Γιατί το VAR τα πηγαίνει τόσο άσχημα

Τα πρωτοσέλιδα της Δευτέρας είχαν ξανά τον ίδιο πρωταγωνιστή: το VAR, σύστημα που επελέγη για να "μειώσει κατά 2% τα διαιτητικά σφάλματα" (σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της Ένωσης Διαιτητών στην Αγγλία και πρώην διεθνή διαιτητή, Μάικ Ράιλι).

Πειράματα της Professional Game Match Officials Limited έχουν δείξει ότι οι αποφάσεις των κορυφαίων διαιτητών είναι σωστές κατά 96% και η χρήση τεχνολογίας θα βοηθούσε ώστε να μειωθούν περαιτέρω τα σφάλματα.

Παρ' όλα αυτά, για ακόμα μία Δευτέρα σχεδόν όλοι είναι έξαλλοι με αυτήν την τεχνολογία. Δύο κορυφαία πρωταθλήματα έχουν αναστατωθεί με τη χρήση VAR, δύο περιπτώσεις από τις πολλές που συμβαίνουν κάθε Σαββατοκύριακο και προκαλούν απορίες σε όσους θεωρούσαν πανάκεια το βίντεο στο ποδόσφαιρο.

Οι περιπτώσεις που προκάλεσαν σάλο

Στην Primera Division, ένα 'θέατρο' του Καζεμίρο σε κλοτσιά που δεν βρήκε στόχο του Σεχ Ντουκουρέ κατέληξε σε πέναλτι υπέρ της Ρεάλ Μαδρίτης, στην εκτός έδρας νίκη 2-1 επί της Λεβάντε. Ο Γκάρεθ Μπέιλ σκόραρε με το καθοριστικό πέναλτι που καταλόγισε ο Ιγνάθιο Ιγλέσιας Βιγιανουέβα, ο οποίος παρότι ζήτησε τη βοήθεια του διαιτητή βίντεο, έδειξε τη βούλα.

Λίγο νωρίτερα, μετά από νέα χρήση του συστήματος, ο διαιτητής είχε καταλογίσει πέναλτι σε χέρι του Ενίς Μπάρντι της Λεβάντε, με το VAR αυτήν τη φορά να απονέμει δικαιοσύνη.

Στη Serie A, η Φιορεντίνα υποδέχθηκε την Ίντερ σε ένα παραδοσιακά 'χορταστικό' ζευγάρι, που είχε πρώτο γκολ στα πρώτα 16'' και δεύτερο γκολ στο 7'. Οι 'νερατζούρι' έκαναν την ανατροπή, έφτασαν να προηγούνται με 3-1, μέχρι οι 'βιόλα' να επιχειρήσουν την αντεπίθεση.

Το VAR στάθηκε εμπόδιο αρχικά, αφού ακυρώθηκε (ορθώς) ένα τέρμα τους για επιθετικό φάουλ που προηγήθηκε, ωστόσο μετά από την εύστοχη εκτέλεση φάουλ του Λουίς Μουριέλ που έκανε το 2-3 στο 74', ήρθε ο καταλογισμός πέναλτι στο 6ο λεπτό των καθυστερήσεων. Ο Φεντερίκο Κιέζα σούταρε, η μπάλα χτύπησε στο στήθος του Ντανίλο ντ' Αμπρόζιο, ο διαιτητής Ροζάριο Αμπίσο, με τη βοήθεια VAR, έδωσε πέναλτι για τους γηπεδούχους στο οποίο ευστόχησε (στο 101') ο Ζορντάν Βερτού για το 3-3.

Με μία πρώτη, βιαστική ανάγνωση, το VAR (σύστημα) και ο VAR (διαιτητής βίντεο) υπέπεσαν σε λάθη. Με μία άλλη ανάγνωση, από τη στιγμή που ο διαιτητής είναι ο τελικός κριτής μιας φάσης, ήταν αυτός που έσφαλε. Είναι πραγματικά έτσι;

Στο Παγκόσμιο Κύπελλο λειτούργησε ιδανικά

Η εισαγωγή Video Assistant Referee γίνεται σταδιακά στο ποδόσφαιρο τα τελευταία δύο χρόνια. Ορισμένες διοργανώσεις υιοθέτησαν πιλοτικά τη βοηθητική λειτουργία το 2016 και το 2017 και με τον καιρό το VAR μπήκε στη ζωή ακόμα και του Champions League και του Europa League, αφού το... κάστρο της UEFA έπεσε στα φετινά νοκ άουτ.

