Όταν ο Νοσφεράτου πάτησε το ΟΑΚΑ

Την Κυριακή εκτός από την εθνική Σερβίας θα ξαναβρούμε μπροστά μας τον Σάσα Τζόρτζεβιτς, τον άνθρωπο που συνδέεται, ίσως όσο κανείς άλλος, με τις δύο νύχτες οργής που ζήσαμε το καλοκαίρι του 1995. Δύο βραδιές για τις οποίες προφανώς δεν αρκεί ένα άρθρο, αλλά θα μπορούσε να γραφτεί ένα ολόκληρο βιβλίο.

Η Ελλάδα ήταν η διοργανώτρια του Ευρωμπάσκετ 1995, με το μπάσκετ στο φόρτε του και τις προσδοκίες από μια μάλλον μέτρια ομάδα να είναι στα ύψη. Έναν χρόνο νωρίτερα, η 4η θέση στο Παγκόσμιο και το γεγονός ότι υπήρχε ατόφιος -πλην Γκάλη- ο σκληρός πυρήνας της ομάδας του 1987 είχαν εκτοξεύσει την αισιοδοξία για ένα "νέο έπος" στα ύψη. Τώρα, βλέποντας πιο ψυχρά και αποστασιοποιημένα την πραγματικότητα ήταν ξεκάθαρο ότι αεροβατούσαμε.

Γιαννάκης, Φασούλας και Φάνης ήταν ουσιαστικά στην τελευταία στροφή της καριέρας τους και η υπόλοιπη ομάδα μόνο ρολίστες. Αλβέρτης και Οικονόμου ακόμη "φρέσκοι", το ίδιο και ο Ρεντζιάς, ο Σιγάλας για αμυντικούς ρόλους, Παταβούκας - Μπακατσιάς και ο ΛΕ-ΚΑ (Λευτέρης Κακιούσης) στον άσο πίσω από τον "δράκο", Ντίνος Αγγελίδης στους ψηλούς. Και τελευταίος ο Τζανής Σταυρακόπουλος, με πολύ γκρίνια από τον Τύπο στον ομοσπονδιακό προπονητή και διάδοχο του Ευθύμη Κιουμουρτζόγλου, Μάκη Δενδρινό, γιατί δεν είχε προτιμήσει τον Κορωνιό με τον οποίο λεγόταν ότι είχαν διαφορές.

Ο αντικειμενικός στόχος της ομάδας ήταν μια θέση στην πρώτη πεντάδα, ώστε να πάρουμε το εισιτήριο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα την επόμενη χρονιά. Θα ήταν ουσιαστικά το δώρο για τους βετεράνους που θα έκλειναν την καριέρα τους στην Εθνική με μια συμμετοχή σε Ολυμπιακούς. Το κατορθώσαμε με τη νίκη επί της Ισπανίας στον προημιτελικό όπου ξεδιπλώθηκε όλο το ελληνικό ταλέντο στο παρασκήνιο, αλλά και στο μπάσκετ... χαρακωμάτων: 66-64 τελικό σκορ.

Οι ακτύπητοι "Γιούγκοι" του Ντούντα και του Ζοτς

Και στον ημιτελικό ήταν γραφτό να βρούμε μπροστά μας τους άσπονδους φίλους για μια ακόμη φορά: Τους Σέρβους. Από την εποχή του 1987 και τη νίκη μας στον ημιτελικό του Ευρωμπάσκετ είχε ξεκινήσει το γαϊτανάκι. Ποτέ δεν χώνεψαν εκείνη την ήττα, μας ξεφτίλισαν ένα χρόνο αργότερα στο Προολυμπιακό της Ολλανδίας, όταν μας κέρδισαν με 40 πόντους διαφορά στο Ντεν Μπος και ο μακαρίτης ο Πέτροβιτς είχε βγάλει τη γλώσσα του στη φισούνα των αποδυτηρίων στον Γιαννάκη που τον άρπαξε από τον λαιμό και η ιστορία συνεχίστηκε στον ίδιο ρυθμό.

