“Μπερναμπέου” και “Καλντερόν” σε αντίθετες πορείες

Οι δυο μεγάλοι σύλλογοι της Μαδρίτης είναι χωρίς καμία αμφιβολία η Ρεάλ και η Ατλέτικο. Φυσικά είναι αμφότερες υπεραιωνόβιες, αφού η μεν πρώτη ιδρύθηκε το 1902, η δε δεύτερη μόλις ένα χρόνο μετά, το 1903. Η κόντρα τους έχει δημιουργήσει το περίφημο “derbi madrileño”, δηλαδή το ντέρμπι της πόλης, που είναι και η δεύτερη σημαντικότερη ποδοσφαιρική αναμέτρηση στην Ισπανία μετά το clásico. Μεγάλο μέρος της ιστορίας αυτής της αντιπαλότητας έχει γραφτεί μέσα στα δυο εμβληματικά γήπεδα της ισπανικής πρωτεύουσας, το “Σαντιάγο Μπερναμπέου” των “μερένγκες” και το “Βιθέντε Καλντερόν” των “ροχιμπλάνκος”. Το πρώτο συμπλήρωσε αισίως 72 χρόνια ζωής, όμως το δεύτερο σταμάτησε να είναι η έδρα της Ατλέτικο από το 2017.

Αυτές τις μέρες στη Μαδρίτη, συμβαίνει το “απόλυτο” κοντράστ σε ό,τι αφορά στα δυο αυτά γήπεδα. Από τη μια, παρακολουθούμε τη μεγαλύτερη σε κόστος και έκταση ανακαίνιση του “Μπερναμπέου”, ενώ από την άλλη, γινόμαστε μάρτυρες στην ολική κατεδάφιση του “Καλντερόν”. Ενθουσιασμός για τους φίλαθλους των “μπλάνκος” μπροστά στην προοπτική και το όραμα της δικής τους έδρας, μελαγχολία και αναμνήσεις για τους φίλαθλους των “ίντιος”, που είχαν ταυτιστεί με το δικό τους γήπεδο στον υπερθετικό βαθμό.  Στο σημερινό κείμενο, το Contra.gr θα σας παρουσιάσει αυτούς τους δυο τελείως αντίθετους “δρόμους” που ακολουθούν οι δυο “γίγαντες” της πόλης, μέσα από φωτογραφίες και στοιχεία για το πώς προχωρούν τα έργα στο “Μπερναμπέου” και το “Καλντερόν”. Λόγω παλαιότητας, θα ξεκινήσουμε με το “φέουδο” της Ρεάλ Μαδρίτης και στη συνέχεια θα πάμε στις όχθες του Μανθανάρες για να μάθουμε πώς θα αξιοποιηθεί το τεράστιο οικόπεδο στο οποίο δέσποζε η έδρα της Ατλέτικο.

“ΣΑΝΤΙΑΓΟ ΜΠΕΡΝΑΜΠΕΟΥ”, ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Οι εργασίες ανακαίνισης του “Σαντιάγο Μπερναμπέου” βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και όπως όλα δείχνουν, το γήπεδο με την καινούργια του μορφή, θα είναι έτοιμο αρκετά νωρίτερα από το αρχικά προβλεπόμενο που ήταν ο Οκτώβριος του 2022. Πλέον οι κατασκευαστικές εταιρείες που έχουν αναλάβει το έργο, υπολογίζουν ότι θα ολοκληρώσουν το project στις αρχές του 2022 και αυτό επειδή κερδήθηκε σημαντικός χρόνος με την αναστολή των ποδοσφαιρικών διοργανώσεων λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Ήδη γνωρίζετε ότι η Ρεάλ Μαδρίτης, από την επανέναρξη της Primera Division πριν λίγες μέρες, δίνει τους αγώνες της στο γήπεδο “Αλφρέδο Ντι Στέφανο”, στο προπονητικό της κέντρο στο Βαλντεμπέμπας, τη στιγμή που το “Μπερναμπέου”, μέσα και έξω, είναι ένα τεράστιο εργοτάξιο.

Το εμβληματικό στάδιο των “μερένγκες” διανύει το 73ο έτος της ύπαρξής του και ο Φλορεντίνο Πέρεθ θέλει να γιορτάσει την επέτειο των 75 χρόνων του (το 2022), παρουσιάζοντας το “φαραωνικό” του όραμα ως “σήμα κατατεθέν” της ισπανικής πρωτεύσουσας, ένα σημείο αναφοράς για ολόκληρη τη Μαδρίτη. Η επίσημη παρουσίαση του νέου “Μπερναμπέου” έγινε από τον ίδιο τον πρόεδρο της Ρεάλ σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στις 2 Απριλίου του 2019 και οι πρώτες εργασίες ξεκίνησαν αμέσως μετά την ολοκλήρωση του περσινού πρωταθλήματος (σεζόν 2018/19), δηλαδή στις 20 Μαΐου του περασμένου χρόνου. Αυτή είναι η πέμπτη “επιχείρηση” εκμοντερνισμού του γηπέδου των “μπλάνκος”, οπότε ας θυμηθούμε με δυο λόγια τις τέσσερις προηγούμενες.

ΟΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΤΟΥ “ΜΠΕΡΝΑΜΠΕΟΥ”

Καταρχάς να πούμε ότι το “Μπερναμπέου” κατασκευάστηκε την τριετία 1944-1947, έτσι ώστε η Ρεάλ να αποκτήσει ένα σαφώς μεγαλύτερο γήπεδο από το “Estadio Chamartín” των 22.500 θέσεων. Η θεμέλια λίθος τοποθετήθηκε στις 27 Οκτωβρίου του 1944 και τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 14 Δεκεμβρίου του 1947, με ένα φιλικό παιχνίδι των “μερένγκες” με την πορτογαλική Μπελενένσες. Η Ρεάλ νίκησε 3-1 και ο Βάσκος επιθετικός της, Σαμπίνο Μπαρινάγα, έμεινε στην ιστορία ως ο παίκτης που σημείωσε το πρώτο γκολ στο νέο γήπεδο. Η πρώτη ονομασία της έδρας των “μπλάνκος” ήταν “Nuevo Estadio Chamartín” και η χωρητικότητα έφτανε τον εντυπωσιακό αριθμό των 75.145 θεατών (27.645 καθήμενοι και 47.500 όρθιοι).