Η κλιμάκωση της λειτουργίας του ήρθε στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ρωσίας, όταν χρησιμοποιήθηκε 455 φορές σε 64 αγώνες. Μόλις σε 20 περιπτώσεις υπήρξε διακοπή του αγώνα για εξέταση της διαιτητικής απόφασης, στις 17 εκ των περιπτώσεων από τον ίδιο τον διαιτητή, στην τηλεόραση που βρισκόταν έξω από τον αγωνιστικό χώρο.

Από τις 20 φορές, μόλις τρεις επιβεβαιώθηκε η αρχική απόφαση του διαιτητή, η μία για τον καταλογισμό ενός πέναλτι και οι δύο για τον μη καταλογισμό, όλες μετά από εξέταση της φάσης από τον ίδιο τον διαιτητή.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο, όμως, αποτελεί το κορυφαίο προϊόν της FIFA και ο οργανισμός δεν θα επέτρεπε κάτι λιγότερο σε συνέπεια και εφαρμογή και μάλιστα για ένα άλλο προϊόν με το οποίο σχετίζεται άρρηκτα, όπως είναι το VAR.

Στα εγχώρια πρωταθλήματα η κατάσταση είναι διαφορετική και όταν κλήθηκαν να υιοθετήσουν τη νέα τεχνολογία, επήλθε η απόλυτη σύγχυση.

Πότε δεν πρέπει να χρησιμοποιείται VAR

Το IFAB, το συμβούλιο που από τον 19ο αιώνα είναι ο μόνος αρμόδιος οργανισμός για τους κανονισμούς του ποδοσφαίρου, έχει ενημερώσει εξ αρχής ότι η χρήση VAR γίνεται αποκλειστικά σε 4 περιπτώσεις που αλλάζουν τη ροή του αγώνα.

Η πρώτη είναι η επίτευξη τέρματος, η δεύτερη απόφαση (ή μη απόφαση) για πέναλτι, η τρίτη απευθείας κόκκινη κάρτα και η τέταρτη λανθασμένη ταυτότητα παίκτη.

Τέσσερις κατηγορίες οι οποίες τίθενται υπό το πρίσμα του VAR αποκλειστικά και μόνο για να "διορθωθούν ξεκάθαρα λάθη και για σοβαρά συμβάντα που διέλαθαν της προσοχής του διαιτητή", σύμφωνα με την πρώτη αρχή στο πρωτόκολλο του IFAB.

Η 5η αρχή υπερθεματίζει σε αυτό που προσπαθεί να περάσει ο IFAB, ώστε το σύστημα VAR να θεωρείται βοηθητικό προς τους διαιτητές και όχι ο... αντικαταστάτης τους: "Η αρχική απόφαση που λήφθηκε από τον διαιτητή δεν θα αλλαχθεί, εκτός αν η εξέταση του βίντεο ξεκάθαρα δείξει ότι η απόφαση ήταν ξεκάθαρα λανθασμένη".

Η διπλή χρήση της λέξης "clearly" αφήνει... ξεκάθαρο υπονοούμενο για τον σκοπό του VAR στο ποδόσφαιρο: το βίντεο δεν θέλει να απαλείψει όλα τα διαιτητικά λάθη των διαιτητών, αλλά μόνο αυτά που δεν είναι επιτρεπτό να γίνονται.

"Τα ξεκάθαρα και προφανή", όπως σημειώνει ο Ράιλι, υπακούοντας στις νουθεσίες του IFAB για "μίνιμουμ παρέμβαση, μάξιμουμ όφελος".

Τι είναι "ξεκάθαρο" και τι όχι

Τα παραδείγματα όπου δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι άπειρα. Οι παίκτες, οι προπονητές, οι διοικήσεις, οι φίλαθλοι και ο Τύπος ζητούν VAR σχεδόν σε κάθε αμφισβητούμενη φάση, ανεξαρτήτως αν αφορά τις συγκεκριμένες 4 κατηγορίες που έχουν αναλυθεί εδώ και χρόνια και ουδείς άνθρωπος του ποδοσφαίρου δικαιούται να έχει άγνοια πλέον.

