Το βράδυ που ο ΠΑΟΚ άλλαξε τα πάντα

Πριν από τριάντα χρόνια η κατάκτηση ενός ευρωπαϊκού κυπέλλου παρέμενε, σχεδόν, άπιαστο όνειρο για κάθε ελληνική ομάδα. Ναι μεν η Εθνική είχε βρεθεί στην κορυφή της Ευρώπης με το χρυσό του Ευρωμπάσκετ '87 και το αργυρό δυο χρόνια αργότερα, σε συλλογικό επίπεδο, ωστόσο, τα πράγματα δεν ήταν εύκολα. Ο Άρης είχε προσπαθήσει τρεις φορές στα φάιναλ-φορ της Γάνδης, του Μονάχου και της Σαραγόσα και ήδη είχε αποχωριστεί τον τιμονιέρη του, Γιάννη Ιωαννίδη. Το τρόπαιο της 'βασίλισσας' ΑΕΚ, από τον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων, το 1968, παρέμενε το μοναδικό που είχε πάει σε χέρια Ελλήνων. Το βράδυ της 26ης Μαρτίου 1991 στο 'Πατινουάρ' της Γενεύης, μπροστά σε 5.000 φανατικούς οπαδούς του, ο ΠΑΟΚ έγραφε ιστορία.

Ο 'Δικέφαλος' ξόρκιζε όλα τα φαντάσματα. Πρώτα τα δικά του, καθώς ήταν η ομάδα που μονίμως ... έχανε στο τέλος κι ύστερα ολόκληρου του ελληνικού μπάσκετ, αφού μετά τον θρίαμβο επί της Σαραγόσα (76-72) και την κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων (Σαπόρτα στη συνέχεια), η Ελλάδα μέσα στην 30ετία που κύλησε πανηγύρισε όχι ένα και δυο, αλλά 14 ευρωπαϊκά τρόπαια. Από τα αστραφτερά της Euroleague, μέχρι το ταπεινό Euro Challenge, οι ελληνικές ομάδες σήκωσαν κούπες, όπως έκαναν στη Γενεύη οι παίκτες του ΠΑΟΚ, άσχετα αν μέσα στο γενικό χαμό που ακολούθησε της λήξης, το κύπελλο έγινε κομμάτια στα χέρια του αρχηγού Παναγιώτη Φασούλα.

Είναι περίεργο, αλλά πολλοί φίλοι του μπάσκετ (και του ΠΑΟΚ) θυμούνται περισσότερο τον τελικό του 1992, ένα χρόνο αργότερα δηλαδή, όταν ο 'Δικέφαλος' έχασε από τη Ρεάλ Μαδρίτης (στον τελικό της Ναντ), ίσως για τον τρόπο με τον οποίο είχε έρθει η ήττα στο τέλος και τον Μπάνε Πρέλεβιτς μετά από μια μυθική εμφάνιση (29π με 6 τρίποντα), γονατιστό να μην πιστεύει πως χάθηκε αυτός ο αγώνας.

Κι όμως, ο τίτλος του 1991, ο τελικός της Γενεύης ήταν ένα ορόσημο. Ακόμη κι αν ο ΠΑΟΚ στη συνέχεια εκείνης της χρονιάς έχασε δυο τελικούς (στο Κύπελλο από τον τρομερό Πανιώνιο και στο πρωτάθλημα από τον μόνιμο πρωταθλητή Άρη) η νίκη του επί της Σαραγόσα άλλαζε την ιστορία. Εν μέρει και τη δική του, αν αναλογιστούμε ότι μιλάμε για την ομάδα, που έμενε στην σκιά του Άρη, δεν μπορούσε να σηκώσει κεφάλι, είχε δοκιμάσει τα πάντα, γνώριζε όμως την πικρή γεύση της ήττας, περισσότερο από κάθε άλλη.