• Το 1954 έγινε η πρώτη επέκταση στα πέταλα με αποτέλεσμα η χωρητικότητα να φτάσει τις 125.000, καθιστώντας το γήπεδο το μεγαλύτερο σε όλη την Ευρώπη. Ένα χρόνο αργότερα, το 1955, η Γενική Συνέλευση των μετόχων, αποφάσισε ομόφωνα να δώσει καινούργιο όνομα στο στάδιο προς τιμή του προέδρου του συλλόγου, Σαντιάγο Μπερναμπέου ντε Γέστε.
• Το 1957 μπήκε σε λειτουργία η εγκατάσταση ηλεκτροφωτισμού, η οποία συνεχίζει μέχρι και σήμερα να είναι η καλύτερη και ισχυρότερη σε όλο τον κόσμο.
• Το 1980 έγινε η δεύτερη μεγάλη επιχείρηση εκμοντερνισμού του γηπέδου, με αφορμή τη διεξαγωγή του Μουντιάλ στην Ισπανία δυο χρόνια αργότερα. Η χωρητικότητα μειώθηκε στις 91.000 θέσεις, ενώ ανακατασκευάστηκαν όλοι οι βοηθητικοί χώροι.
• Το 1992 και μέσα σε μόλις μια διετία, ο τότε πρόεδρος Ραμόν Μεντόθα, σήκωσε δυο ακόμη διαζώματα και έχτισε τους τέσσερις πύργους, δίνοντας έτσι μια φουτουριστική μορφή στην όλη κατασκευή. Παράλληλα, εγκαταστάθηκε και το πρωτοποριακό δίκτυο σωλήνων πολυπροπυλαίνιου κάτω από τον αγωνιστικό χώρο – συνολικού μήκους 30 χιλιομέτρων – για την προστασία του χλοοτάπητα από τον πάγο, τη βροχή και τη ζέστη.

ΤΟ “ΣΑΝΤΙΑΓΟ ΜΠΕΡΝΑΜΠΕΟΥ” ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Το γήπεδο της Ρεάλ βρίσκεται προς το βόρειο τμήμα της Μαδρίτης, στη συνοικία Τσαμαρτίν, στη δεξιά μεριά της ανόδου του Paseo de la Castellana, λίγο πριν φτάσουμε στην Plaza Castilla και τους δίδυμους κεκλιμένους πύργους KIO. Οριοθετείται, εκτός από την Καστεγιάνα στα δυτικά, από τρεις ακόμα δρόμους: την Avenida de Concha Espina στα νότια (όπου βρίσκεται και η κεντρική είσοδος των γραφείων του συλλόγου), από την Calle Rafael Salgado στα βόρεια και από την Calle de Padre Damián στα ανατολικά. Στις κερκίδες του, πριν την ανακαίνιση, υπήρχαν 81.044 θέσεις, ενώ οι διαστάσεις του αγωνιστικού χώρου ήταν 105 μέτρα μήκος και 68 μέτρα πλάτος. Το “Μπερναμπέου” διαθέτει τέσσερα διαζώματα στις κεντρικές κερκίδες και πέντε στα δυο πέταλα.

Το 5ο διάζωμα (ένα σε κάθε πέταλο) έχει ύψος 45 μέτρων, κάτι που το καθιστά μοναδικό, αν συνυπολογίσουμε την απίστευτη κάθετη κλίση (87%) των κερκίδων. Για να καταλάβετε τη διαφορά, η κλίση των κερκίδων στο ΟΑΚΑ δεν ξεπερνά το 65%! Αυτό είναι και το χαρακτηριστικότερο στοιχείο αυτού του γηπέδου, το ότι δηλαδή δεν υπάρχει η αμφιθεατρικότητα των άλλων σταδίων, αλλά τέσσερις τεράστιοι “κάθετοι τοίχοι”. Το άλλο σήμα κατατεθέν του “Μπερναμπέου” τα τελευταία 25 χρόνια, είναι οι τέσσερις ογκώδεις κυλινδρικοί πυλώνες ύψους 30 μέτρων, που αποτελούν και τις βασικές προσβάσεις εισόδου των θεατών με τις κυλιόμενες σκάλες και τα ασανσέρ. Όταν ολοκληρωθεί η ανακαίνιση, οι τέσσερις αυτοί πύργοι δεν θα φαίνονται πλέον απ’ έξω, αφού θα βρίσκονται μέσα από την εξωτερική ατσάλινη επένδυση.

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΑ ΤΟΥ ΓΗΠΕΔΟΥ

Ας δούμε τώρα ποιες αλλαγές είναι προγραμματισμένες να γίνουν στους εξωτερικούς χώρους γύρω από το “Μπερναμπέου” και σε ποιο σημείο βρίσκονται αυτή τη στιγμή οι εργασίες. Έχουμε τρεις βασικούς “άξονες”, στους οποίους κινούνται τα έργα και αφορούν και τις τέσσερις οδούς που βρίσκονται γύρω από το γήπεδο. Ας ξεκινήσουμε από τη βόρεια πλευρά και την οδό Ραφαέλ Σαλγάδο, η οποία θα πεζοδρομηθεί, έτσι ώστε να διευκολυνθεί ακόμα περισσότερο η πρόσβαση των θεατών στο γήπεδο. Η πεζοδρόμηση – σύμφωνα με τις κατασκευαστικές εταιρείες – θα γίνει προς το τέλος, όταν το όλο project θα φτάνει στην ολοκλήρωσή του. Αφήνουμε τη βόρεια πλευρά και πηγαίνουμε στη νοτιοανατολική, εκεί όπου συναντιούνται οι οδοί Κόντσα Εσπίνα και Πάδρε Νταμιάν.

