Η “Θύρα 7” συγκλόνισε αλλά άργησε να μας αλλάξει
Οι άθλιες συνθήκες που βλέπαμε ποδόσφαιρο στη δεκαετία του '80, παρά την ανείπωτη τραγωδία της Θύρας 7, δεν άλλαξαν παρά μόνο πολλά χρόνια αργότερα. Κάποιες διατηρούνται ακόμα...
Είναι αρκετά δύσκολο για τους νεότερους να καταλάβουν τη διάσταση της τραγωδίας που σημειώθηκε στη Θύρα 7 του παλιού “Γεώργιος Καραϊσκάκης”, πριν από ακριβώς 40 χρόνια. Όχι βέβαια σε σχέση με τις απώλειες των 21 ψυχών που “έφυγαν” αμέσως μετά το 6-0 του Ολυμπιακού εναντίον της ΑΕΚ, όσο για τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στα δημόσια θεάματα και ειδικότερα στα γήπεδα. Μερικές από εκείνες τις συνήθειες δεν εγκαταλείφθηκαν ολότελα και παρέμειναν μέσα στο χρόνο, σχεδόν αναλλοίωτες…
Δυο χρόνια νωρίτερα από το τραγικό δυστύχημα, είχε θεσπιστεί επισήμως στη χώρα ο όρος επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Είχε αλλάξει ο Μανωλιός τα ρούχα του δηλαδή, αφού με εξαίρεση την είσοδο των μεγαλοεφοπλιστών και τα συμβόλαια των ποδοσφαιριστών, τίποτε δεν είχε αλλάξει επί της ουσίας.
Οι αγωνιστικοί χώροι έμοιαζαν με οργωμένα χωράφια, κάποια γήπεδα παρέμεναν… ξερά (δεν είχαν χόρτο, για να καταλάβετε), η δουλειά των ποδοσφαιριστών δεν ήταν εύκολη, τα γόνατα κι οι αστράγαλοι σμπαραλιάζονταν. Συνεπικουρούσε και το ποδόσφαιρο της εποχής, με τους αμυντικούς να ασπάζονται το δόγμα “ή ο αντίπαλος ή μπάλα, ποτέ κι οι δυο μαζί”, με μαρκαρίσματα που τσάκιζαν κόκκαλα.
Το τσουβάλιασμα των φιλάθλων παρέμενε άθλιο. Στα παλαιολιθικά ελληνικά γήπεδα με τις τσιμεντένιες εξέδρες, όπου για να μην βγάλεις σπυριά στα… μετόπισθεν ήταν αναγκαίο να αγοράσεις πριν περάσεις τα τουρνικέ κι ένα φελιζόλ μαξιλαράκι, που αργότερα, όταν έφτανε η ώρα της λήξης το πετούσες εθιμοτυπικά στον αέρα, δεν ήταν εύκολο ούτε να πας ούτε να φύγεις. Ίσως γι’ αυτό το “πάμε γήπεδο” που λέγαμε τότε, πιτσιρικάδες ερωτευμένοι με την μπάλα, κρατούσε σχεδόν μια μέρα.
Κάθε φορά, που πάμε το χρόνο πίσω, σκεφτόμαστε με ρομαντισμό όσα πέρασαν, ξεχνώντας πολλές φορές την πραγματικότητα. Ναι, πηγαίναμε στο γήπεδο, γεμίζαμε τις εξέδρες, το ποδόσφαιρο έτσι κι αλλιώς απευθύνεται στις ευρύτερες λαϊκές μάζες, αλλά δεν ήταν και τόσο… ευχάριστες όσο μας φαίνονται τώρα οι αναμνήσεις. Η αναμονή στην ουρά για φτηνό εισιτήριο ξεκινούσε πολλές φορές από τις 11 το πρωί, μέσα στον ήλιο ή στο κρύο. Έπρεπε να πας νωρίς για να προλάβεις, διαφορετικά έβαζες το χέρι στην τσέπη για τις ακριβότερες θέσεις. Συνήθως, όπως το έβαζες, το έβγαζες.