Οι "Γιούγκοι" του 1995 ήταν ακτύπητοι. Ίβκοβιτς στον πάγκο με βοηθό τον Ομπράντοβιτς (και ας είχε πάρει ήδη τρία Ευρωπαϊκά με Παρτίζαν, Μπανταλόνα και Ρεάλ) και στο παρκέ μια μικρή dream team: Μποντιρόγκα, Ντανίλοβιτς, Πάσπαλι, Ντίβατς, Ρέμπρατσα, Σάβιτς, Τομάσεβιτς. Όλοι μαζεμένοι ξανά και έτοιμοι να σαρώσουν τα πάντα. Στην πρεμιέρα του τουρνουά το είχαμε παλέψει και χάσαμε στην παράταση. Ήδη, είχε δημιουργηθεί άσχημο κλίμα αφού το παιχνίδι το καθάρισε η διαιτησία.

Στα επίσημα του ΟΑΚΑ ήταν καθισμένος ο τότε γενικός γραμματέας της FIBA, Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς. Αιώνια χαμογελαστός και προσιτός σε όλους. Αλλά στο δικό μας μυαλό ο "κάπο" του ευρωπαϊκού μπάσκετ έσπρωχνε –μέσω διαιτησίας- την εθνική της πατρίδας του. Σήμερα που ζει πια μόνιμα στη Βάρκιζα και είναι σε προχωρημένη ηλικία θα είχε ενδιαφέρον να μας πει μερικές ιστορίες από εκείνα τα όμορφα χρόνια!

Καταλαβαίναμε βέβαια το αυτονόητο, αλλά δεν μπορούσαμε να το δεχτούμε: Η διαιτησία θα μας πήγαινε πρίμα μέχρι να τους ξαναβρούμε μπροστά μας. Όπως και έγινε. Στον κρίσιμο προημιτελικό, οι Ισπανοί (σε εκείνη την ομάδα έπαιζε και ο νυν ομοσπονδιακός τους Ορένγκα) είχαν κάθε λόγο να διαμαρτύρονται για τα σφυρίγματα του Πολωνού Ζιχ. Ο Ζιχ είχε γίνει καλά σε χρόνο ρεκόρ (λόγω ενός τραυματισμού 48 ώρες νωρίτερα) για να σφυρίξει εκείνο το παιχνίδι με οδηγό και αυτοκίνητο της ομοσπονδίας να τον πηγαινοφέρνει καθημερινά στον Ρώσο χειροπράκτη Μοσάγεφ που χρησιμοποιούσε και ο Ολυμπιακός εκείνη την εποχή!

Υποταγή σε ξύλο και Ντανίλοβιτς

1η Ιουλίου του 1995 και στο ΟΑΚΑ δεν πέφτει καρφίτσα. Ο αγώνας εξελίσσεται σε μια λυσσαλέα μάχη σώμα με σώμα. Πιστεύω ότι είναι μέσα στα πέντε πιο άγρια παιχνίδια μπάσκετ που έχω δει στη ζωή μου. Και μάλλον έχω δει αρκετά. Το ξύλο ανελέητο, οι αγκωνιές ατελείωτες, νόμιζες ότι είχαν μετακομίσει στην Ευρώπη ο Μπιλ Λαϊμπίρ, ο Ρίκι Μαχόρν και τα υπόλοιπα bad boys του Ντιτρόιτ.

Η ατυχία της ελληνικής ομάδας ήταν διπλή εκείνο το βράδυ: Ο ένας από τους διαιτητές που σφύριζε ήταν ο Αμερικανός Τόλιβερ που είχε αμερικάνικη λογική ΝΒΑ. Ξύλο μέχρι την τελική προσπάθεια. Λογικά, τη δική μας ομάδα που είχε πολύ λιγότερο ταλέντο τη βόλευε να πάει το παιχνίδι στις μάχες σώμα με σώμα. Μόνο που οι αντίπαλοι μας ήταν πολύ πιο εξοικειωμένοι στο "βρώμικο" παιχνίδι και ο Τόλιβερ τους άφησε ελεύθερους με αποτέλεσμα να γίνει το παιχνίδι ροντέο.