Για δεκαετίες σε εκείνο το σημείο, που στη Μαδρίτη είναι γνωστό ως “La Esquina” (δηλαδή η γωνία), υπήρχε ένα εμπορικό κέντρο που δεν είχε κάποια σχέση με τη Ρεάλ, πέραν του ενοικίου που πλήρωνε στον σύλλογο, αφού στεγαζόταν στο οικοδομικό τετράγωνο που ανήκει στους “μερένγκες”. Οι εργασίες άρχισαν από εκεί, με την πλήρη κατεδάφιση ολόκληρου του κτιριακού συγκροτήματος (τα καταστήματα είχαν κλείσει από πέρυσι). Εκεί θα κατασκευαστεί μια πλατεία έκτασης 5.500 τ.μ., με δενδροφύτευση, γκαζόν και τις δυο εισόδους για το καινούργιο υπόγειο πάρκινγκ του γηπέδου. Τέλος, πηγαίνουμε στη δυτική πλευρά, εκείνη που βρίσκεται δίπλα στην Καστεγιάνα. Εκεί θα δημιουργηθεί ένα ακόμα πάρκο με την ονομασία Nueva Plaza και έκταση 20.000 τετραγωνικών μέτρων.

Και εκεί θα γίνει δενδροφύτευση και θα υπάρχουν σημεία με γκαζόν, ενώ θα καταργηθεί πλήρως ο δρόμος που περνούσε ακριβώς μπροστά από το γήπεδο (παράλληλα στην Καστεγιάνα). Οι συνθήκες ασφάλειας, πρόσβασης και εκκένωσης, θα βελτιωθούν για όλους τους φίλαθλους, αφού θα δημιουργηθούν περισσότερες θύρες-είσοδοι στο γήπεδο, από τη μεριά της Καστεγιάνα, από τη μεριά της Ραφαέλ Σαλγάδο και από το πάρκο στη γωνία Κόντσα Εσπίνα και Πάδρε Νταμιάν. Ολόκληρη η εξωτερική ανάπλαση θα πραγματοποιηθεί σε συνολική έκταση 66.000 τ.μ.! Αυτές είναι οι βασικές εργασίες που θα γίνουν περιμετρικά του γηπέδου, οπότε τώρα ας περάσουμε να δούμε ποιες θα είναι οι αλλαγές που θα γίνουν στο ίδιο το “Σαντιάγο Μπερναμπέου”.

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ “ΣΑΝΤΙΑΓΟ ΜΠΕΡΝΑΜΠΕΟΥ”

Ας δούμε ένα-ένα τα βήματα των εργασιών, ξεκινώντας από την αφαίρεση του υπάρχοντος σκέπαστρου (έχει ήδη πραγματοποιηθεί). Αμέσως μετά ακολουθεί η αφαίρεση του πέμπτου διαζώματος του βόρειου πέταλου (που κοιτάει στην Πάδρε Νταμιάν), που επίσης έχει ολοκληρωθεί. Τρίτο βήμα είναι η ανακατασκευή του πέμπτου διαζώματος στο βόρειο πέταλο (βρίσκεται σε εξέλιξη), ώστε να μπορεί να στηρίξει το καινούργιο σκέπαστρο. Τέταρτο βήμα είναι η κατασκευή των δυο νέων πύργων στη μεριά της Καστεγιάνα, εργασία που επίσης βρίσκεται σε εξέλιξη με μια μικρή αλλαγή από το αρχικό σχέδιο, αφού τελικά αποφασίστηκε να μην κατεδαφιστούν πρώτα οι δυο υπάρχοντες πύργοι, αλλά αυτό να γίνει όταν θα ολοκληρωθούν οι καινούργιοι.

Θα ακολουθήσει η τοποθέτηση στο πάνω μέρος του γηπέδου της κατασκευής-βάσης, πάνω στην οποία θα στηριχτεί το εξωτερικό σκέπαστρο. Αμέσως μετά θα τοποθετηθεί η δεύτερη κατασκευή-βάση, πάνω στην οποία θα στηριχτεί το εσωτερικό σκέπαστρο που θα καλύπτει τον αγωνιστικό χώρο. Πάνω και γύρω από αυτή τη δεύτερη βάση, θα τοποθετηθεί το μάτριξ 360 μοιρών, που θα καλύπτει ολόκληρο το γήπεδο περιμετρικά, αφού πρώτα θα έχουν ενωθεί οι δυο βάσεις του εξωτερικού και του εσωτερικού σκέπαστρου. Επόμενο βήμα θα είναι η ενσωμάτωση στο υπόλοιπο γήπεδο των εξωτερικών πλαϊνών επιφανειών τόσο από την πλευρά της Καστεγιάνα όσο και από εκείνη της Πάδρε Νταμιάν.

Στη συνέχεια θα τοποθετηθεί ο καινούργιος δομικός σκελετός που θα περικλείει εξωτερικά ολόκληρο το γήπεδο και πάνω του θα στερεωθεί η επένδυση με τα ατσάλινα φύλλα, ενώ σε ολόκληρο το εξωτερικό κτίσμα θα δημιουργηθούν οι ασύμμετρες αρχιτεκτονικές γραμμές, που θα προσδώσουν ακόμα μεγαλύτερη φουτουριστική αίσθηση στην όλη εικόνα. Στην εξωτερική επένδυση με ατσάλι, θα τοποθετηθούν ειδικές βάσεις με τεχνολογία LED, η οποία θα επιτρέπει τη φωταγώγηση του γηπέδου, αλλά και την προβολή εικόνων και βίντεο από αγώνες της Ρεάλ, όλα αυτά σε υψηλή ευκρίνεια. Προτελευταίο βήμα θα είναι η κάλυψη της οροφής του σταδίου και τελευταίο, η τοποθέτηση του κινητού σκέπαστρου. Να προσθέσουμε ότι η χωρητικότητα του “Μπερναμπέου” δε θα αλλάξει.

Περνάμε τώρα στον αγωνιστικό χώρο, ο οποίος ήδη έχει σκαφτεί εκ θεμελίων! Εκεί θα αντικατασταθεί το δίκτυο των σωλήνων πολυπροπυλαίνιου με καινούργια υλικά, ενώ στην επιφάνεια θα χρησιμοποιηθεί το ειδικό, ενισχυμένο υβριδικό χορτάρι Mixto, το οποίο μάλιστα θα μπορεί να αφαιρεθεί εύκολα, έτσι ώστε το γήπεδο να μπορεί να φιλοξενεί συναυλίες, χωρίς να φθείρεται – ή καταστρέφεται – ο χλοοτάπητας. Συνεχίζουμε με τους βοηθητικούς χώρους, για να δούμε τις σημαντικότερες αλλαγές που θα γίνουν σε αυτούς. Η τεχνολογία θα πρωταγωνιστεί σε ολόκληρο το “Σαντιάγο Μπερναμπέου”, ήδη αναφερθήκαμε στο εντυπωσιακό περιμετρικό μάτριξ. Το μουσείο του συλλόγου, στη ζώνη της Καστεγιάνα, θα ανακαινιστεί και θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το παλιό.

