Το αιώνιο παραμύθι της Θάτσερ και τα αστεία μέτρα

Η Θάτσερ, το αιώνιο παραμύθι για τα περίφημα μέτρα, ο Κοντονής και το θέμα της βίας που έγινε Κυπριακό. Ο Θέμης Καίσαρης γράφει

21 ΙΑΝ 2016

"Η Θάτσερ νίκησε τους χούλιγκανς, τους εξαφάνισε με συνοπτικές διαδικασίες. Απέκλεισε τις αγγλικές ομάδες απ’την Ευρώπη, έφτιαξε τις συνθήκες του πρωταθλήματος, απέβαλε τη βία στα γήπεδα, άλλαξε το ποδόσφαιρο και το έκανε αυτό που βλέπουμε σήμερα".

Με πάνω-κάτω αυτά τα λόγια γίνεται για δεκαετίες η αφήγηση των κατορθωμάτων της Θάτσερ ενάντια στη βία στα αγγλικά γήπεδα τη δεκαετία του 80. Αφήγηση που επανέρχεται στην εγχώρια καθημερινότητα κάθε φορά που γίνονται επεισόδια, κάθε φορά που επιβάλλονται ποινές, κτλ.

Ένας μύθος χωρίς βάση

Εννιά στα δέκα κείμενα που γράφονται για τη βία έχει μέσα το όνομα της Θάτσερ και κατορθώματά της. Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα. Η αναφορά στα κατορθώματα της Θάτσερ όσον αφορά τη βία έχει την ίδια ακρίβεια με την αναφορά στους άθλους του Ηρακλή. Πρόκειται για μύθο.

Για τον Ηρακλή δεν μπορούμε να ξέρουμε αν πραγματικά υπήρξε και τι ακριβώς έκανε. Όμως, η Θάτσερ υπήρξε και ξέρουμε τι έκανε: τίποτα απολύτως απ’την αφήγηση που τη συνοδεύει.

Πάνε δυόμιση χρόνια από τότε που σε σχετικό κείμενο εξηγήσαμε αναλυτικά γιατί είναι απλώς ένας μύθος όλα όσα αποδίδονται στη Θάτσερ. Θα το κάνουμε ξανά, όχι μόνο γιατί καλό είναι να πάψουμε να πιστεύουμε σε παραμύθια, αλλά γιατί θα μας βοηθήσει να δούμε, με ρεαλιστικές και όχι ψεύτικες βάσεις, το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να γίνει για την αντιμετώπιση του δικού μας προβλήματος.

Δεν τιμώρησε η Θάτσερ τις ομάδες

Ο μύθος πάντα ξεκινάει με το “η Θάτσερ δεν λογάριασε τίποτα, έβαλε το μαχαίρι στο κόκκαλο, πέταξε τις ομάδες έξω απ’την Ευρώπη μετά την τραγωδία στο Χέιζελ”. Απορίας άξιον πως συντηρείται αυτή η κουβέντα μέχρι τις μέρες, αφού η Θάτσερ ουδέποτε έκανε κάτι τέτοιο. Η UEFA ήταν αυτή που μετά το Χέιζελ απέκλεισε συλλήβδην τις αγγλικές ομάδες (επ’αόριστον αρχικά) απ’τις διοργανώσεις της, εξαιρώντας την Εθνική Αγγλίας, με τους συλλόγους να μένουν τελικά εκτός για πέντε χρόνια και τη Λίβερπουλ για έξι.

Η Θάτσερ ουδέποτε επέβαλε κάποια ποινή. Δύο μέρες πριν την τιμωρία της UEFA επικοινώνησε με την Αγγλική Ομοσπονδία και τους ζήτησε να επιβάλούν αυτοί την τιμωρία. Κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατόν και απλώς θα έπρεπε να περιμένει την απόφαση της UEFA.