Παρόλα αυτά, οι Σέρβοι έβαλαν 27 από τους 60 πόντους τους από τη γραμμή του φάουλ και εμείς είχαμε 8/19 βολές. Το παλέψαμε, γυρίσαμε το ματς στο τέλος, περάσαμε μπροστά αλλά τελικά χάσαμε 60-52. Πέσαμε πάνω και σε έναν απίστευτο Ντανίλοβιτς που είχε κάνει μέτριο τουρνουά και φύλαξε τα καλύτερα για το τέλος. Αλλά τον λόγο για την ξαφνική μεταμόρφωση του Ντανίλοβιτς ας μου επιτραπεί να τον κρατήσω για τα μελλοντικά χάρτινα (και όχι ηλεκτρονικά) απομνημονεύματά μου.

The rest is history...

Ο κόσμος έβραζε από οργή

Την οργή μας δεν μπορούσαμε να την κρύψουμε για τον αποκλεισμό. Είχαμε φτάσει πολύ κοντά στην επανάληψη του 1987, αλλά αυτή τη φορά η ιστορία είχε επαναληφθεί σαν τραγωδία. Τα λιγοστά ραδιόφωνα και οι τηλεοπτικοί σταθμοί της εποχής μιλούσαν για σφαγή. Δεν τολμώ να φανταστώ τι θα γινόταν σήμερα με το διαδίκτυο και τα social media. Τότε, υπήρχε internet στο 10% των ελληνικών σπιτιών και ίσως το νούμερο να είναι και διογκωμένο (προς τα πάνω).

Την επόμενη μέρα γνωρίσαμε μια από τις συνηθισμένες -εκείνα τα χρόνια- ήττες σε μικρό τελικό. Πάλι από τη συνήθη "νέμεσή" μας, την Κροατία, που μας πήρε το χάλκινο μετάλλιο για τρίτη στη σειρά φορά σε τρίτη συνεχόμενη διοργάνωση.

Αλλά ο κόσμος που πάλι είχε γεμίσει το ΟΑΚΑ έβραζε από οργή. Η απώλεια του χάλκινου μεταλλίου είχε χειροτερέψει την ατμόσφαιρα που μύριζε μπαρούτι.

Κέρματα και κινητά στους Σέρβους

Είκοσι χιλιάδες κόσμος περίμενε πια μόνο ένα πράγμα. Να δει τους Λιθουανούς του Σαμπόνις και του Μαρτσουλιόνις πρωταθλητές Ευρώπης και τους μισητούς "Γιούγκους" στη δεύτερη θέση του βάθρου. Φυσικά, στο επίκεντρο ήταν η διαιτησία. Πιτσίλκας και (ξανά) Τόλιβερ είχαν οριστεί από τη FIBA. Με κάθε διαμαρτυρία των Λιθουανών, ο κόσμος ανταποκρινόταν λες και έπαιζε η δική μας Εθνική. Είναι ίσως η πρώτη και η τελευταία (από όσο θυμάμαι) φορά που κοινό της Εθνικής πετούσε κέρματα και αντικείμενα μέσα στο παρκέ. Είχαν πέσει μέχρι και δύο κινητά από εκείνα τα θρυλικά "τούβλα" της Motorola. Το κινητό δεν είχε γίνει καν μόδα στην Ελλάδα ακόμη, είχαν ελάχιστοι, εκτός από βαρύ ήταν και πανάκριβο!

Ο τελικός ήταν ματσάρα και οι Σέρβοι τα περίμεναν όλα από τον Τζόρτζεβιτς. Εκείνο το βράδυ του κολλήσαμε το παρατσούκλι "Νοσφεράτου". Έμοιαζε με τη μπασκετική εκδοχή του Δράκουλα. Σκόραρε 41 πόντους με 9/12 τρίποντα και ο αγώνας εξελίχθηκε σε μια προσωπική μονομαχία του με τον Μαρτσουλιόνις, τον ironman των Λιθουανών που έμεινε μόνος του να παλεύει σε όλο το δεύτερο μέρος, μετά από την άδικη αποβολή του Σαμπόνις από τον Τόλιβερ.

