Σαμπόνις, o Αϊνστάιν του μπάσκετ

Υπάρχει ένα περίεργο “δέσιμο” του μεγάλου, από κάθε πλευρά, Άρβιντας Σαμπόνις με την Ελλάδα. Από τις ιστορικές δηλώσεις Ψωμιάδη για την εξέλιξη της μεταγραφής του στην ΑΕΚ το 1990, στην φημολογούμενη, άρνηση του Ιωαννίδη να τον φέρει στον Ολυμπιακό το 1993 λόγω τραυματισμών, στο σύνθημα που έγινε στην πράσινη κερκίδα, μέχρι τον τελικό του Ευρωμπάσκετ το 1995 στην Αθήνα όταν οι Έλληνες φίλαθλοι τον αποθέωναν, απόρροια της πικρίας για τα όσα είχαν συμβεί με την Σερβία.

Ακόμα και η σύντομη παρουσία του στον προεδρικό θώκο της Ζαλγκίρις, συνδυάστηκε με την πρόσληψη και συνεργασία με τον Ηλία Ζούρο στον πάγκο του συλλόγου του Κάουνας. Θέλετε και το τελευταίο; Η πράσινη φανέλα με το “11” θα αποσυρθεί με την παρουσία του Παναθηναϊκού στο επετειακό τουρνουά.

What if…

Δυστυχώς δεν υπάρχει άλλη σύνδεση, πιο ουσιαστική, με αυτόν που αποκάλεσαν ως θαύμα της φύσης. Με τον μοναδικό Ευρωπαίο για τον οποίο κάποιοι Αμερικανοί… τόλμησαν να ισχυριστούν πως θα μπορούσε να γίνει ο κορυφαίος της ιστορίας. Αν…

Ο Άρβιντας Σαμπόνις υπήρξε τόσο μεγάλος ώστε παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν θα μάθουμε τις πραγματικές δυνατότητές του, αν ήταν υγιής, κατάφερε να θεωρείται ως ένας από τους καλύτερους που πέρασαν ποτέ από τα μπασκετικά παρκέ.

Ένας παίκτης που άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο παίζουν οι ψηλοί υποχρεώνοντας ακόμα και τους Αμερικανούς να προσαρμόσουν τον τρόπο προπόνησης. Η Λιθουανία, λόγω της διαδεδομένης γιουγκοσλαβολαγνίας στην χώρα μας, ποτέ δεν βρέθηκε στο ίδιο επίπεδο ως μπασκετική σχολή με τους τέως πλάβι.

Ο Σαμπόνις είναι ένας καλός λόγος για να υποκλιθούμε στο μπάσκετ που διδάσκονται στην Βαλτική, καθώς η σημαντικότητα της προσφοράς του Σάμπας, εντοπίζεται στην αλλαγή που επέφερε στο ίδιο το παιχνίδι.

Στα 80s δεν ήταν εύκολο να εξηγήσεις, να ερμηνεύσεις την διαφορετικότητα στο παιχνίδι του. “Θαύμα της φύσης” είπαν. Γιατί ήταν στα 2μ21 και μπορούσε να κινηθεί ως γκαρντ. Δεν ήταν θαύμα, αλλά μία μπασκετική ιδιοφυΐα, μετατρέποντας τον ψηλό σε πλέι μέικερ με… καλύτερη οπτική γωνία.

Σούταρε τρίποντα πάνω από όλους, έτρεχε το ίδιο γρήγορα με τους φόργουορντ, μπορούσε με το άλμα να πάρει μαζί του σε κάρφωμα ακόμα και τον νεαρό Ντέιβιντ Ρόμπινσον. Οι πάσες πίσω από την πλάτη και κάτω από τα πόδια διευκόλυναν όλη την ομάδα και η παρουσία του άλλαζε την ιστορία.

Οδήγησε την Σοβιετική Ένωση στον τελευταίο της θρίαμβο, το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988. Το ιατρικό τιμ του Πόρτλαντ είχε κάνει το θαύμα του, επιλέγοντας μία καινούργια επέμβαση για τον αχίλλειο, αλλά η πίεση από την… μαμά πατρίδα τον έφερε στο παρκέ πιο γρήγορα απ’ όσο έπρεπε και υπολογίζεται πως η καταπόνηση τότε του κόστισε τα περισσότερα προβλήματα στην συνέχεια.

Αυτά τα προβλήματα ήταν που έπεισαν τον Ιωαννίδη να μην τον προτιμήσει για τον Ολυμπιακό το 1992 και τελικά η Ρεάλ, μετά τη Βαγιαδολίδ, ρίσκαρε μαζί του.