Ο θρύλος λέει πως επικοινώνησε με τον τότε πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ζακ Ζορζ και όταν αυτός της μετέφερε την πρόθεσή του για ποινή αποκλεισμού κάποιων χρόνων του απήντησε “κύριε πρόεδρε νομίζω πως είστε επιεικής”. Οι αγγλικές ομάδες δεν τιμωρήθηκαν απ’τη Θάτσερ, όπως λέει η σχετική αφήγηση. Τιμωρήθηκαν απ’την UEFA με τη Θάτσερ να δικαιούται το κρέντιντ όχι της ποινής, αλλά της πρόθεσης για έναν τέτοιο αποκλεισμό.

Δεν τους τιμώρησε, αλλά έστω συμφωνούσε με μια τέτοια λογική. Πάμε παρακάτω, γιατί εκτός απ’το “τους πέταξε έξω” υπάρχει και η αφήγηση που λέει πως “η Θάτσερ νίκησε τη βία, άλλαξε τις συνθήκες στα αγγλικά γήπεδα, έδωσε τέλος σε όλα”. Ουδέποτε συνέβη κάτι τέτοιο.

Το αγγλικό ποδόσφαιρο στα χειρότερά του

Ας τα πάρουμε απ’την αρχή. Η τραγωδία του Χέιζελ δεν ήταν η πρώτη φορά που η Θάτσερ έπρεπε να αντιμετωπίσει φαινόμενα βίας στο ποδόσφαιρο το 1985. Πριν καν έρθει η 30η Μαϊου και το Χέιζελ, το αγγλικό ποδοσφαίρο δεν ήταν στα καλύτερά του.

Ο μέσος όρος εισιτηρίων τη σεζόν 1983-84 ήταν μόλις 18.834, περίπου 8.000 λιγότερα απ’την αρχή της δεκαετίας του 1980, με τις συνθήκες στα αγγλικά γήπεδα να είναι τραγικές, τόσο στην πρώτη κατηγορία όσο και στις κατώτερες. Την ίδια στιγμή η ανεργία άγγιζε το (υψηλό για την Αγγλία) 12% και η χώρα ήταν διχασμένη όσο ποτέ με την ιστορική κόντα της Θάτσερ με τους ανθρακωρύχους, που έληξε στις 3 Μαρτίου του 1985. Και τότε ήρθε αμέσως το ποδόσφαιρο να τραβήξει τα βλέμματα.

Το Λούτον-Μίλγουλ και ο φίλος της Θάτσερ

Δέκα μέρες αργότερα ήρθαν τα τρομακτικά επεισόδια στον προημιτελικό Κυπέλλου Λούτον-Μίλγουολ, επεισόδια που μέχρι και σήμερα μνημονεύονται μέχρι σήμερα ως απ’τα χειρότερα που έχουν γίνει ποτέ στην Αγγλία. Πάμε στο ζουμί.

Πρόεδρος της Λούτον ήταν ο Ντέιβιντ Έβανς, προσωπικός φίλος της Θάτσερ. Ο Έβανς άρπαξε την ευκαιρία των επεισοδίων που διέλυσαν το γήπεδο της ομάδας του και πλησίασε τη Θάτσερ με την ιδέα της απαγόρευσης των μετακινήσεων και την καθιέρωση της εισόδου με κάρτα μέλους. Σας θυμίζουν κάτι ως μέτρα;

Η Λούτον μάλιστα προχώρησε από μόνη της στην υιοθέτηση αυτών των δύο μέτρων, με τον Έβανς να πετυχαίνει τον σκοπό του, αφού εκλέχθηκε στο Κοινοβούλιο δύο χρόνια αργότερα. Η ομάδα του έγινε ο παρίας του αγγλικού ποδοσφαίρου (σύμφωνα με τον τότε προπονητή της ομάδας) και εφάρμοσε το μέτρο της απαγόρευσης αντιπάλων οπαδών στο γήπεδό της μέχρι που αποβλήθηκε απ’την Football League και αναγκάστηκε να το αποσύρει.