Θα υπάρχει τμήμα ψηφιακής απεικόνισης της πορείας των “μερένγκες” από το 1902 μέχρι σήμερα, ενώ στην Πάδρε Νταμιάν θα δημιουργηθεί ένα ακόμα μουσείο με τις τελευταίες τεχνολογίες της εικονικής πραγματικότητας (VR). Παράλληλα, το Tour Bernabéu θα αλλάξει μορφή, αφού η επίσκεψη των φιλάθλων στους χώρους του γηπέδου, θα γίνεται πλέον περιμετρικά, κάτω από το σκέπαστρο. Επίσης θα δημιουργηθεί ειδικός χώρος για τα e-sports, ενώ οι θεατές στις κερκίδες, την ώρα των αγώνων, θα έχουν πρόσβαση μέσα από τα κινητά και τα τάμπλετ τους, σε ψηφιακό περιεχόμενο (στατιστικά, replay φάσεων κλπ) που θα προσφέρεται δωρεάν από τη Ρεάλ Μαδρίτης, ένα πρόγραμμα που είναι γνωστό ως “segunda pantalla”, δηλαδή “δεύτερη οθόνη”.

Αυτές τις μέρες κατεδαφίζεται η μπουτίκ της Ρεάλ, που βρισκόταν στην Πάδρε Νταμιάν, μαζί με το κατάστημα της Adidas. Στον ίδιο χώρο θα κατασκευαστούν δυο νέα υπερσύγχρονα καταστήματα με τα επίσημα προϊόντα τόσο του συλλόγου όσο και της Adidas. Μια ακόμα καινοτομία θα είναι η ύπαρξη πολλών σημείων ηλεκτρονικής πώλησης προϊόντων από τα πιο γνωστά brand names, σε διάφορα σημεία του τεράστιου εμπορικού κέντρου, με άλλα λόγια δηλαδή, διάφορα μικρά e-shops μέσα στο γήπεδο. Το ίδιο το εμπορικό κέντρο θα εκτείνεται περιμετρικά γύρω από όλο το γήπεδο, μαζί με εστιατόρια και καφέ-μπαρ για την εξυπηρέτηση των φιλάθλων/επισκεπτών. Επίσης, στους δυο νέους πύργους θα τοποθετηθούν καινούργιες κυλιόμενες σκάλες και ασανσέρ, που θα οδηγούν μέχρι και τα πέμπτα διαζώματα.

ΠΟΣΟ ΘΑ ΚΟΣΤΙΣΕΙ Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΤΟΥ “ΜΠΕΡΝΑΜΠΕΟΥ”

Αυτά είναι τα σημαντικότερα σημεία της ανακαίνισης του “Σαντιάγο Μπερναμπέου”. Να πούμε ότι τη μελέτη για το συνολικό έργο, έχουν αναλάβει από κοινού τρεις εταιρείες: η L35, αρχιτεκτονικός “κολοσσός” της Ισπανίας, η γερμανική GMP Architekten, κορυφαία εταιρεία στον κόσμο σε ό,τι αφορά στην κατασκευή σταδίων και η Ribas&Ribas, αρχιτεκτονικό γραφείο της Βαρκελώνης που ειδικεύεται στα ξενοδοχεία. Η αρχική εκτίμηση του 2011 για το συνολικό κόστος, ήταν λίγο πάνω από 400 εκατομμύρια ευρώ. Στην περσινή συνέντευξη Τύπου της παρουσίασης του εγχειρήματος, ο Πέρεθ είχε δώσει αναλυτικούς αριθμούς. Η Ρεάλ Μαδρίτης πήρε δάνειο ύψους 575 εκ. ευρώ από τους επενδυτικούς ομίλους J.P. Morgan και Bank of America Merrill Lynch, με τη συνεργασία των τραπεζών Banco Santander και Société Générale.

Το δάνειο δόθηκε στη Ρεάλ με βάθος χρόνου αποπληρωμής τα 30 έτη και σταθερό επιτόκιο στο 2,5%. Ο Πέρεθ ενημέρωσε ότι το δάνειο θα δοθεί σε τρεις δόσεις, τον Ιούλιο του 2019, τον Ιούλιο του 2020 και τον Ιούλιο του 2021, ημερομηνίες που συμπίπτουν με τις συμφωνίες που έχουν γίνει με τις κατασκευαστικές εταιρείες για την πληρωμή των έργων. Η Ρεάλ θα ξεκινήσει την αποπληρωμή του δανείου από τις 30 Ιουλίου του 2023. Από εκείνη την ημερομηνία, ο σύλλογος της Μαδρίτης θα επιστρέφει κάθε χρόνο 29.5 εκ. ευρώ, μέχρι και τις 30 Ιουλίου του 2049, όταν και θα ολοκληρωθεί η υποχρέωσή του απέναντι στους δανειστές. Κάτι που σημαίνει ότι το όλο project θα στοιχίσει 796.5 εκατομμύρια ευρώ, ποσό που προκύπτει φυσικά αν πολλαπλασιάσουμε το 29.5 επί τις 27 δόσεις του δανείου.

* Βίντεο: Η εξέλιξη των έργων στο “Μπερναμπέου μέχρι τις 11 Ιουνίου 2020.