Ζώντας με τον κίνδυνο
Συνήθως, στην παλιά Θύρα 7, δημιουργούταν το αδιαχώρητο, καθώς εκτός από τα εισιτήρια, έμπαιναν και τζαμπατζήδες. Το τουρνικέ έκανε ντράγκα-ντρούγκα, υποτίθεται πως έλεγχε φίλαθλο ανά εισιτήριο, αλλά αν ένας ήταν αδύνατος ή παιδί τον στρίμωχνες μαζί σου και μπαίνατε αμφότεροι. Δυο σε ένα. Στα μεγάλα ματς γέμιζαν και τα σκαλιά. Στα ντέρμπι δεν έβρισκες καν εισιτήριο. Εξαφανίζονταν μέσα στην εβδομάδα και κάπως έτσι απέφυγα εκείνο το κυριακάτικο μεσημέρι να δω τον αγώνα με την ΑΕΚ από την “7”. Είχα επιστρατεύσει τα μεγάλα μέσα, εξασφαλίζοντας πρόσκληση στη θύρα “2”, οπότε όπως όλοι όσοι φύγαμε κανονικά από το γήπεδο, δεν καταλάβαμε την τραγωδία που εκτυλισσόταν λίγα μέτρα πίσω μας.
Κατασκευασμένο το 1969 το “Γεώργιος Καραϊσκάκης” (για να διοργανωθεί το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στίβου από τους συνταγματάρχες της Χούντας), ιδιοκτησία της ΕΟΑ και έδρας του Ολυμπιακού και του Εθνικού, απ’ έξω έμοιαζε σύγχρονο, όμως από μέσα παράκμαζε. Άλλωστε, ουδείς είχε διάθεση να ασχοληθεί με τους φιλάθλους που κάθε Κυριακή κατέθεταν τον οβολό τους (τα εισιτήρια ήταν από τους βασικούς πυλώνες στα έσοδα κάθε ομάδας, γιατί ήταν πολλά). Πάρκινγκ όπου έβρισκαν οι οδηγοί, τουαλέτες που έζεχναν, σκάλες σκοτεινές, υγρές χωρίς τα στοιχειώδη μέτρα ασφαλείας. Όλα επαφίονταν στην τύχη ή στην προσοχή των φιλάθλων, γιατί το “μη σπρώχνετε παιδιά, σιγά” ακουγόταν κάθε φορά που φεύγαμε, ακροβατώντας ανάμεσα σε χαρτιά, φελιζόλ, χυμένα αναψυκτικά, με το δάπεδο να γλιστράει επικίνδυνα.
Σε άλλα γήπεδα έπρεπε να διαθέτεις αλτικά προσόντα για να βγαίνεις από την εξέδρα γιατί τα σκαλιά ήταν σε απόσταση δυο μέτρων από την είσοδο κι αν δεν πρόσεχες, μπορεί να προσγειωνόσουν ανώμαλα. Το φαινόμενο, φυσικά, δεν ήταν ελληνικό. Αν δείτε στιγμιότυπα από το τι συνέβαινε στα ποδοσφαιρικά γήπεδα όλης της Ευρώπης (καθώς ο κόσμος που ήθελε να παρακολουθήσει τους αγώνες, γινόταν ολοένα και περισσότερος), θα καταλάβετε τι εννοώ.
Πατείς με πατώ σε, ελλιπέστατα μέτρα ασφαλείας (πρόληψη μηδέν και κυρίως… καταστολή, δηλαδή ξύλο και των γονέων, πολλές φορές χωρίς λόγο), αδιαφορία για το αν σε κερκίδες 100 θέσεων έμπαιναν 10 φορές περισσότεροι. Ακόμη και σε Παγκόσμιο Κύπελλο, όπως αυτό του 1982, σε μεγάλα παιχνίδια (δείτε το Ιταλία-Βραζιλία) ήταν ολοφάνερο ότι τα εισιτήρια που είχαν εκδοθεί ήταν περισσότερα της κανονικής χωρητικότητας των γηπέδων. Στην Αγγλία δε, υπήρχαν οι περίφημες εξέδρες των ορθίων, που πήγαιναν πέρα-δώθε και έμπαιναν όσοι ήθελαν…
Στη δεκαετία του ’80, μαζί με την έκρηξη της τηλεόρασης και των δικαιωμάτων (που στα 90s θα εκτοξεύονταν στα ύψη) το ποδόσφαιρο γινόταν ολοένα και πιο δημοφιλές σε γήπεδα παλαιότερων δεκαετιών, κατασκευασμένα ακόμη και πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες στους φιλάθλους ήταν σχεδόν μηδαμινές. Κι η συμπεριφορά απέναντί τους, ακόμη χειρότερη. Δεν είναι τυχαίο ότι 3 μεγάλες τραγωδίες εκτυλίχθηκαν τα επόμενα χρόνια, ύστερα απ’ το δυστύχημα της Θύρας 7.