Αλλεπάλληλα κρούσματα

Πίσω στην Θάτσερ. Μετά τα επεισόδιο στο Λούτον-Μίλγουλ η Θάτσερ συναντήθηκε με τους εκπροσώπους της Ομοσπονδίας και της Λίγκας και τους ανακοίνωσε ένα σχέδιο έξι μέτρων. Περιελάμβανε την κάρτα μελους, καλύτερα κάγκελα και φράχτες στα γήπεδα(!) και κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης.

Πριν προχωρήσει το οτιδήποτε, στις 11 Μαϊου η φωτιά στην ξύλινη κερκίδα του γηπέδου της Μπράντφορντ σκότωσε 56 ανθρώπους. Την ίδια μέρα σε άλλο γήπεδο επεισόδια μεταξύ οπαδών της Μπράντφορντ και της Λιντς οδήγησαν στην κατάρρευση ενός τοίχου, που αφαίρεσε τη ζωή ενός 15χρονου αγοριού. Και πριν σωπάσει ο θρήνος για τα εγχώρια θύματα, ήρθε το Χέιζελ στις 30 του ίδιου μήνα.

Οι αγγλικές ομάδες τέθηκαν εκτός Ευρώπης, αλλά αυτό ήταν τιμωρία και όχι μέτρο που άλλαξε κάτι. Εκτός της τιμωρίας των ομάδων, που εξασφάλιζε στη Θάτσερ πως τίποτα επιζήμιο για το αγγλικό κύρος δεν θα συνέβαινε εκτός Νησιού, δεν άλλαξε κάτι ουσιαστικό στα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι το 1989 και την τραγωδία του Χίλσμπορο.

Ούτε τα γήπεδα άλλαξαν, ούτε οι κανόνες ασφαλείας, ούτε εφαρμόστηκε κάποιο από τα δραστικά μέτρα που ήρθαν πολύ αργότερα.

Κάρτα Μέλους

Το μόνο που προσπάθησε να εφαρμόσει η Θάτσερ από το 1985 μέχρι το 1989 ήταν αυτό το περίφημο Εθνικό Σύστημα Μελών. Ένας απίστευτος νόμος που έλεγε πως όλοι οι φίλαθλοι στην χώρα θα έπρεπε να προμηθευτούν την ίδια κάρτα κι όποιος έμπαινε σε γήπεδο χωρίς αυτήν θα μπορούσε είτε να φυλακίζεται για έναν μήνα ή να πληρώνει ένα πολύ βαρύ πρόστιμο. Σας θυμίζει κάτι;

Ο νόμος εκτός από μη πρακτικός, ήταν κι αμφισβητούμενης δημοκρατικότητας, αφού η κυβέρνηση θα ήταν αυτή που θα είχε τον πλήρη έλεγχο της επιτροπής υπεύθυνης για την παροχή των καρτών και του “πειθαρχικού ελέγχου”. Τίποτα δεν άλλαξε όσον αφορά την ασφάλεια των σταδίων, την κατανάλωση αλκοόλ, τα φαινόμενα βίας, αλλά αντιθέτως το μέτρο ενίσχυσε ακόμα περισσότερο την ήδη υπάρχουσα έχθρα ανάμεσα στην αστυνομία και στους οπαδούς στα πέταλα, χούλιγκαν ή μη.

Η βία συνεχίστηκε και ήρθε το Χίλσμπορο

Εννοείται πως δεν σταμάτησαν και τα κρούσματα βίας. Τον Αύγουστο του 1986 χούλιγκανς της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και της Γουέστ Χαμ διέλυσαν ένα φέρι-μποτ(!), ενώ ένα μήνα αργότερα οπαδοί της Λιντς τα έσπασαν σε αγώνα με την Μπράντφορντ. Τον Ιανουάριο του 1988 έγινε “η μάχη του Χάιμπουρι”, τα επεισόδια δηλαδή μεταξύ οπαδών της Μίλγουολ και της Άρσεναλ σε αγώνα Κυπέλλου των δύο ομάδων. Τίποτα δεν άλλαξε μέχρι το Χίλσμπορο.