“ΒΙΘΕΝΤΕ ΚΑΛΝΤΕΡΟΝ”, ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ

Το ημερολόγιο έδειχνε 21 Μαΐου του 2017, όταν η Ατλέτικο έπαιξε το τελευταίο της επίσημο παιχνίδι στο “Βιθέντε Καλντερόν”, αποχαιρετώντας την εμβληματική της έδρα για περισσότερο από μισό αιώνα. Ήταν εκείνο το 3-1 επί της Αθλέτικ, σε ένα απόγευμα που κανείς δεν ήθελε να τελειώσει, ήταν όμως και ένα από εκείνα τα απογεύματα, που όσοι βρέθηκαν στις κερκίδες του “Καλντερόν”, δε θα το ξεχάσουν ποτέ. Όταν ο διαιτητής σφύριξε τη λήξη, κανείς δεν κουνήθηκε από τη θέση του. Για μια περίπου ώρα, όλη η ιστορία του συλλόγου από το 1966 και μετά, παρέλασε στο χορτάρι, προκαλώντας ντελίριο στους εκστασιασμένους φιλάθλους. Παλιές, μεγάλες δόξες της Ατλέτι, μπήκαν στο γήπεδο με τις ερυθρόλευκες φανέλες, αφήνοντας στο κέντρο όλα τα τρόπαια που κατακτήθηκαν επί εποχής “Βιθέντε Καλντερόν”.

Από τον Καγέχα και τον Ρόντρι με το πρωτάθλημα του ’70, στους Μογιά, Όμπλακ, Γκριεζμάν και Σαούλ με το Σούπερ Καπ του 2014. Οι Αμπέλ και Φούτρε με το Κύπελλο του 1992 που κατακτήθηκε απέναντι στη Ρεάλ μέσα στο “Σαντιάγο Μπερναμπέου”. Οι Αγιάλα και Αδελάρδο με το Διηπειρωτικό του 1975. Ο Μολίνα και ο Πάντιτς με το Κύπελλο του 1996 και οι Σολοθάμπαλ, Σάντι και Καμινέρο, με το πρωτάθλημα του νταμπλ της ίδιας χρονιάς. Ο Γκάρατε και ο Ιρουρέτα, με το πρωτάθλημα του 1973. Και βέβαια, οι εικόνες του μεγάλου Λουίς Αραγονές, της ψυχής της Ατλέτικο, από τα μάτριξ του γηπέδου, που προκάλεσαν το δεύτερο ντελίριο. Τελευταίος μπήκε στο χορτάρι ο αρχιτέκτονας της σύγχρονης Ατλέτικο, ο Τσόλο Σιμεόνε, με τη γροθιά σηκωμένη ψηλά, προκαλώντας το τρίτο και μεγαλύτερο ντελίριο, όταν είπε από το μικρόφωνο ότι θα συνέχιζε στον πάγκο της ομάδας.

Η φιέστα ξεκίνησε με δυο μοναδικές εικόνες. Πρώτα, η συγκινημένη κυρία Μαργαρίτα απέθεσε το τελευταίο μπουκέτο λουλούδια στο κόρνερ, ως φόρο τιμής στα στημένα του Μιλίνκο Πάντιτς, ενώ λίγο αργότερα, πριν τη σέντρα, εμφανίστηκε στη μια κερκίδα ένα τεράστιο πανό που έγραφε: “Paseo de los melancólicos. Manzanares, cuánto te quiero”, δηλαδή “Οδός των μελαγχολικών. Μανθανάρες, πόσο σε αγαπώ”. Και ολοκληρώθηκε με την κορύφωση που ταίριαζε σε ένα τέτοιο αντίο. Στο γήπεδο μπήκε το μέλος υπ’ αριθμόν 1 στην ιστορία του “Καλντερόν”, Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ, υποβασταζόμενος από τον πρόεδρο Ενρίκε Θερέθο, ενώ το χορτάρι καλύφθηκε με τα χρώματα της ομάδας, κόκκινο και λευκό, δίπλα σε μια τεράστια σημαία.

Ο ύμνος άρχισε να ηχεί από τα μεγάφωνα και τον συνόδευσαν δακρυσμένοι οι 55.000 θεατές, φτιάχνοντας μια στιγμή για την αιωνιότητα. Ήταν ένα συγκλονιστικό συναίσθημα, πλαισιωμένο από τα 19 τρόπαια που κατακτήθηκαν σε αυτόν τον μισό αιώνα. Στην πραγματικότητα, ήταν λίγες μέρες αργότερα, στις 27 Μαΐου, τότε που παίχτηκε το τελευταίο επίσημο ματς στο “Καλντερόν”, ο τελικός του ισπανικού Κυπέλλου ανάμεσα στην Μπαρτσελόνα και την Αλαβές (3-1 υπέρ των “μπλαουγκράνα”), όμως οι καρδιές των “ροχιμπλάνκος” έκλεισαν μέσα τους για πάντα την ανάμνηση του αγαπημένου τους γηπέδου εκείνο το απόγευμα της 21ης Μαΐου, 51 ολόκληρα χρόνια μετά από τα επίσημα εγκαίνια που είχαν γίνει στις 2 Οκτωβρίου του 1966.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ “ΒΙΘΕΝΤΕ ΚΑΛΝΤΕΡΟΝ”

Το “Estadio Vicente Calderón” βρισκόταν στην περιοχή της Αργανθουέλα (Arganzuela), στο νοτιοδυτικό μέρος της Μαδρίτης. Ήταν χτισμένο στις όχθες του ποταμού Μανθανάρες, καλύπτοντας μια έκταση 35.000 τετραγωνικών μέτρων. Κάτω ακριβώς από την δυτική του εξέδρα σχηματιζόταν ένα τούνελ από όπου περνούσε ο αυτοκινητόδρομος Μ-30, μια από τις κυριότερες εξόδους της ισπανικής πρωτεύουσας. Στις 17 Μαρτίου του 1961 ο σύλλογος αγόρασε το οικόπεδο για να χτιστεί ένα καινούργιο γήπεδο προς αντικατάσταση του παλαιού “Estadio Metropolitano de Madrid” στο οποίο στεγαζόταν μέχρι τότε η Ατλέτικο. Την ίδια χρονιά άρχισαν τα έργα ανέγερσης, ενώ τα κεφάλαια για την χρηματοδότηση εξοικονομήθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους από υποθήκες προσωπικών περιουσιακών στοιχείων των μελών του συλλόγου.