Οι Λιθουανοί κατάλαβαν ότι δεν μπορούσαν να νικήσουν Τζόρτζεβιτς και διαιτητές στο 84-83. Αντί να περάσουν μπροστά στο σκορ είδαν τον Τόλιβερ να σταματάει τον Στομπέργκας με ένα ανύπαρκτο επιθετικό φάουλ. Με τις παροτρύνσεις του Σαμπόνις που ήταν ο πραγματικός κουμανταδόρος της ομάδας και το κοινό να παροτρύνει με την ιαχή "Lietuva, Lietuva" έφυγαν για τα αποδυτήρια. Ο κόσμος βρισκόταν σε ντελίριο και δεν ήθελε να τους δει να επιστρέφουν. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που το κοινό σε μια ρωμαϊκή αρένα ήταν με τους... μελλοθάνατους και όχι με τα λιοντάρια!

"Πήρες ένα Κύπελλο σικέ, Πάσπαλιε"

Τελικά, οι Σέρβοι παίκτες έπεισαν τους αντιπάλους τους να βγουν στο παρκέ, το παιχνίδι τελείωσε με τον αναμενόμενο νικητή και μετά ξεκίνησαν τα πιο... ωραία:

- Οι Έλληνες δημοσιογράφοι που είχαμε και την πλειοψηφία στην εξέδρα του Τύπου ψηφίσαμε ομόφωνα τον Μαρτσουλιόνις για MVP της διοργάνωσης και όχι τον Τζόρτζεβιτς! Εκ προθέσεως φυσικά.

- Οι Κροάτες μόλις πήραν τα μετάλλια τους για την τρίτη θέση έφυγαν σφαίρα για τα αποδυτήρια. Μόλις λίγα χρόνια μετά από τον εμφύλιο, δεν ήθελαν να δουν τους Σέρβους στην πρώτη θέση.

- Ο κόσμος αποθέωσε φυσικά τους Λιθουανούς, αποδοκίμασε άγρια τους Σέρβους την ώρα της απονομής, ορισμένοι ήθελαν να κάνουν μήνυση (!) στον Ντανίλοβιτς γιατί τους έδειχνε συγκεκριμένα σημεία της ανατομίας του και ακούσαμε τη νέα βερσιόν του συνθήματος "Δεν θα πάρεις Κύπελλο ποτέ Πάσπαλιε, Πάσπαλιε" που φώναζαν για πίκα οι Ολυμπιακοί την προηγούμενη σεζόν. Για τις ανάγκες της βραδιάς κάποιος στιχοπλόκος της εξέδρας το μετέτρεψε σε "Πήρες ένα Κύπελλο σικέ, Πάσπαλιε, Πάσπαλιε". Πολύ του άρεσε του Ζάρκο και το τραγουδούσε και ο ίδιος στα αποδυτήρια. Αυτός και ο Στογιάκοβιτς είναι μακράν οι πιο συμπαθητικοί Σέρβοι που έχουν παίξει μπάσκετ στη χώρα μας και οι καλύτεροι χαρακτήρες.

Το ξανάγραψα κάπου πιο πάνω αυτό που είχε πει ο Μαρξ. Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα. Τους Σέρβους τους ξαναβρήκαμε μπροστά μας και τρία χρόνια αργότερα με ίδιες συνθήκες. Σε ημιτελικό Παγκοσμίου Κυπέλλου. Αλλά αυτό είναι μια άλλη εντελώς διαφορετική ιστορία που θα τη γράψουμε κάποια άλλη στιγμή και με κάποια άλλη αφορμή. Όπως και τα όσα έγιναν τις ίδιες μέρες, με το Ευρωμπάσκετ του 1995, σε διάφορα δημοσιογραφικά γραφεία και παραλίγο να οδηγήσουν σε διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με τα "αδέλφια μας τους Σέρβους". Αδέλφια σε όλα, αλλά όχι στο μπάσκετ. Μην ξεχνιόμαστε...