Κι όταν ήρθε το Χίλσμπορο και 96 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στον ημιτελικό της Λίβερπουλ με την Νότιγχαμ Φόρεστ, το μοναδικό ενδιαφέρον της Θάτσερ ήταν η προστασία της αστυνομίας. Όπως αποκαλύφθηκε 23 χρόνια μετά την τραγωδία, οι συγγενείς των 96 θυμάτων είχαν δίκιο που πάντα έλεγαν πως η τραγωδία δεν ήταν αποτέλεσμα χουλιγκανισμού, φασαριών και μέθης, αλλά οφειλόταν στην ακαταλληλότητα του γηπέδου, στην ελλειπή οργάνωση και στην εγκληματική αμέλεια, έως και αδιαφορία της αστυνομίας. Σ’αυτά δηλαδή που δεν είχαν αλλάξει κι είχαν μείνει ίδια, ακόμα και τέσσερα χρόνια μετά το Χέιζελ.

Στα έγγραφα που μελετήθηκαν για να βγει το πόρισμα-καταπέλτης του Σεπτεμβρίου του 2013, βρέθηκε το εξής ενδιαφέρον: Μετά το Χίλσμπορο η διερεύνηση της τραγωδίας ανατέθηκε στον Δικαστή Πίτερ Τέιλορ, που μήνες μετά έβγαλε την περίφημη πια αναφορά. Στην πραγματικότητα ο Τέιλορ έβγαλε δύο αναφορές, μία τον Αύγουστο του 1989, που περιείχε το τελικό του πόρισμα για το τι έφταιξε στο Χίλσμπορο, και μία που ακολούθησε πέντε μήνες αργότερα και περιείχε τις προτάσεις του για το μέλλον του ποδοσφαίρου.

Παρότι οι αστυνομικές αρχές είχαν φροντίσει να αλλοιώσουν 164 καταθέσεις αστυνομικών πριν φτάσουν στα χέρια του Τέιλορ, ο ίδιος στην πρώτη του αναφορά ήταν πολύ επικριτικός για την αστυνομία και την συμμετοχή της τόσο στην πρόκληση της τραγωδίας, όσο και στην αποφυγή ευθυνών γι’αυτήν.

"Είναι αυτό ευπρόσδεκτο;"

Όταν το περιεχόμενο της πρώτης αναφοράς έγινε γνωστό στην κυβέρνηση, ο τότε Υπουργός Εσωτερικών, Ντάγκλας Χαρντ, ήταν της άποψης πως έπρεπε να ζητήσουν την παραίτηση του αρχηγού της Αστυνομίας που ήταν υπεύθυνος για τον αγώνα. Το εσωτερικό σημείωμα του Χαρντ έλεγε πως “το μέγεθος της καταστροφής και το ποσοστό ευθύνης που επιρρίπτει η αναφορά στην αστυνομία, απαιτεί αυτήν την παραίτηση. Αν το περιεχόμενο της αναφοράς βγει προς τα έξω, θα ενθαρρύνει βίαιη συμπεριφορά των οπαδών προς τους αστυνομικούς και οι οπαδοί της Λίβερπουλ θα αισθανθούν δικαιωμένοι”.

Η Θάτσερ, όμως, δεν είχε καμία διάθεση να αφήσει έστω την παραμικρή ευθύνη να πέσει στην αστυνομία και να αποκαταστήσει επίσημα την αλήθεια για το Χίλσμπορο. Το δικό της ιδιόχειρο σημείωμα στο περιθώριο του εγγράφου έλεγε τα εξής: “Τι εννοούμε όταν λέμε να ‘χαιρετίσουμε την γενική κατεύθυνση της αναφοράς’; Η γενική κατεύθυνση είναι μια καταστροφική κριτική της αστυνομίας. Είναι αυτό ευπρόσδεκτο για μας; Σίγουρα μπορούμε να χαιρετίσουμε την πληρότητα της αναφοράς και των συστάσεων.”

