

Ο ρόλος του halfback

Μοιάζει με αυτόν του χαφ-άγκυρα, ωστόσο έχει σημαντικές διαφορές. Και κυρίως πως δεν πρόκειται για έναν ρόλο αμυντικού μέσου που εξαντλείται στα ανασταλτικά καθήκοντα. Το βασικό ζητούμενο ενός half back είναι να βοηθήσει ώστε η μπάλα να βγει από την άμυνα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Έτσι κάνει συνήθως μια κίνηση που συναντά κανείς πολύ συχνά σήμερα στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο, την περίφημη “lavolpiana” (έχει πάρει την ονομασία από τον εμπνευστή της, τον Αργεντίνο τεχνικό Ricardo La Volpe), όπου ο παίκτης έρχεται χαμηλά ανάμεσα στους στόπερ, αυτοί παίρνουν μέτρα στο πλάι και επιτρέπουν στους μπακ να ανέβουν στη μεσαία γραμμή.

Με αυτό τον τρόπο έρχεται η αποφόρτιση της πίεσης του αντιπάλου στην κυκλοφορία της μπάλας. Η τετράδα της άμυνας γίνεται τριάδα (με το βύθισμα του halfback ανάμεσα στους στόπερ) και με τους πλάγιους μπακ να ανεβαίνουν ψηλά, δημιουργείται υπεραριθμία στο ύψος της μεσαίας γραμμής.

Όσον αφορά τις αμυντικές ευθύνες του ρόλου; Στόχος είναι ανάκτηση της μπάλας, όμως όχι κοντά στους στόπερ (όπως προϋποθέτει ο ρόλος του anchor man) αλλά πιο ψηλά στη μεσαία γραμμή. Εφόσον η μπάλα κερδηθεί, τότε λειτουργεί ως πρώτος οργανωτής από χαμηλά. Η ιδιορυθμία του ρόλου είναι πως στην πραγματικότητα δεν ανατίθεται ευθύς εξ αρχής, αλλά προκύπτει μέσα από καταστάσεις στον αγωνιστικό χώρο.

Συνήθως όταν ασκείται πίεση από δύο αντιπάλους στους στόπερ, επομένως ο halfback μπαίνει ανάμεσα τους για να δημιουργήσει μια υπεραριθμία που αποσκοπεί στην απορρόφηση της πίεσης και την πιο άνετη μεταφορά της μπάλας στη μεσαία γραμμή. Ένα παράδειγμα είναι ο τρόπος που εκτελούσε τον συγκεκριμένο ρόλο ο Τσάμπι Αλόνσο σε Ρεάλ Μαδρίτης και Μπάγερν Μονάχου.

Ο “διευθυντής της Όπερας”

Είναι μια διαφορετική κουλτούρα αμυντικού μέσου, εμπνευσμένη από το ιταλικό ποδόσφαιρο. Ο Regista -από την λέξη regisseur, αυτός που διευθύνει την Όπερα- είναι μια περισσότερο επιθετική εκδοχή του deep lying playmaker. Αρέσκεται να κινείται πιο ψηλά στο γήπεδο, κάποιες φορές να φτάνει και κοντά στα όρια της αντίπαλης περιοχής, ανάλογα με την φάση που βρίσκεται το χτίσιμο της επίθεσης.

Προφανώς πρόκειται για ρόλο που χρειάζεται ξεχωριστές ικανότητες στη δημιουργία και παράλληλα απαιτεί κάλυψη, αφού ο regista ανεβαίνει ψηλά και μπορεί να αφήσει ακάλυπτο χώρο προς εκμετάλλευση.

Στο στάδιο του χτισίματος μιας επίθεσης από χαμηλά, ο παίκτης θα έρθει κοντά στους στόπερ για να βγάλει τη μπάλα από την αμυντική γραμμή. Δεν βυθίζεται ανάμεσα τους, όπως ο halfback, ούτε εκτελεί τη lavolpiana. Κλασικά παραδείγματα παικτών που έχουν υποστηρίξει αυτόν τον ρόλο είναι οι Αντρέα Πίρλο, Ζορζίνιο και Ρικάρντο Μοντολίβο.

Το… δεύτερο τιμόνι

Άλλη μια ξεχωριστή κουλτούρα μέσου, που βρίσκει τις ρίζες της στην Βραζιλία αλλά διαφοροποιείται όταν εφαρμόζεται στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Είναι ο segundo volante. Ρόλος που μπορεί να εκτελεστεί με απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει δεύτερος αμυντικός μέσος στη διάταξη. Δεν υφίσταται “δεύτερο τιμόνι” σε διάταξη 4-3-3, 4-1-2-3, 4-1-2-1-2, 3-1-4-2 κτλ.

Συνήθως εντοπίζεται σε διάταξη 4-2-3-1 ή 4-2-2-2. Στην Βραζιλία, ο segundo volante είναι ο μέσος που λειτουργεί πιο ψηλά από τον παρτενέρ του (που απαραιτήτως έχει καθαρά αμυντικό προσανατολισμό) και βοηθάει στο χτίσιμο της επίθεσης. Στην Ευρώπη, πρόκειται ουσιαστικά για ένα αρχέτυπο του box-to-box μέσου, που όμως ξεκινάει από πιο χαμηλά στον άξονα, παίρνοντας μέτρα προς την επίθεση.

Είναι ένας ρόλος που επίσης εξαρτάται από την φιλοσοφία της ομάδας και δεν συναντάται σε σύνολα με καθαρά αμυντικούς προσανατολισμούς. Σε μια φιλοσοφία που στηρίζεται στο ισορροπημένο παιχνίδι των δύο φάσεων (άμυνα – επίθεση), ο παίκτης ανεβαίνει πιο ψηλά στον άξονα και λειτουργεί ως σκαλοπάτι στη δημιουργία αλλά δεν φτάνει στην αντίπαλη περιοχή.

Στην περίπτωση που μιλάμε για ένα σύνολο με επιθετικές βλέψεις, τότε ο segundo volante μπορεί να ξεκινήσει από χαμηλά και να πατήσει μέχρι την αντίπαλη περιοχή, ως έξτρα επιθετική απειλή από την πίσω γραμμή. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο ρόλος προϋποθέτει υψηλούς δείκτες φυσικών δυνάμεων. Από τους σύγχρονους, οι Ενγκολό Καντέ και Τιεμουέ Μπακαγιόκο και παλαιότερα ο Μπάστιαν Σβάινστάιγκερ, έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς σε τέτοια συνθήκη.

Photo credits: AP Photo/Matthias Schrader