Ακόμα κι έτσι, ακόμα κι αν μια επίμαχη φάση εμπίπτει σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες, η συντριπτική πλειονότητα του ποδοσφαιρικού κοινού δεν αφήνει στον διαιτητή περιθώριο να μην έχει διαπράξει ξεκάθαρο λάθος. Κάθε διαιτητικό σφάλμα λογίζεται ως τέτοιο από τους φιλάθλους και ως εκ τούτου πρέπει να παρέμβει το VAR.

Και η άγνοια προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις. Πριν μία εβδομάδα, μία φάση από το παιχνίδι της ΣΠΑΛ με τη... Φιορεντίνα, έγινε viral επειδή ο διαιτητής ακύρωσε γκολ των γηπεδούχων για να γυρίσει πίσω μια φάση και να δώσει πέναλτι υπέρ των Τοσκανών λόγω VAR. Ο διαιτητής εφάρμοσε επ' ακριβώς τους κανονισμούς, ωστόσο δέχθηκε κριτική ακόμα και από τα ΜΜΕ!

Όταν η άρχισε η πιλοτική χρήση στην Αγγλία, σε έναν αγώνα κυπέλλου της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ με τη Χάντερσφιλντ, ακυρώθηκε γκολ του Χουάν Μάτα επειδή το... γόνατό του ήταν εκτεθειμένο. Το σύστημα VAR χρησιμοποιήθηκε για να υποδείξει την παράβαση στον διαιτητή, όμως έγινε μεγάλη συζήτηση για το αν έπρεπε να συμβεί κάτι τέτοιο. Εξάλλου, η φάση κρίθηκε στα χιλιοστά, όσο λανθασμένη κι αν ήταν.

Η οδηγία είναι σαφής, όμως. Τέτοιες φάσεις οφσάιντ πρέπει να ελέγχονται από VAR. Το ήταν ή δεν ήταν οφσάιντ είναι ξεκάθαρο στην προκειμένη περίπτωση, οπότε και το οποιοδήποτε σφάλμα του διαιτητή. Υπάρχουν, περιπτώσεις, όμως, που δεν είναι και εκεί δημιουργείται η 'μαύρη τρύπα' του VAR.

Στο ΠΑΟΚ - ΑΕΚ δεν θα έφερνε λύση

11 Μαρτίου 2018. Ο ΠΑΟΚ υποδέχεται την ΑΕΚ στην Τούμπα, στο ντέρμπι που εν πολλοίς θα έκρινε τον επόμενο πρωταθλητή Ελλάδας, τον πρώτο που θα έπαιρνε το στέμμα του Ολυμπιακού μετά από 7 χρόνια.

Στις καθυστερήσεις της αναμέτρησης και με το αποτέλεσμα στο 0-0, ο Ντιέγκο Μπίσεσβαρ εκτέλεσε κόρνερ, ο Φερνάντο Βαρέλα έπιασε κεφαλιά στέλνοντας την μπάλα προς την εστία του Βασίλη Μπάρκα όσο ο Μαουρίσιο έκανε κίνηση προς αυτήν, καταλήγοντας τελικά στα δίχτυα.

Ο Βραζιλιάνος μέσος του ΠΑΟΚ ήταν σε θέση οφσάιντ. Αυτό δεν αμφισβητείται. Το αμφισβητούμενο μέχρι και σήμερα είναι κατά πόσο επηρέαζε τη φάση, κατά πόσο επηρέαζε τον τερματοφύλακα της ΑΕΚ στο να πάρει απόφαση να κινηθεί.

Οι φίλοι του ΠΑΟΚ υποστηρίζουν μέχρι σήμερα ότι δεν επηρέαζε τη φάση. Οι φίλοι της ΑΕΚ πως την επηρέαζε. Ο διαιτητής Γιώργος Κομίνης απεφάνθη... και τα δύο. Αρχικά μέτρησε το τέρμα, στη συνέχεια, μετά από διαβουλεύσεις με τον βοηθό του, θεώρησε ότι τελικά υπήρχε οφσάιντ.

Στο μυαλό του κοινού, η εξέταση της φάσης στο βίντεο θα έδινε τη λύση για τον διαιτητή. Μόνο που αυτές είναι οι περιπτώσεις στις οποίες το VAR δεν παίζει κανέναν ρόλο. Η πραγματική επιρροή του Μαουρίσιο στον Μπάρκα δεν αποτυπώνεται από κάποια εικόνα, από κάποιο ριπλέι. Την γνωρίζουν μόνο οι πρωταγωνιστές της φάσης και ίσως ο διαιτητής, αν έχει καλό οπτικό πεδίο.