Η Θάτσερ δεν άλλαξε τίποτα

Η Θάτσερ δεν άλλαξε τίποτα στο ποδόσφαιρο στην Αγγλία. Οι τρεις βασικές της ενέργειες ήταν να συναινέσει σε μια σκληρή τιμωρία που της εξασφάλιζε πως τίποτα δεν ξαναγίνει εκτός Νησιού, να σκεφτεί έναν νόμο που δεν προσέφερε καμία ουσιαστική αλλαγή εντός των τειχών και να φροντίσει να μην πέσει καμία ευθύνη στην “αγαπημένη” της αστυνομία για το Χίλσμπορο.

Ο περίφημος νόμος για την Εθνική Κάρτα των οπαδών εγκαταλείφθηκε το 1990, αμέσως μετά την αναφορά του Πίτερ Τέιλορ. Ο ίδιος ο δικαστής έγραψε στην αναφορά του πως ο νόμος της Θάτσερ ήταν “σαν να χρησιμοποιείς βαριοπούλα για να ανοίξεις ένα καρύδι”, πως “αν φέρεσαι στους οπαδούς σαν ζώα, τότε κι αυτοί θα φερθούν αναλόγως” και πως οι συνθήκες στα πέταλα (εκεί που η Θάτσερ ήθελε καλύτερα κάγκελα) ήταν “λες και οι οπαδοί ήταν αιχμάλωτοι πολέμου”.

Οι πραγματικές αλλαγές ήρθαν μετά

Το ποδόσφαιρο το άλλαξαν πράγματα που έγιναν πολύ μετά την παραίτησή της, τον Νοέμβριο του 1990, και δυστυχώς είχαν ως αφετηρία τον θάνατο 96 ανθρώπων τον Απρίλιο του 1989. Το άλλαξε η υιοθέτηση των περισσότερων προτάσεων της δεύτερης αναφοράς του Δικαστή Τέιλορ για το Χίλσμπορο, αυτής που έγινε διάσημη σε όλο τον κόσμο, σε αντίθεση με την πρώτη. Αυτός πρότεινε όλα όσα άλλαξαν στα γήπεδα, τα πέταλα των ορθίων, τα κάγκελα, τους κανόνες ασφαλείας, κτλ.

Το ποδόσφαιρο έγινε αυτό που σήμερα λέμε “modern football” με την ίδρυση της Πρέμιερ Λιγκ το 1992, με τον Μέρντοχ που επένδυσε σ’αυτήν ως το βασικό προϊόν των καναλιών του, με τις ομάδες να παίρνουν λεφτά από την κυβέρνηση του Μέιτζορ για να φτιάξουν τα γήπεδά τους μέχρι το 1994.

Οι ίδιες οι ομάδες κατάλαβαν πως το νέο προϊόν πρέπει να είναι αστραφτερό, πως πρέπει πλέον να απευθυνθούν σε διαφορετικό προφίλ φιλάθλου-πελάτη. Ήρθε έτσι η σταδιακή, αλλά προγραμματισμένη, αλλαγή του προφίλ των ανθρώπων που πήγαιναν σ’αυτά και η μετατόπιση της βίας εκτός γηπέδων, ήρθε η άνοδος των τιμών των εισιτηρίων.