✐ Στο Στάδιο Λουζίνκσι στη Μόσχα (27/10/1982), στο ματς για το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ μεταξύ Μόσχας και Χάαρλεμ, ο Σεργκέι Σβέτσοφ βάζει το μοναδικό γκολ του αγώνα, ενώ πολλοί φίλαθλοι έχουν αποχωρήσει από το γήπεδο. Στην μοιραία εξέδρα υπάρχει μια έξοδος, από την οποία οι μισοί ανεβαίνουν να δουν τι έγινε κι οι υπόλοιποι αποχωρούν πανηγυρίζοντας. Πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλον, επικρατεί πανικός και ανακοινώνονται 67 νεκροί (οι φήμες έκαναν λόγο για περισσότερους από 300, όμως χωρίς να επιβεβαιωθούν επίσημα). Κάπως έτσι, είχαν χάσει τη ζωή τους 66 άτομα στο “Άιμπροξ” της Γλασκώβης (2/1/1971), όταν η Ρέιντζερς ισοφάρισε στο 90′ τη Σέλτικ κι οι οπαδοί που είχαν αποχωρήσει, επέστρεψαν, ένας έχασε την ισορροπία του και έγινε το κακό…
✏ Στο Μπράντφορντ της Αγγλίας, στο παιχνίδι μεταξύ της τοπικής ομάδας και της Λίντφιλντ, ένα σπίρτο (ή ένα τσιγάρο) βάζει φωτιά στην ξύλινη (!) εξέδρα του γηπέδου, που γίνεται παρανάλωμα πυρός και στοιχίζει τη ζωή 56 θεατών…
✎ Και στις 15/9/1989, σε ματς του Κυπέλλου Αγγλίας, χιλιάδες οπαδοί της Λίβερπουλ με εισιτήριο ή χωρίς, συνωστίζονται στην εξέδρα πίσω από την εστία του Μπρους Γκρόμπελαρ κι ενώ το ματς αρχίζει, οι πρώτοι νεκροί έχουν πεθάνει από ασφυξία στα κάγκελα. Ο αγώνας διακόπτεται, ανοίγουν οι πόρτες και δίνονται οι πρώτες βοήθειες σε εκατοντάδες άτυχους φιλάθλους. Θα χάσουν τη ζωή τους 96 άτομα. Η αστυνομία θα ρίξει όλο το βάρος της ευθύνης στους οπαδούς μέσω του Τύπου και κυρίως της εφημερίδας Sun, σε μια επιχείρηση συκοφάντησης που αποκαταστάθηκε σχεδόν 30 χρόνια μετά.
✐ Νωρίτερα, στις 29/5/1985, οι Βέλγοι αστυνομικοί δίνουν ρεσιτάλ ασυνεννοησίας και μη πρόληψης επεισοδίων, οι οπαδοί της Λίβερπουλ κινούνται απειλητικά προς το μέρος εκείνων της Γιουβέντους και το “Χέιζελ” των Βρυξελλών στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών μετατρέπεται σε κολαστήριο: 39 άνθρωποι σκοτώνονται, όταν καταρρέει ο τοίχος της εξέδρας όπου είχε μετατοπιστεί όλη η μάζα των Ιταλών φιλάθλων…
Κι αλλάξαμε ζωή; Όχι ακριβώς…
Στο “Καραϊσκάκη”, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες για το δυστύχημα, η μισόκλειστη πόρτα, που δεν ήταν έτσι πρώτη φορά, σε συνδυασμό με κάποιο γλίστρημα την ώρα της αποχώρησης, προκάλεσε όλο το κακό. Οι φωνές απόγνωσης των παιδιών που έπεφταν στα σκαλιά, χάνονταν μέσα στην οχλοβοή από τον θρίαμβο του 6-0 και τον ενθουσιασμό για τη σπουδαία απόδοση του Ολυμπιακού. Όλοι είχαν πάει για να δουν την αγαπημένη ομάδα τους. Οι 21 (ανάμεσά τους κι ένας οπαδός της ΑΕΚ, το ίδιο ισχύει και γι’ αυτόν, φυσικά) δεν γύρισαν ποτέ. Η μνήμη τους παραμένει ζωντανή, τιμάται όπως αρμόζει κάθε χρόνο, από τον σύλλογο και όλες τις αθλητικές αρχές.