Ο τίτλος του Κυπέλλου το 1984, στον τελικό των κουρεμένων, έμοιαζε μακρινός καθώς στα εφτά χρόνια που ακολούθησαν οι ΠΑΟΚτσήδες παρακολουθούσαν τον συμπολίτη Άρη να σαρώνει τα πάντα και την δική τους ομάδα να προσπαθεί, χωρίς επιτυχία, να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη. Το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80 ήταν ένα μαρτύριο για τον 'Δικέφαλο' κι εκείνο το Κύπελλο του '91 πυροδότησε έξαλλους πανηγυρισμούς (σε Γενεύη και Θεσσαλονίκη), αλλά και σηματοδότησε και την κορυφαία εποχή για το μπάσκετ του συλλόγου. Το πρωτάθλημα του 1992, το φάιναλ-φορ του '93, το Κύπελλο Κόρατς του 1994, τα δυο Κύπελλα Ελλάδας (1995-1999) και η συμμετοχή στους τελικούς του '94 και του '97 (στην εποχή που οι αιώνιοι, Ολυμπιακός και Παναθηναϊκός, έμπαιναν στην εποχή της παντοδυναμίας τους), χρωμάτισαν έντονα την δεκαετία που είχε σαν αφετηρία τον τρελό τελικό με τη Σαραγόσα.

Για αλλού ξεκίνησε

Ο ΠΑΟΚ που πήρε το Κύπελλο Κυπελλούχων δεν ήταν ίδιος με εκείνον που ξεκίνησε τη σεζόν 1990-91. Είχε αλλάξει προπονητή, καθώς ο Κώστας Πολίτης, με ενδιάμεσο τον Σάκη Λάιο, έδινε τη θέση του στον πρωτοεμφανιζόμενο εν Ελλάδι, Ντράγκα Σάκοτα (μόλις 46 ετών τότε). Ο Νίκος Βεζυρτζής, πιστός στις συνήθειες του, είχε φέρει το καλοκαίρι τον Τέρι Μιλς, νο 16 στον πρώτο γύρο του ντραφτ του ΝΒΑ. Ένα χρόνο πριν στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης ήταν ο Ράντι Γουάιτ, που προκαλούσε πανικό στον κόσμο της ομάδας.

Ο Μιλς, που είχε κάνα δυο (πέντε-δέκα, ίσως) κιλά παραπάνω, μάλλον ήθελε να φύγει πίσω για την Αμερική. Ο Πολίτης τσακώθηκε γρήγορα μαζί του, ο ΠΑΟΚ αρκέστηκε στον σχετικά άγνωστον Ίρβινγκ Τόμας, ο οποίος έπαιξε ένα ημίχρονο (με την ΑΕΚ στο 'Γεώργιος Μόσχος') στην πρεμιέρα του πρωταθλήματος έφαγε ένα αναπτήρα στο κεφάλι και... δεν εμφανίστηκε ξανά ποτέ ενώπιον μας. Ο ΠΑΟΚ είχε βρει έναν πολύ καλύτερο, τον αξιότιμο Κένεθ Μπάρλοου.

Με άλλον προπονητή (Σάκοτα) κι άλλο ξένο (Μπάρλοου) ο ΠΑΟΚ μπήκε, εν τέλει, στη χρονιά που αποδείχθηκε θυελλώδης. Η πορεία του Κύπελλο Κυπελλούχων, όπου την προηγούμενη σεζόν είχε φτάσει μέχρι τα ημιτελικά (αποκλείστηκε από την Βίρτους Μπολόνια του Σούγκαρ Ρέι Ρίτσαρντσον), δεν θύμιζε τρένο, είχε όμως ρεαλισμό και την αίσθηση ότι θα άρπαζε όποια ευκαιρία του δινόταν.