Αφού κυριάρχησε στην Ευρώπη με τη “βασίλισσα”, δίνοντάς της το τελευταίο κύπελλο πρωταθλητριών, πέρασε τον Ατλαντικό το 1995 και ο κόσμος χάζεψε.

Χάζεψε με το παιχνίδι του και κυρίως με αυτό που υποστήριζε ο Μπιλ Ουόλτον, ο θρυλικός σέντερ του Πόρτλαντ: ” Θα ήταν ίσως ο καλύτερος σέντερ της ιστορίας. Έχει το ταλέντο του Λάρι Μπερντ και του Πιτ Μάραβιτς. Αρκεί να βρισκόταν κάποιος το 1986 να σχεδίαζε την απαγωγή του από τους Σοβιετικούς. Σίγουρα μέχρι να έρθει θα τον έβαζε δίπλα στον Τζαμπάρ και τον Μπιλ Ράσελ“.

Ο γιατρός των Μπλέιζερς το 1995, ο Ντον Ρόμπερτς, είχε την καλύτερη… άποψη για το μέλλον του Σαμπόνις: ” Και μόνο από την ακτινογραφία ο τύπος έπαιρνε πάρκινγκ αναπήρου. Είχα πει στον Μπομπ Γουίτσιτ πως αυτός δεν μπορεί να περπατήσει, πώς θα παίξει; Μου απάντησε: ‘αυτός μπορεί να παίξει’“.

Πώς κατάλαβε τις δυνατότητές του ο Γουίτσιτ; ” Πήγαμε σπίτι του για δείπνο στην Μαδρίτη και όταν με χαιρέτησε θυμάμαι το χέρι μου να χάνεται σε αυτή την τεράστια παλάμη. Σέρβιρε το φαγητό κι έκοβε με το μαχαίρι με τόση λεπτότητα που σε τρέλαινε. Είχε μία μοναδική αρμονία στην κίνησή του. Στο τέλος της βραδιάς μου είπε: ‘αν με θες, πάμε στο Πόρτλαντ τώρα. Δεν έχω άλλη ευκαιρία’“.

Και ως 30χρονος ρούκι έπαιζε εκπληκτικά έχοντας 14,5 πόντους κι 8,1 ριμπάουντ. Στα πλέι οφ του 1996… ξεσάλωσε με 23,6 πόντους και 10,2 ριμπάουντ. Γύρω του προστέθηκε πολύ ταλέντο, αλλά λίγο… μυαλό και ίσως γι’ αυτό δεν έφτασαν ποτέ στην κορυφή.

Το περίφημο what if ακολούθησε τον Σάμπας στην καριέρα του στο ΝΒΑ. Έπαιξε πολύ καλά, βοήθησε το Πόρτλαντ, σε μία φουρνιά της οποίας οι παίκτες ακροβατούσαν μεταξύ της φυλακή του γηπέδου να φτάσει στους τελικούς της Δύσης το 2000 και 10 λεπτά από τους τελικούς του ΝΒΑ. Μέχρι εκεί μπορούσε πλέον. Άλλωστε είχε προβάδισμα 11-10 στα παιχνίδια της κανονικής διάρκειας κόντρα στον καλύτερο Σακίλ όλων των εποχών αλλά 5-13 στα πλέι οφ.

You… ok

” Στην αρχή νόμιζα πως δεν ήξερε αγγλικά. Δεν τον είχα ακούσει τους πρώτους μήνες να λέει “γεια”. Σε μία ομάδα που δεν ήξερες τι θα συμβεί, με περιτριγύριζαν τρελοί, είχα και αυτό το… βουνό που μιλούσε μόνο στο παρκέ. Μόλις έπιασα την πρώτη πάσα του μου χαμογέλασε και μου είπε: you ok. Γίναμε σχεδόν φίλοι”, θυμήθηκε ο Μπράιαν Γκραντ.

Έπαιζε με απίστευτους πόνους, αλλά ο μεγαλύτερος ήταν η ανάμνηση: ” Περνούσαμε πολλές ώρες μαζί. Κάθε φορά που έφερνα τη συζήτηση στους τραυματισμούς του γινόταν έξω φρενών. Καταλάβαινε πόσο καλύτερος θα μπορούσε να ήταν και αυτό τον τρέλαινε” αποκάλυψε ο φυσιοθεραπευτής του Πόρτλαντ Τζέι Τζένσεν που πρόσθεσε: ” Ο Άρβιντας πονούσε κάθε μέρα στο παρκέ. Αλλά ήταν εκεί. Ήξερε το σώμα του, πολλές φορές σε εξέπληττε πώς την μία στιγμή ο αστράγαλός του ήταν κλειδωμένος, έκανε δύο κινήσεις, άκουγες ένα μικρό θόρυβο και ήταν έτοιμος“.