Στην προκειμένη περίπτωση, δεν υπάρχει "ξεκάθαρο λάθος" για να επιστρατευτεί το VAR. Οι αντίρροπες τοποθετήσεις για τη φάση των μεν και των δε έναν χρόνο μετά, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.

Ακόμα και να υπήρχε VAR στην Ελλάδα, δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί στη συγκεκριμένη περίπτωση, αφού δεν πρόκειται για φάση που ο διαιτητής έκανε ξεκάθαρο λάθος (όποια απόφαση κι αν έπαιρνε), γιατί η επιρροή στη συγκεκριμένη περίπτωση μοιάζει υποκειμενική.

Η ευθυνοφοβία των διαιτητών

Η χρήση VAR, όμως, αναπόφευκτα θα γινόταν αν υπήρχε στην Ελλάδα. Όπως γίνεται στην Ιταλία, στην Ισπανία, στη Γερμανία και οπουδήποτε ένας διαιτητής θέλει να αποποιηθεί την ευθύνη για κάτι τόσο σημαντικό και να τη ρίξει στη... σκιά του VAR.

Ποτέ κανείς φίλαθλος δεν θα μάθει τι διημείφθη όταν ο διαιτητής του Λεβάντε - Ρεάλ είχε ενδοεπικοινωνία με τον διαιτητή βίντεο για τη φάση του πέναλτι. Ποτέ κανείς δεν ξέρει γιατί ο διαιτητής, σε μία τόσο δύσκολη φάση όπως το αν χτύπησε η μπάλα στο χέρι ή στο στήθος του Ντ' Αμπρόζιο, δεν εμπιστεύτηκε απλά το ένστικτό του και τις ικανότητές του και απευθύνθηκε στο VAR.

"Είναι ξεκάθαρο, χτύπησε στο στήθος. Δεν υπάρχει διαφωνία σε αυτό. Δεν υπάρχει αμφιβολία εδώ. Είναι το στήθος. Το είδαμε ξεκάθαρα. Όλοι είδαν το VAR από τη γραμμή του άουτ, όλοι το είδαν. Ήταν το στήθος του", κραύγαζε ο τεχνικός των 'νερατζούρι', Λουτσιάνο Σπαλέτι, μετά από το τέλος του αγώνα.

Ο διαιτητής είχε κάνει αρκετά σοβαρά λάθη νωρίτερα και έψαχνε να βρει... καταφύγιο στο VAR, όταν ήρθε η τελευταία φάση του αγώνα. Πρόκειται για μία οριακή φάση που θα μπορούσε να ξεγελάσει έναν διαιτητή σχετικά με το πού ακούμπησε η μπάλα. Αν πίστευε ότι η μπάλα βρήκε στήθος, σαφώς και δεν έπρεπε να κάνει χρήση VAR. Εφόσον θεώρησε ότι ακούμπησε χέρι, οτιδήποτε κι αν αποφάσιζε, είτε καταλόγιζε πέναλτι είτε όχι, δεν θα ήταν "ξεκάθαρο λάθος", μιας και δύσκολα στη συγκεκριμένη φάση θα μπορούσε να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα σχετικά με την πρόθεση του αμυντικού της Ίντερ.

Η ευθυνοφοβία των διαιτητών αποτελεί ακόμα μία αιτία λανθασμένης χρήσης του VAR. Οι διαιτητές δεν μπορούν να διαχειριστούν την πίεση των και παρότι έχουν ενημερωθεί για το ποια είναι η ορθή πρακτική, απευθύνονται στον διαιτητή βίντεο για να κερδίσουν χρόνο και να καταλήξουν στην απόφαση που πρέπει να πάρουν, ακόμα κι αν αυτή είναι εν γνώσει τους λανθασμένη.

Δεν έχουν τα σωστά πλάνα

Δεν φταίνε μόνο οι διαιτητές, όμως. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, ορισμένες φορές φταίει ο VAR επειδή δεν δείχνει το σωστό ριπλέι στους διαιτητές! Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται αφού το σύστημα VAR υπάρχει για να παρέχει καλύτερη εικόνα του τι συνέβη στους διαιτητές, ένα πρόσφατο παράδειγμα από το League Cup έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα.