Η αγγλική Σάντερλαντ ήταν εύκολος αντίπαλος στα προκριματικά και ο όμιλος με Ερ.Αστέρα, Χάποελ Γκαλίλ Ελιόν και Σαραγόσα, είχε μεν δυσκολίες, όχι όμως αξεπέραστες, αφού στα ημιτελικά περνούσαν οι δυο πρώτοι. Οι Θεσσαλονικείς νίκησαν στο γήπεδό τους τον Ερυθρό Αστέρα 91-80 (σε ένα ματς, που τη φανέλα των 'ερυθρόλευκων' Σέρβων φορούσε και ο 18χρονος Ντράγκαν Τάρλατς), την Γκαλίλ Ελιόν 107-77 και την Σαραγόσα 112-102 (41π ο Πρέλεβιτς) έχασαν απ' όλους εκτός έδρας (70-64 από τη Σαραγόσα, 91-75 από τον ΠΑΟΚ και 80-79 από την Γκαλίλ Ελιόν). Το +30 επί της ισραηλινής ομάδας έδωσε ουσιαστικά την πρόκριση, με τον ΠΑΟΚ να έχει ένα συνολικό +24 στο γκολ αβερέιτζ και να προκρίνεται δεύτερος (3 νίκες -3 ήττες) πίσω από τη Σαραγόσα που ήταν πρώτη (4-3).

Η Ντιναμό Μόσχας είχε κάνει την έκπληξη στον άλλο όμιλο, αφήνοντας εκτός νυμφώνος την Βίρτους Μπολόνια και βρισκόταν στο δρόμο του ΠΑΟΚ για τον τελικό. Το +13 του πρώτου ματς (95-82) έδινε αρκετές ελπίδες, αν και στον επαναληπτικό της 26ης Φεβρουαρίου, παραλίγο να γίνει ολικό μπλακ άουτ. Ο ΠΑΟΚ είχε πάει στη Ρωσία, μέσω Σερβίας όπου έδωσε φιλικά προετοιμασίας, όμως στο ματς με τη Ντιναμό έμοιαζε αγνώριστος. Στο 37' το σκορ έδειχνε 73-55 και όλα πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο. Μια τάπα του Φασούλα έμοιαζε με το έναυσμα της όποιας αντεπίθεσης και ο ΠΑΟΚ έμενε ζωντανός με ένα 8-2, που ολοκληρώθηκε χάρη σε 2 εύστοχες βολές του Πρέλεβιτς. Το 75-63 ήταν το μικρότερο κακό που μπορούσε να βρει τους ΠΑΟΚτσήδες. Η ήττα με 12π τούς έδινε το εισιτήριο για τον τελικό της Γενεύης.

Κόντρα στον σερίφη και τον Μαγκί

Η Σαραγόσα είχε εύκολο έργο απέναντι στη γαλλική Σολέ και ο ΠΑΟΚ είχε απέναντι του την ομάδα που αντιμετώπισε δυο φορές στον όμιλο. Η ισπανική ομάδα παρά την πρόκρισή της στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων δεν πήγαινε καλά εντός συνόρων. Άλλαξε τέσσερις προπονητές εκείνη τη χρονιά με τον Μανέλ Κομάς να παίρνει τη θέση του Αμερικανού Λένι Βαν Ίμαν λίγες μέρες πριν από τη σύγκρουση με τον ΠΑΟΚ.

Ο επιλεγόμενος 'σερίφης' ήταν ένας σκληρός, πολύ αυστηρός προπονητής (εξ ου και το προσωνύμιο του, που του κόλλησε η Ελ Μουντο Ντεπορτίβο) που ξεθέωνε τους παίκτες του, δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του και κάπνιζε αρειμανίως. Αυτή η κακή συνήθεια του στοίχισε ακριβά, καθώς το 2013 διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα, από τον οποίο τελικά πέθανε σε ηλικία 67 ετών. Η Σαραγόσα ήταν μια από τις τρεις ομάδες της καριέρας του (Μπανταλόνα και Ταουγκρές οι άλλες δυο) για ένα προπονητή που μέτρησε 745 ματς στη λίγκα ACB (μόνο ο Αΐτο Ρενέσες και ο Πέδρο Μαρτίνεθ, έχουν περισσότερα) και συνολικά εργάστηκε σε 11 κλαμπ.