Στην πορεία υπήρξε πρόβλημα με τη διαχείριση, αποδέσμευση και διάθεση των κεφαλαίων και τα έργα σταμάτησαν προσωρινά. Όμως μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Βιθέντε Καλντερόν το 1964, τα εμπόδια ξεπεράστηκαν και έτσι το καλοκαίρι του 1966 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες. Όσο διαρκούσε η ανέγερση του γηπέδου, γεννήθηκε και το πιο αγαπημένο παρατσούκλι των φίλων της Ατλέτικο, το “indios” που σημαίνει Ινδιάνοι. Και αυτό επειδή όπως οι Ινδιάνοι συνήθιζαν να φτιάχνουν τους καταυλισμούς τους δίπλα σε ποτάμια, έτσι και το “Καλντερόν” χτιζόταν δίπλα στον Μανθανάρες, το ποτάμι που διασχίζει τη Μαδρίτη. Στις 2 Οκτωβρίου του 1966 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του “Estadio Manzanares”, όπως ήταν το όνομα του νέου γηπέδου, του πρώτου σε όλη την Ευρώπη χωρίς θέσεις ορθίων.

Η Ατλέτικο αντιμετώπισε μπροστά σε 62.000 θεατές την Βαλένθια και το παιχνίδι έληξε ισόπαλο 1-1, με πρώτο σκόρερ τον Λουίς Αραγονές. Στις 16 Απριλίου του 1967 διεξήχθη και το πρώτο derbi madrileño (ντέρμπι της Μαδρίτης) με αντίπαλο την Ρεάλ Μαδρίτης, το οποίο επίσης έληξε ισόπαλο 2-2. Το “Βιθέντε Καλντερόν” χτίστηκε στη μέση της κατασκευαστικής έκρηξης στην Ισπανία, ανάμεσα δηλαδή στις δεκαετίες του ’50 και του ’70. Το βασικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε ήταν το αλουμινομπετόν, το κυρίαρχο κατασκευαστικό υλικό της εποχής. Η υγρασία όμως που προερχόταν από τον Μανθανάρες και οι χημικοί παράγοντες από τα μολυσμένα καυσαέρια των αυτοκινήτων της Μ-30 προκάλεσαν στην κατασκευή αλουμίνωση, μια “αρρώστεια” που αδυνατίζει τη δομή του υλικού και προκαλεί μηχανική διατάραξη, η οποία με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει κατάρρευση της κατασκευής.

Για να αποφύγουν την κατεδάφιση του γηπέδου, οι ειδικευμένοι σε τέτοιες περιπτώσεις μηχανικοί, ενίσχυσαν από την αρχή τον σκελετό χρησιμοποιώντας διαφορετικής δομής σκυρόδεμα, πολύ πιο ανθεκτικό στην αλουμίνωση. Η γενική συνέλευση του συλλόγου αποφάσισε τον Ιούλιο του 1971 να αλλάξει την ονομασία του γηπέδου για να τιμήσει με αυτόν τον τρόπο τον πρόεδρο της ομάδας, Βιθέντε Καλντερόν Πέρεθ Καβάδα και τη μεγάλη προσφορά του στο σύλλογο. Την ίδια εποχή έγιναν έργα εκσυγχρονισμού στους εξωτερικούς χώρους και έναν χρόνο αργότερα, τον Μάιο του 1972, το γήπεδο της Ατλέτικο παρουσιάστηκε με καινούργια μορφή και όνομα στο κοινό του με μια λαμπρή τελετή και ένα φιλικό παιχνίδι ανάμεσα στις εθνικές ομάδες της Ισπανίας και της Ουρουγουάης (2-0).

Ο τελευταίος εκμοντερνισμός του γηπέδου έγινε το 1980 με την ευκαιρία του Παγκοσμίου Κυπέλλου του ’82 που θα διοργανωνόταν στην Ισπανία. 451 εκατομμύρια πεσέτες και εντατικές εργασίες δυο χρόνων έδωσαν την τελική, σημερινή μορφή στο “Βιθέντε Καλντερόν”, μειώνοντας τη χωρητικότητά του στα 54.907 καθίσματα και επενδύοντας όλη την εξωτερική πλευρά του με τεράστιους γυάλινους καθρέφτες, καθιστώντας την εμφάνισή του μοναδική σε όλη την Ευρώπη. Το 2003 η ΟΥΕΦΑ έδωσε στο “Βιθέντε Καλντερόν” τον χαρακτηρισμό σταδίου 5 αστεριών (σήμερα 4), της ανώτατης δηλαδή κλίμακας στην αξιολόγηση των ποδοσφαιρικών ευρωπαϊκών γηπέδων, συγκαταλέγοντάς το ανάμεσα σε αυτά που μπορούν να φιλοξενήσουν τελικούς Τσάμπιονς Λιγκ και ΟΥΕΦΑ (το πρώτο ισπανικό γήπεδο που μπήκε στην τοπ κατηγορία της UEFA).

ΠΩΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚΕ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΔΡΑΣ

Στις 30 Ιουλίου του 2007, τρεις διαφορετικές πλευρές, η Ατλέτικο Μαδρίτης, η Mahou (η γνωστότερη ισπανική μπύρα με τεράστιους αριθμούς πωλήσεων κυρίως στην κεντρική και τη βόρεια Ισπανία) που βρίσκεται δίπλα στο “Βιθέντε Καλντερόν” και το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου της Μαδρίτης, υπέγραψαν μια συμφωνία σχετικά με τα οικόπεδα που καταλάμβαναν το γήπεδο της Ατλέτικο και το εργοστάσιο της Mahou. Στο σκέλος που αφορά την Ατλέτικο, η συμφωνία ανέφερε πως η ποδοσφαιρική ομάδα θα μεταφερόταν μέχρι το 2012 στο υπό κατασκευή “Estadio de Madrid”, πιο γνωστό ως “Estadio de la Peineta”, το Ολυμπιακό Στάδιο δηλαδή που έχτιζε η Μαδρίτη στα πλαίσια της διεκδίκησης των Ολυμπιακών αγώνων του 2016.