Τότεναμ και Τσέλσι αναμετρήθηκαν στα ημιτελικά του θεσμού και στον πρώτο αγώνα, η Τότεναμ σκόραρε με τον Χάρι Κέιν, σε μία φάση που ο διαιτητής, μετά από χρήση VAR, έκρινε πως δεν υπήρχε οφσάιντ, παρότι αρχικά ο βοηθός του είχε σηκώσει το σημαιάκι. Η απόφασή του ήταν ολόσωστη με βάση αυτό που είδε, αλλά όχι η σωστή!

Οι συνεργάτες του τεχνικού της Τσέλσι, Μαουρίτσιο Σάρι, βρήκαν πλάνα ριπλέι από το τηλεοπτικό δίκτυο τα οποία δεν είχαν έρθει σε γνώση του VAR (και κατά συνέπεια του διαιτητή), στα οποία γινόταν εμφανές ότι ο Κέιν ήταν οφσάιντ. Μάλιστα, ο Ιταλός τεχνικός έδειξε στον διαιτητή μέσω laptop το πλάνο αυτό μετά από το τέλος του αγώνα.

Το VAR δεν έχει το αλάθητο

Οι λόγοι για να μην... φέρει την άνοιξη το VAR είναι πολλοί. Από τους πιο κατανοητούς, όπως η υποκειμενικότητα στην ερμηνεία μιας φάσης από έναν διαιτητή (πχ. παθητική επιρροή παίκτη σε φάση οφσάιντ, πρόθεση σε ένα χέρι. μέγεθος δύναμης σε ένα μαρκάρισμα), μέχρι τους πιο... απίθανους, όπως συνέβη προ ετών στην Πορτογαλία, όπου μία τεράστια σημαία φιλάθλου μπλόκαρε την εικόνα μιας κάμερας από την οποία θα φαινόταν αν υπήρχε οφσάιντ ή όχι σε μία φάση που κατέληξε σε γκολ.

Από τη στιγμή που η φύση του VAR δεν είναι η χρησιμοποίησή του ως instant replay, όπου όλα επιτρέπονται, είναι αναπόφευκτο να γίνονται σφάλματα. Ακόμα και η ορθή εφαρμογή του μπορεί να οδηγήσει διαιτητές σε λανθασμένες αποφάσεις, αφού η τελική επιλογή είναι αποκλειστικά δική τους, ό,τι κι αν είδαν στην οθόνη ή ό,τι κι αν τους είπε ο διαιτητής βίντεο.

Όλα αυτά χωρίς να εξεταστεί καν ο χρόνος που δαπανάται για μία φάση με VAR, που μπορεί στο Παγκόσμιο Κύπελλο να έφτασε μόλις στα 25,6 δευτερόλεπτα ανά αγώνα, αλλά στις υπόλοιπες διοργανώσεις, η κατάσταση είναι διαφορετική. Στο πρόσφατο Σάλκε - Μάντσεστερ Σίτι, μάλιστα, οι οθόνες του διαιτητή δίπλα στον αγωνιστικό χώρο δεν δούλευαν και χρειάστηκε 3λεπτη καθυστέρηση μέχρι να ενημερωθεί από την αίθουσα VAR ότι έπρεπε να καταλογίσει πέναλτι.

Το VAR δεν είναι ο τέλειος τρόπος να εξαλειφθούν τα διαιτητικά λάθη και δεν προωθήθηκε ποτέ από τους αρμόδιους φορείς ως τέτοιο. Παρ' όλα αυτά, το μήνυμα που έφτασε στους φιλάθλους από το αναπόφευκτο 'χαλασμένο τηλέφωνο' ήταν ακριβώς αυτό, με συνέπεια οι προσδοκίες να μην ικανοποιούνται από το προσφερόμενο αποτέλεσμα.

Ήδη, οι εταιρίες που παράγουν τα συστήματα VAR ενισχύουν την τεχνολογία τους ώστε το βίντεο να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιπτώσεις πλην των 4 επιτρεπομένων αυτήν τη στιγμή. Οι φίλαθλοι έχουν κερδίσει την πρώτη μάχη, ωστόσο τίποτα δεν είναι βέβαιο ακόμα, αφού οι διαιτητές μένουν πίσω και κανείς δεν μπορεί να τους σώσει. Σίγουρα όχι το VAR.

Photo credits: Motion Team, AP Photo/Alberto Saiz