"Ξέρω τα μυστικά του ΠΑΟΚ" έλεγε ο Κομάς πριν από τον τελικό, ποντάροντας πάρα πολύ στο αμερικάνικο δίδυμο της Σαραγόσα. Ο Κέβιν Μαγκί (τρεις φορές σε ισάριθμους τελικούς της Ευρωλίγκας από το 1987 ως το 1989, η κόντρα του με τον Παναγιώτη Γιαννάκη στον ημιτελικό του Μονάχου το 1988, έμεινε στην ιστορία) πολύ πριν αφήσει την τελευταία του πνοή σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα (το 2003) ήταν γεμάτος δύναμη μέσα στο καλάθι, τρομάζοντας κάθε αντίπαλο (27.1π-11.8ρ). Δίπλα του ο Μαρκ Ντέιβις, ένας κλασικός Αμερικανός γκαρντ που έκανε την μπάλα πατσαβούρα (20.8π) μαζί με τους αδερφούς Αρθέγκα (Πέπε και Φερνάντο) συν τον Κίκι Αντρέου μέσα στη ρακέτα, αποτελούσαν τη δύναμη πυρός της ΚΑΙ Σαραγόσα.

Ο ΠΑΟΚ μπορούσε σίγουρα να τη νικήσει, αλλά και να παίξει ένα τρελό ματς, όπως αυτό εναντίον του Ερυθρού Αστέρα, τον οποίο είχε νικήσει 134-113 (ημίχρονο 72-47), με τον Κέβιν Μαγκί να σημειώνει 41π.

Ο 'Δικέφαλος' που δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον Τζον Κόρφα στους αγώνες της Ευρώπης (λογιζόταν ως ξένος, όπως και ο Πρέλεβιτς που έπαιρνε τη θέση του δεύτερου αλλοδαπού) στηριζόταν στον οίστρο του Μπάνε (26π με 45%τρ), στην επιβλητική παρουσία του Παναγιώτη Φασούλα μέσα στη ρακέτα (13.5, 7.5ρ και 7.2κοψ), τα μαγικά του Νίκου Σταυρόπουλου (13.1π) και την τεράστια κλάση του Μπάρλοου 20.8π-7.5ρ) - ένα τεσσάρι πιο μπροστά από την εποχή του. Ο Πιτ Παπαχρόνης, ο Μέμος Ιωάννου, ο Γιώργος Μακαράς και ο Νίκος Μπουντούρης έρχονταν από τον πάγκο, με τους Αχιλλέα Μαματζιόλα και Γιώργο Βαλαβανίδη να παίζουν ελάχιστα.

"Δε γίνεται να μην το πάρουμε"

Στη Γενεύη ο ΠΑΟΚ είχε εκστρατεύσει με 5.000 κόσμο. Μπορεί και περισσότεροι. Πάρα πολλοί μπήκαν στο 'Πατινουάρ' χωρίς εισιτήριο. Είτε από Θεσσαλονίκη, είτε από τα υπόλοιπα μέρη της Ευρώπης. Η ευκαιρία έμοιαζε μοναδική. Να γίνει ο ΠΑΟΚ η πρώτη, μετά την ΑΕΚ, ελληνική ομάδα που θα έπαιρνε ευρωπαϊκό τρόπαιο. Καθώς ο Άρης παραπατούσε στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, η όρεξη όλων άνοιγε ακόμη περισσότερο.

Η πάντα ευειδής Φάνη Πάλλη Πετραλιά, υφυπουργός αθλητισμού τότε στην κυβέρνηση (πατέρα) Μητσοτάκη, ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Κοσμόπουλος, δεκάδες παρατρεχάμενοι και ακόμη περισσότεροι δημοσιογράφοι είχαν ακολουθήσει την αποστολή. Ο αείμνηστος Γιώργος Αμερικάνος, αρχηγός της ΑΕΚ του '68, τηλεφωνούσε στον Νίκο Βεζυρτζή για να ευχηθεί καλή επιτυχία, ενώ την παραμονή του τελικού το ελληνικό προξενείο, ελέω και της εθνικής εορτής, δεξιωνόταν την αποστολή.