Το στάδιο αυτό, με χωρητικότητα 67.700 θεατών και εξ ολοκλήρου σκεπαστό, θα περνούσε με την ολοκλήρωση της Ολυμπιάδας του 2016 (στην περίπτωση βέβαια που η Μαδρίτη επιλεγόταν ως διοργανώτρια πόλη), στην αποκλειστική ιδιοκτησία της Ατλέτικο. Μετά τις διαδοχικές αποτυχίες στις υποψηφιότητες ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016, του Μουντιάλ 2018 και των Ολυμπιακών Αγώνων του 2020, η μεταφορά της Ατλέτικο στην καινούργια της έδρα μετατέθηκε στο ξεκίνημα της σεζόν 2017/18, ενώ εγκαταλείφθηκε η προοπτική τοποθέτησης στίβου στο στάδιο. Τον Δεκέμβριο του 2016, η διοίκηση της Ατλέτικο ήρθε σε συμφωνία με την κινεζική πολυθενική ετερογενών δραστηριοτήτων, Wanda Group, για την ονομασία του νέου γηπέδου, το οποίο θα λεγόταν “Wanda Metropolitano”.

Σε ό,τι αφορά στο “Βιθέντε Καλντερόν”, το σχέδιο προέβλεπε την κατεδάφισή του και την δημιουργία στη θέση του ενός πάρκου, το οποίο θα ονομαζόταν “Parque Atlético de Madrid”. Η συμφωνία αυτή, προκάλεσε αρχικά, όπως ήταν φυσικό, ποικίλες αντιδράσεις στις τάξεις των οπαδών της. Πολλοί τάχθηκαν ενάντια στην μεταφορά της έδρας της ομάδας τους, θεωρώντας πως το αχανές Ολυμπιακό στάδιο ποτέ δε θα γινόταν πραγματική ποδοσφαιρική έδρα και δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να ταυτιστεί με τους οπαδούς της Ατλέτικο. Για να πολεμήσουν μάλιστα τη συμφωνία αυτή, οι πλέον σκληροπυρηνικοί δημιούργησαν δυο κινήσεις, αρκετά ισχυρές και νομικά κατοχυρωμένες, οι οποίες έψαξαν να βρουν νομικές παρατυπίες, ώστε στη συνέχεια να κινηθούν δικαστικά και να προσπαθήσουν να την ακυρώσουν.

Επρόκειτο για τις “Plataforma Salvemos el Calderón” (κίνηση για τη σωτηρία του Καλντερόν) και “Asociación Señales de Humo” (σύμπραξη σινιάλα καπνού, ονομασία προερχόμενη από το παρατσούκλι της ομάδας “indios”, δηλαδή Ινδιάνοι). Οι δυο αυτές κινήσεις, με χιλιάδες μέλη της ομάδας στις τάξεις τους καθώς και πάρα πολλούς μικρομετόχους, πήραν ενεργά μέρος στις συνεδριάσεις του συλλόγου και αποτέλεσαν τεράστιο πονοκέφαλο στους υπεύθυνους του σχεδίου μεταφοράς του γηπέδου. Όμως τελικά η “μετακόμιση” της Ατλέτικο από το “Βιθέντε Καλντερόν” στο “Wanda Metropolitano” έγινε πραγματικότητα από το ξεκίνημα της σεζόν 2017/18. Ας περάσουμε τώρα να δούμε τί έχει συμβεί τα τρία τελευταία χρόνια με το ιστορικό γήπεδο των “ροχιμπλάνκος”.

Η ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΤΟΥ “ΚΑΛΝΤΕΡΟΝ” ΚΑΙ Η ΖΩΝΗ “MAHOU-CALDERÓN”

Η κατεδάφιση του “Βιθέντε Καλντερόν” ξεκίνησε πριν ενάμιση χρόνο, τον Φεβρουάριο του 2019. Ήταν ένα περίπλοκο έργο επειδή το γήπεδο βρισκόταν χτισμένο πάνω από τον αυτοκινητόδρομο Μ-30, αλλά και δίπλα στον ποταμό Μανθανάρες. Τα έξοδα της κατεδάφισης ανέλαβαν από κοινού η Ατλέτικο και η ζυθοποιία Mahou, σε μια ζώνη που εκτείνεται σε έκταση 193.804 τετραγωνικών μέτρων. Οι εργασίες είχαν σταματήσει προσωρινά, λόγω καταγγελιών που έγιναν από οικολογικές οργανώσεις, επειδή πολλά μπάζα από το παλιό γήπεδο κατέληγαν μέσα στον Μανθανάρες. Αφού βρέθηκε φόρμουλα για να καθαριστεί το ποτάμι και να αποφευχθούν ανάλογες ενέργειες στο υπόλοιπο του έργου, η κατεδάφιση συνεχίστηκε από τον περασμένο Απρίλιο.

Πριν λίγες ημέρες, το μοναδικό που απέμενε από το “Καλντερόν”, ήταν ένα τμήμα της δυτικής κεντρικής κερκίδας. Πλέον το οικόπεδο έχει “καθαρίσει” τελείως από το γήπεδο και το project θα μπει σε καινούργια φάση. Ένα σημαντικό πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί, ήταν το πού θα καταλήξουν τα μπάζα από την κατεδάφιση, αφού μιλάμε για χιλιάδες τόνους υλικού. Η εργασία ανατέθηκε σε εταιρείες που ειδικεύονται στην ανακύκλωση οικοδομικών υλικών με νέες τεχνολογίες. Αφού πρώτα τα μπάζα χωρίστηκαν σε κατηγορίες (τσιμέντο, γυαλί, κεραμικά, γύψος, μέταλλα κλπ), καταστράφηκαν με ειδικές μεθόδους όσα κρίθηκαν άχρηστα ή επικίνδυνα (κυρίως αμίαντος και πίσσα, που περιέχουν τοξικές ουσίες), ενώ στα υπόλοιπα έχει ξεκινήσει η επεξεργασία ανακύκλωσης.

Αρκετά από τα υλικά-μπάζα που θα ανακυκλωθούν, θα χρησιμοποιηθούν στα έργα που θα γίνουν στο οικόπεδο, ενώ τα υπόλοιπα θα πωληθούν σε άλλους παρακείμενους δήμους της Μαδρίτης για ανάλογα έργα οικοδόμησης. Πάμε τώρα να δούμε τί ακριβώς θα γίνει στο τεράστιο αυτό οικόπεδο των σχεδόν 200 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων. Να πούμε αρχικά, ότι όλη αυτή η έκταση θα ονομάζεται επίσημα ζώνη Mahou-Calderón, από τα ονόματα των δυο πρώην ιδιοκτητών. Και λέμε πρώην, επειδή αμφότεροι έχουν ήδη πουλήσει σε διάφορες εταιρείες τα μέρη που τους αναλογούσαν, ήδη από το καλοκαίρι του 2019. Επενδυτικοί όμιλοι, εταιρείες real estate, κτηματομεσιτικοί όμιλοι, συνεταιρισμοί διαχείρισης ακινήτων, τράπεζες και πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται σε όλα τα παραπάνω, έχουν αγοράσει μερίδια στις εκτάσεις της Ατλέτικο και της Mahou.