Το δυστύχημα της Θύρας 7 σίγουρα άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο πηγαίναμε στο γήπεδο. Δεν είναι σίγουρο, όμως, ότι άλλαξε την αντιμετώπιση των φιλάθλων. Το “Καραϊσκάκη” λίγες μέρες αργότερα συγκλονίστηκε από τον σεισμό του 1981 και ουσιαστικά αφέθηκε στην τύχη του, μέχρι που κατεδαφίστηκε για να χτιστεί το νέο γήπεδο, με προδιαγραφές του 21ου αιώνα. Ήταν το πρώτο σύγχρονο ποδοσφαιρικό γήπεδο που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα, σε μια συγκυρία που εκμεταλλεύτηκε ο Σωκράτης Κόκκαλης, βάζοντας το έργο στη διαδικασία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Είκοσι τρία χρόνια μετά την τραγωδία, γκρεμιζόταν το παλιό, για να φτιαχτεί το καινούργιο “Γεώργιος Καραϊσκάκης”, που αποτελεί και ένα κεντρικό σημείο αναφοράς της κυριαρχίας του Ολυμπιακού.
Για αρκετά χρόνια, οι 3 μεγάλες ΠΑΕ “βολεύτηκαν” στο ΟΑΚΑ, που είχε χτιστεί το 1982 (για το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου) που ήταν τελείως διαφορετικό σε σχέση με αυτά που ξέραμε, ωστόσο ενίοτε επέστρεφαν σε Λεωφόρο, “Καραϊσκάκη” και όπου αλλού. Μηδαμινές ήταν κι οι παρεμβάσεις στην Τούμπα. Κανείς από τους επιχειρηματίες που ασχολήθηκαν για δεκαετίες με τις κορυφαίες ομάδες της χώρας, δεν συνειδητοποίησαν ότι η μεγαλύτερη επένδυση που μπορούσαν να κάνουν, ήταν να φτιάξουν ένα γήπεδο. Να προσφέρουν ιδανικές συνθήκες στον φίλαθλο, να του πάρουν το υστέρημα αλλά να το χαίρεται κιόλας. Όχι να βλαστημάει ή να κινδυνεύει να πάει στο γήπεδο, ξέροντας ότι δεν θα έχει πουθενά να παρκάρει, δεν θα μπορέσει να πάει στην… τουαλέτα στο ημίχρονο ή να πιει ένα αναψυκτικό στην εξέδρα.
Ούτε η αντιμετώπιση των φιλάθλων άλλαξε. Εν δυνάμει, όλοι θεωρούνται (σχεδόν) χούλιγκανς και όσοι, εν πάση περιπτώσει, πάνε ακόμα να δουν μπάλα, είναι αποκλεισμένοι από τα μισά γήπεδα της χώρας! Δεν μπορούν να πάνε στην έδρα των αντιπάλων. Απαγορεύεται! Ό,τι δεν μπορούμε να ελέγξουμε στην Ελλάδα, το καταργούμε. Η καταστολή με τα ΜΑΤ είναι η μόνη απάντηση της οργανωμένης Πολιτείας διαχρονικά στα γήπεδα (και όχι μόνο).
Φυσικά, η ευθύνη βαραίνει και τους ιδιοκτήτες των ΠΑΕ, που πολλές φορές δημιούργησαν τους περίφημους οπαδικούς στρατούς, οι οποίοι στο τέλος ως γνωστόν στρέφονται εναντίον τους.
Κάποια στιγμή, όλοι το κατάλαβαν. Λίγοι προχώρησαν, ωστόσο. Η ΑΕΚ, για παράδειγμα, έχει το δικό της σχέδιο στην “Αγιά Σοφιά”, ελπίζοντας ότι θα μπει στο γήπεδό της, κάποια στιγμή μέσα στην ερχόμενη περίοδο. Από την άλλη, το να παίζουν ακόμη ποδόσφαιρο στο γήπεδο της Λεωφόρου είναι κάτι που ξεπερνάει τη σύγχρονη πραγματικότητα ενώ η υπόθεση “νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού” μοιάζει, σε κάθε επίπεδο, μια αστεία ιστορία…