Η ημέρα του Σαμπόνις

Από το Πόρτλαντ έφυγε, και, λόγω της συζύγου του. Η αστυνομία της πόλης είχε κουραστεί να τη γυρίζει σπίτι μεθυσμένη μετά από τρακαρίσματα και ως αποτέλεσμα η κάποτε miss Λιθουανία Ίγκριντα, τα μάζεψε το 2001 και για ένα χρόνο, γύρισε με τον άνδρα της πίσω. Ο Σαμπόνις ταξίδεψε στο Πόρτλαντ για μία σεζόν έχοντας καταφέρει στα επτά χρόνια να παίξει επτά φορές στα πλέι οφ.

Τον αγάπησαν τόσο πολύ ώστε η παρουσίασή του σε κάθε αγώνα γινόταν στα λιθουανικά, ενώ η 18η Αυγούστου ορίστηκε από το δήμο του Πόρτλαντ, ως ημέρα Άρβιντας Σαμπόνις.

Έκανε μία τελευταία εκπληκτική χρονιά όπως ήθελε με την Ζαλγκίρις το 2004-2005 και αποχώρησε.

“Ανάπτυξη κοντού ανθρώπου”

Αν διερωτάσθε πώς γίνεται ένας άνθρωπος 2μ21 με τόσα προβλήματα τραυματισμών ν’ άντεξε να παίζει από το 1981 ως το 2005, ο γιατρός τον Μπλέιζερς έχει επιστημονική εξήγηση: ” Ο Σαμπόνις παρά το ύψος του έχει πολύ αρμονική ανάπτυξη, όμοια με έναν άνθρωπο 1μ85. Τα 2μ21 μοιράζονται σωστά, δεν έχει τεράστιες πλάτες ή μεγάλη λεκάνη. Είναι ένας φυσιολογικός άνθρωπος που έφτασε στα 2μ21“.

Ο Σαμπόνις δεν είχε σχέση με τους πιο ψυχρούς Σοβιετικούς διότι όπως είπε ο ίδιος: ” Ποτέ δεν τραγούδησα τον ύμνο της Σοβιετικής Ένωσης. Δεν με ένοιαζε και το γνώριζαν. Οι Αμερικανοί νόμιζαν πως ήμουν συγκεντρωμένος στην ανάκρουση του ύμνου, αλλά εγώ απλά είμαι Λιθουανός. Όχι Ρώσος“.

Ο αγώνας της ζωής του

Το πιο δύσκολο παιχνίδι της ζωής του ήταν ο μικρός τελικός των Ολυμπιακών Αγώνων του 1992: ” Νόμιζα πώς θα πέθαινε από ταχυκαρδία. Δεν τον είχα ξαναδεί τόσο αγχωμένο“, δήλωνε ο Ντόνι Νέλσον, ο οποίος στήριξε την προσπάθεια της Λιθουανίας.

Τόσο αγχωμένος ώστε δεν χάρηκε ποτέ το χάλκινο μετάλλιο. Δεν εμφανίστηκε στην απονομή καθώς έπινε βότκα και προκαλούσε σε διαγωνισμούς μπρα ντε φερ Ολυμπιονίκες. Ανακαλύφθηκε μετά από μία ημέρα στους κοιτώνες των γυναικών. Δεν είχε σημασία. Είχε νικήσει τα υπόλοιπα των Σοβιετικών 82-78 και η μικρή Λιθουανία ανέβηκε στο πόντιουμ έστω και χωρίς αυτόν. Οι 26 πόντοι και τα 16 ριμπάουντ του Σάμπας αρκούσαν για το θρίαμβο, ο οποίος έγινε και ταινία με τίτλο “The Other Dream Team”. Οι Grateful Dead δεν στεναχωρήθηκαν ιδιαίτερα, αφού δικαιώθηκαν για την χορηγία.

Ίσως τελικά να ήταν καλύτερο που δεν φόρεσε κάποια κίτρινη, πράσινη, κόκκινη φανέλα. Έμεινε μακριά από τους φανατισμούς μας, η εικόνα ενός γίγαντα που τελικά όσο κι αν προσπάθησε η φύση που τον δημιούργησε να τον κρατήσει χαμηλά, αυτός απογειώθηκε στην κορυφή. Δεν ήταν άτυχος, ούτε τυχερός. Ήταν μία μπασκετική ευφυΐα που όμοιά της η Ευρώπη δύσκολα θα βγάλει ξανά. Αν ο Ντράζεν ήταν ο Μότσαρτ, ο Σαμπόνις άξιζε να είναι ο …Αϊνστάιν του μπάσκετ. Ήταν θαύμα, μπασκετικό όμως.