Στο αρχικό σχέδιο του 2007, όπως διαβάσατε παραπάνω, υπήρχε η σκέψη για τη δημιουργία ενός μεγάλου πάρκου, το οποίο θα ονομαζόταν “Parque Atlético de Madrid”. Η ιδέα αυτή γρήγορα εγκαταλείφθηκε, αφού κρίθηκε ως μη κερδοφόρα και βιώσιμη. Θα ήταν ένα σχέδιο που θα το αναλάμβανε ο Δήμος της Μαδρίτης, που όμως πρώτα θα έπρεπε να πληρώσει τα υπέρογκα ποσά για την αγορά του οικοπέδου. Η οικονομική κρίση που ακολούθησε και ταλαιπώρησε την Ισπανία, υποχρέωσε τον Δήμο να κάνει πίσω, έτσι η δημιουργία του πάρκου έμεινε στα χαρτιά. Το σχέδιο έχει αλλάξει πλέον και ο στόχος είναι η δημιουργία ενός συγκροτήματος υπερπολυτελών διαμερισμάτων, που θα περιβάλλονται από εκτεταμένους χώρους πράσινου.

Έχει γίνει γνωστό ότι θα κατασκευαστούν 1.300 διαμερίσματα, κάτι που έχει προκαλέσει τεράστιο ενδιαφέρον στη Μαδρίτη, κυρίως για τη μικρή απόσταση από το κέντρο της πόλης, αλλά και τον πολύ προσεκτικό σχεδιασμό όλων των χώρων, κυρίως των πάρκων και των υπόλοιπων υπηρεσιών που θα παρέχονται στους ένοικους. Η Μ-30 δε θα περνάει μέσα από το συγκρότημα, αλλά θα γίνει υπογειοποίηση, όπως υπόγειες θα είναι και οι περισσότερες προσβάσεις στη ζώνη, έτσι ώστε να μειωθούν η κυκλοφορία, η ρύπανση και ο θόρυβος. Από την άλλη βέβαια, οι τιμές των διαμερισμάτων είναι απαγορευτικές για τους περισσότερους θνητούς. Για να πάρετε μια ιδέα, σε πρώτη φάση, είναι προγραμματισμένο να χτιστούν 223 διαμερίσματα.

Αυτά τα διαμερίσματα θα έχουν από ένα μέχρι και τέσσερα υπνοδωμάτια. Αυτά με το ένα υπνοδωμάτιο κοστίζουν 285.000 ευρώ, ενώ εκείνα με τα τέσσερα, 172 τετραγωνικών μέτρων, κοστίζουν 957.000 ευρώ! Η κατασκευή τους θα ξεκινήσει φέτος, μέσα στο καλοκαίρι, όταν θα απομακρυνθούν τα μπάζα από την κατεδάφιση του ‘Καλντερόν” και του εργοστασίου της Mahou και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα σε 18 μήνες. Η προπώληση πάντως των διαμερισμάτων έχει ήδη ξεκινήσει. Να συμπληρώσουμε ότι τα διαμερίσματα της πρώτης φάσης θα βρίσκονται σε δυο δωδεκαόροφα κτίρια, που θα διαθέτουν 525 θέσεις υπόγειου πάρκινγκ. Η Ατλέτικο, από την πώληση των δικών της τριών οικοπέδων, εισέπραξε συνολικά 180 εκατομμύρια ευρώ.

Παράλληλα, επίσης μέσα στο 2020, θα ξεκινήσει και η δεύτερη φάση, με την κατασκευή 290 ακόμα διαμερισμάτων, που θα παραδουθούν στο τέλος του 2022. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και στα αντίστοιχα οικόπεδα της Mahou, όπου επίσης κατασκευάζονται εκατοντάδες διαμερίσματα με τα ίδια χαρακτηριστικά και ανάλογες τιμές. Με κάποια άλλα πρόσθετα μικρότερα οικόπεδα, η συνολική έκταση της ζώνης Mahou-Calderón φτάνει τα 232.000 τ.μ., εκ των οποίων τα 140.000 θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή των διαμερισμάτων, τα 70.000 για τις ζώνες πράσινου και τα υπόλοιπα 17.000 για βοηθητικές υπηρεσίες. Η τιμή για κάθε τετραγωνικό μέτρο στα διαμερίσματα κυμαίνεται από 5.563 μέχρι και 5.774 ευρώ!

Το 10% από τα διαμερίσματα που θα κατασκευαστούν, θα ανήκουν στο κράτος και θα παραχωρηθούν για εκμετάλλευση στον Δήμο της Μαδρίτης. Στη ζώνη θα δημιουργηθούν δυο σχολεία, ένα γηροκομείο και ένα τεράστιο αθλητικό κέντρο, μαζί με δυο ουρανοξύστες ακριβώς στο σημείο που βρισκόταν το γήπεδο. Ήδη, παράλληλα με την ανέγερση των δωδεκαόροφων κτιρίων που θα στεγάζουν τα διαμερίσματα, ξεκίνησαν και τα έργα της αστικοποίησης, με την κατασκευή δρόμων, δικτύων παροχής νερού και ενέργειας, συστημάτων απομάκρυνσης σκουπιδιών και πολλών ακόμα εγκαταστάσεων για την παροχή υπηρεσιών στους κατοίκους. Ολόκληρη η ζώνη θα είναι “κλειστή” και θα υπάρχουν συγκεκριμένες είσοδοι τόσο για τους ενοίκους όσο και για τους επισκέπτες, ενώ θα φυλάσσεται επί 24ωρης βάσης.

* Βίντεο: Τρισδιάστατη ψηφιακή αναπαράσταση της δημιουργίας της ζώνης Mahou-Calderón.