Ο τελικός, όμως, ήταν κάτι περισσότερο από αγχωτικός. Η Σαραγόσα όχι μόνο ακολουθούσε τον αργό ρυθμό που ήθελε να δώσει ο ΠΑΟΚ στο παιχνίδι, αλλά με τα τρίποντα του Μαγκί αποδιοργάνωνε και την άμυνα ζώνης του Σάκοτα. Στο ημίχρονο οι Ισπανοί ήταν μπροστά με 36-31, σκορπίζοντας την αμφιβολία σε ολόκληρο το ελληνικό στρατόπεδο.

Στο 26' το 'Πατινουάρ' εξερράγη, καθώς ο Κόλιν Τζέραρντ, ο Άγγλος ρέφερι, σφύριζε τέσσερα διαδοχικά φάουλ κατά του ΠΑΟΚ. Το τελευταίο ήταν και το πέμπτο σε βάρος του Παναγιώτη Φασούλα! Η ΠΑΟΚτσίδικη εξέδρα ξέσπασε. Κέρματα, αντικείμενα, γέμισαν τον αέρα. Πανδαιμόνιο. Η αποστολή της Σαραγόσα έφευγε τρέχοντας για τα αποδυτήρια. Ο κίνδυνος διακοπής ήταν άμεσος, με το Νίκο Βεζυρτζή να παίρνει το μικρόφωνο και να ζητάει ψυχραιμία.

Πιο καταλυτική ήταν η παρέμβαση του αρχηγού Φασούλα:"Μην κάνετε κακό στην ομάδα. Είμαστε 41-41, αλλά θα πάρουμε το Κύπελλο. Δε γίνεται να μην το πάρουμε",φώναξε. Ο κόσμος τον αποθέωσε και ησύχασε. Ακόμη κι όταν αποβλήθηκαν οι Παπαχρόνης και Ιωάννου, επίσης με πέντε φάουλ, με τη διαφορά πλέον στο -7 (49-56) δεν παρεκτράπηκε.

Ο Σάκοτα βρήκε τις λύσεις. Ο Μακαράς έκανε σπουδαία δουλειά στα ριμπάουντ, ο Μπάρλοου βίδωνε τον Μαγκί, ο Σταυρόπουλος καθοδηγούσε με ψυχραιμία από το '1' και ο Πρέλεβιτς ξεσπούσε στην επίθεση. Απανωτά σουτ, ένα τρίποντο για να περάσει μπροστά ο ΠΑΟΚ με 72-70 και το 'Πατινουάρ' θύμιζε πια ηφαίστειο. Ο ΠΑΟΚ νικούσε με 76-72 και έπαιρνε το Κύπελλο, μέσα σε πανζουρλισμό!

ΠΑΟΚ: Σταυρόπουλος 15 (4/7δ, 1/3τρ, 4ασ), Πρέλεβιτς 31 (6/11δ, 3/10τρ, 10/14β, 4κλ), Μπάρλοου 20 (8/13δ, 0/1τρ, 4/6β, 4ρ), Φασούλας 7 (8ρ, 5κοψ), Ιωάννου 3, Παπαχρόνης, Μπουντούρης, Μακαράς (7ρ, 1κλ)

ΣΑΡΑΓΟΣΑ: Πέπε Αρθέγκα 1, Ντέιβις 24 (4), Φερνάντο Αρθέγκα 17 (1), Μαγκί 17 (3), Αντρέου 8, Ρούιθ 5 (1), Θαπάτα, Ερνάντεθ, Μούρθια.