Συνολική, στρατηγική απόφαση

Τέρμα οι όρθιοι, τέρμα τα κάγκελα, τέρμα οι συνθήκες εγκλωβισμού, τέρμα η παρουσία αστυνομικών στα πέταλα. “Κανονικοί” φίλαθλοι, λέσχες που ελέγχονται απ’τα ίδια τα κλαμπ, σεκιούριτι έξω απ’το γήπεδο και αστυνομικοί έξω απ’αυτό, κάμερες ασφαλείας και όποιος παρεκτρέπεται εκτός γήπέδου για μερικά χρόνια ή δια βίου.

Ακούγονται απλά, αλλά δεν είναι. Χρειάστηκαν λεφτά, σχέδιο και κυρίως μια συνολική, στρατηγική απόφαση του συνόλου των ομάδων. Τα κλαμπ είδαν πως έχουν να χάσουν λίγα, αλλά να κερδίσουν πάρα πολλά αν αποβάλλουν τα προβλήματα και φτιάξουν μαζί ένα νέο προϊόν. Δεκαετίες μετά γεύονται τους καρπούς της απόφασής τους κάθε φορά που μετράνε τα λεφτά απ’τις εισπράξεις του Σαββατοκύριακου και κάθε φορά που υπογράφουν νέα τηλεοπτικά συμβόλαια εντός και εκτός των συνόρων του νησιού.

Εφαρμόζουμε μέτρα που δεν είχαν αποτέλεσμα

Λένε πως είναι εύκολο να κοροϊδέψεις κάποιον, αλλά είναι σχεδόν αδύνατο να του αποδείξεις πως τον έχουν κοροϊδέψεις. Για δεκαετίες κοροϊδευτήκαμε και αποδεχθήκαμε την αφήγηση της Σιδηράς Κυρίας που πρώτα τιμώρησε και μετά έφτιαξε τα πάντα μέσα σε λίγα χρόνια. Υποθέτω πως ακόμα και σήμερα θα είναι δύσκολο για κάποιους να αποδεχθούν πως δεν υπάρχει καμία βάση σ’αυτήν την αφήγηση.

Η αλήθεια για την παρέμβαση της Θάτσερ στα ποδοσφαιρικά δεν είναι το μόνο σημαντικό της ιστορίας. Το δεύτερο, εξίσου σημαντικό, είναι η διδαχή για το τι λειτούργησε τελικά και τι απέτυχε σ’εκείνη την προσπάθεια που τελικώς άλλαξε πρώτα το αγγλικό ποδόσφαιρο και μετά το ευρωπαϊκό, μέσω του Champions League.

Η απαγόρευση μετακίνησης οπαδών, που εφαρμόζεται χρόνια στη χώρα μας, δεν υιοθετήθηκε ποτέ στην Αγγλία. Η Εθνική Κάρτα Φιλάθλου, που επιχειρείται απ’τον Κοντονή, δεν είχε κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Στη χώρα μας είναι μάλλον δεδομένο πως, όχι μόνο δεν θα πετύχει, αλλά ούτε καν θα εφαρμοστεί αφού κανείς δεν ξέρει κανέναν που να έχει βγάλει τη σχετική κάρτα.

Πλέον δεν υπάρχουν και λεφτά

Δοκιμάζουμε πράγματα καταδικασμένα σε αποτυχία. Και πλέον είναι μάλλον αργά να κάνουμε τα σωστά. Αργά, γιατί πλέον λεφτά δεν υπάρχουν. Όταν υπήρχαν λεφτά, δόθηκαν, αλλά σπαταλήθηκαν χωρίς αποτέλεσμα. Όταν έπρεπε να βελτιωθούν τα στάδια, όταν έπρεπε να υπάρχουν παντού κάμερες που να λειτουργούν, προϋποθέσεις για ηλεκτρονικό εισιτήριο, κτλ, όταν αυτά εξαγγέλθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν, δεν έφεραν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Χρειάζονται κι άλλα λεφτά και πλέον δεν υπάρχουν. Και πάνω απ’όλα, δεν υπάρχει η θέληση. Η θέληση απ’την πλευρά της πολιτείας που αντί να ασχοληθεί σοβαρά με το παραβατικό κομμάτι των οργανωμένων, που είναι τόσο ασύδοτο που υπογράφει και συζητάει ηλεκτρονικά τα εγκλήματά του, νομοθετεί και εξαγγέλει χωρίς αποτελέσματα.