Η ήττα προξένησε τριγμούς στη Σαραγόσα, με τον Μανέλ Κομάς να τα βάζει απευθείας με τους Αμερικανούς της ομάδας και τον Μαγκί να απαντάει: "Νομίζω ότι στον πάγκο ήμασταν λίγο ηττοπαθείς σήμερα". Ο Κομάς, πάντως, πήρε ρεβάνς από τον ΠΑΟΚ πέντε χρόνια αργότερα, όταν με την Ταουγκρές κατέκτησε το Κύπελλο Σαπόρτα, νικώντας στον τελικό της Βιτόρια 88-81.

Κομμάτια και θρύψαλα το Κύπελλο και η γκαντεμιά

Ο Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς έδινε το τρόπαιο στον Φασούλα, την ώρα που ολόκληρη η εξέδρα του ΠΑΟΚ έμπαινε στον αγωνιστικό χώρο! Ο γύρος θριάμβου δεν έγινε ποτέ, καθώς Φασούλας, Σταυρόπουλος και Πρέλεβιτς έκαναν μόλις δυο βήματα και μετά έπεσαν στο πλήθος που τους σήκωσε στα χέρια. Ο Θωμάς Χρυσοχοΐδης πατούσε το κλικ της μηχανής του και με ένα ευρυγώνιο φακό, έπαιρνε τη φωτο η οποία πέρασε στην ιστορία.

Πάνω στα πανηγύρια, με το πορσελάνινο κύπελλο να γίνεται παιχνιδάκι στα χέρια όλου του κόσμου, δεν ήθελε πολύ. Το τρόπαιο έσπασε στα δύο, αλλά αυτό δεν μείωσε τον ενθουσιασμό των ΠΑΟΚτσήδων.Την επόμενη μέρα, 6.000 άνθρωποι λίγο έλειψε να σηκώσουν το αεροπλάνο που έφερνε πίσω την αποστολή των Κυπελλούχων Ευρώπης. Το Κύπελλο είχε συγκοληθεί με τσιρότα και έμοιαζε σαν φυλαχτό για την... γκαντεμιά των εφτά ετών που είχαν προηγηθεί.

Τουλάχιστον έτσι πίστευε ο Νίκος Βεζυρτζής, που δήλωνε ευτυχής και δικαιωμένος για όσες θυσίες είχε κάνει μέχρι τότε: "Κάναμε τον ΠΑΟΚ δύναμη στη Ευρώπη"σχολίασε, δείχνοντας το τρόπαιο και προσθέτοντας: "Πάνω σε αυτό το σπασμένο Κύπελλο θα θεμελιωθεί το γήπεδο μας. Δεν είναι ψέμα, αλλά πραγματικότητα".

Το έλεγε και το πίστευε ο εμβληματικός παράγοντας, γιατί ήξερε ότι πλέον στο κόλπο της κατασκευής του γηπέδου (την έκταση στην Πυλαία την είχε εξασφαλίσει ένα χρόνο νωρίτερα) έμπαινε και η Πολιτεία.

Δεν ήταν, βέβαια, όλα ρόδινα, ούτε ήρθαν τόσο γρήγορα. Την ίδια σεζόν ο ΠΑΟΚ έχανε από τον Πανιώνιο στον τελικό του Κυπέλλου, ενώ οι τελικοί της Α1 εξελίσσονταν σε τραγωδία. Ο Δικέφαλος με 2 νίκες ισοφάρισε τον Άρη 2-2 (μετρούσαν και τα αποτελέσματα της κανονικής περιόδου) αλλά οι 'κίτρινοι' πήραν τα άλλα δυο παιχνίδια (από τα λάθη των παικτών του ΠΑΟΚ) στον πόντο και στέφθηκαν ξανά πρωταθλητές. Όμως η σελίδα είχε γυρίσει. Το πρωτάθλημα θα ερχόταν, εν τέλει, την επόμενη σεζόν με προπονητή τον Ντούσαν Ίβκοβιτς. Και στο γήπεδό του θα έμπαινε το 2000!