Η θέληση απ’την πλευρά των ομάδων να φερθούν με τον ίδιο τρόπο που έκαναν κάποτε οι αγγλικές. Να αποφασίσουν συλλογικά πως ακόμα και με καλύτερα γήπεδα, τα πέταλα είναι αυτά που χειροτερεύουν τις γηπεδικές συνθήκες. Να κινηθούν στρατηγικά ώστε οι οργανωμένοι να αναγκαστούν οι ίδιοι να θέσουν εκτός όσους δημιουργούν πρόβλημα.

Τώρα να αλλάξουν για ποιον;

Πριν χρόνια πίστευα πως οι ομάδες θα κερδίσουν σε βάθος χρόνου με μια τέτοια τακτική. Θα βελτιώσουν το προϊόν, θα φέρουν στο γήπεδο καλύτερους πελάτες, θα αυξήσουν τα κέρδη, οικονομικά και μη. Πλέον, με την κρίση να είναι εδώ για να μείνει, καταλαβαίνω πως και να ήθελαν, δεν θα το κάνουν.

Πλέον ακόμα και τα καλύτερα στάδια, ακόμα και οι καλύτερες γηπεδικές συνθήκες, δεν θα είναι αρκετές να φέρουν άλλο κόσμο στα γήπεδα, πολύ απλά γιατί λεφτά δεν υπάρχουν. Και ακόμα και αν σε κάποιους περισσεύουν, είναι πλέον διψήφιος ο αριθμός των χρόνων που έχουν περάσει με το γήπεδο να μην είναι ελκυστικός προορισμός. Ακόμα κι αν ένα μαγικό ραβδάκι τα έκανε όλα τέλεια σε μια μέρα, θα έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια ώστε να βρεθεί ο όγκος των κόσμου που θα επιστρέψει στο γήπεδο και θα το γεμίσει.

Το έχουν αποδεχθεί

Ακόμα και οι ίδιες οι μεγάλες ομάδες το έχουν αποδεχθεί και δεν τους ενοχλεί κιόλας. Ο Αλαφούζος στήριξε την Παναθηναϊκή Συμμαχία στο πέταλο και εισέπραξε ψίχουλα απ’τις χιλιάδες των μη οργανωμένων Παναθηναϊκών. Ο Ολυμπιακός πλέον έχει στείλει τους οργανωμένους παντού στο “Καραϊσκάκης”, σε ολοένα και περισσότερες θύρες, όχι μόνο στο κλασικό πέταλο. Ακόμα και η καμπάνια των εισιτήριων διαρκείας απευθυνόταν κυρίως στους συνδέσμους, με τα ακριβά κεντρικά να είναι λιγότερα απ’αυτά που ήταν κάποτε.

Το μέλημα είναι να τα έχουμε καλά με τα παιδιά, που άλλοτε πετυχαίνει και άλλοτε όχι. Στα υπόλοιπα υπάρχει αποδοχή του status quo. “Αυτοί είναι, δεν τους αλλάζουμε, ούτε μπορούμε να κάνουμε και πολλά για να ξανακάνουμε πελάτες μας τα εκατομμύρια των παθητικών οπαδών που μας βλέπουν απ’το σπίτι και τις καφετέριες”.

Σαν το Κυπριακό

Οι σύλλογοι είναι παθητικοί, η πολιτεία κάνει για να κάνει. Το πρόβλημα δεν είναι άλυτο, αλλά μετά από δεκαετίες έγινε σαν το Κυπριακό: στα όρια του αδύνατου, με την πάγια αποδοχή πως τίποτα δεν μπορεί να γίνει.