Ζοζέ Μουρίνιο: Ο άνθρωπος που φοβάται το φως

Το ψυχογράφημα ενός ανθρώπου που είναι ατρόμητος ως αουτσάιντερ και φοβάται όσο τίποτα το ρόλο του φαβορί. Ο Θέμης Καίσαρης γράφει για τον Ζοζέ Μουρίνιο.

13 ΜΑΡ 2015

Ο αποκλεισμός της Τσέλσι απ'την Παρί ήρθε να σοκάρει τον ποδοσφαιρικό πλανήτη. Μια μέρα νωρίτερα, είχαμε φτάσει όλοι κοντά σε ένα μέγκα ποδοσφαιρικό σοκ στο Ρεάλ-Σάλκε, αλλά στο Λονδίνο το πράγμα πήγε μέχρι τέλους. Η Παρί την Τσέλσι, ο Μπλαν τον Μουρίνιο. Με το πρώτο ματς στο 1-1, με τη ρεβάνς στο Λονδίνο, με τους Μπλε να προηγούνται δυο φορές, με την Παρί να παίζει με δέκα για ενενήντα λεπτά.

Πρότυπο Μουρίνιο

Έκπληξη στα όρια του σοκ. Αποτυχία για τους μεν, τεράστια επιτυχία και ιστορική βραδιά για τους δε. Μόνο που το Τσέλσι-Παρί, παρόλη τη μοναδικότητά του, δεν παύει να είναι ένα ακόμα επεισόδιο σ'ένα πρότυπο που αφορά τον Μουρίνιο, τις ομάδες του και την παρουσία τους στο Champions League. Τι λέει το πρότυπο; Πως ο Ζοζέ είναι καθηγητής στο να πετυχαίνει θριάμβους ως αουτσάιντερ, αλλά πλέον μετράει ουκ ολίγες αποτυχίες όταν η κλήρωση του δίνει το ρόλο του φαβορί.

Υπερβάσεις ως αουτσάιντερ, αποτυχίες ως φαβορί

Δεν χρειάζεστε εμένα να σας θυμίσω τις δύο κατακτήσεις Champions League του Μουρίνιο και πως αυτές ήρθαν σε υπερβατικές χρονιές με Πόρτο και Ίντερ. Αποκλεισμοί μεγαθηρίων σαν τη Γιουνάιτεντ και φυσικά της Μπαρτσελόνα, κατακτήσεις με ομάδες που ελάχιστοι υπολόγιζαν στην αρχή της σεζόν πως θα φτάσουν μέχρι το τέρμα και θα σηκώσουν την κούπα με τα μεγάλα αυτιά.Τελικοί κερδισμένοι και οι δύο στην κόντρα. Φονέας των γιγάντων, θαυματουργός, μοναδικός, special one. Υπερβολές; Όχι, πραγματικότητα.

Πραγματικότητα που δεν αναιρεί και την άλλη όψη του νομίσματος. Το 2005 ημιτελικός της Τσέλσι με τη Λίβερπουλ του Τραορέ, του Φίναν, του Μπίσκαν και του Μπάρος. Πρώτο ματς 0-0 εντός, ήττα στο δεύτερο με 1-0. Αποκλεισμός. Το 2007 δεύτερος ημιτελικός της Τσέλσι με τη Λίβερπουλ του Πέναντ, του Ζέντεν, του Κράουτς και του Κάιτ. Και τα δύο ματς λήγουν 1-0, αποκλεισμός στα πέναλτι.

Το 2013 ημιτελικός της Ρεάλ με το γαλατικό χωριό της Ντόρτμουντ. Διασυρμός με 4-1 στο πρώτο ματς, νίκη με 2-0 στο δεύτερο, αποκλεισμός. Το 2014 ημιτελικός της Τσέλσι με το άλλο γαλατικό χωριό, αυτό της Ατλέτικο. Ισοπαλία 0-0 στη Μαδρίτη, ήττα με 1-3 στο Λονδίνο, αποκλεισμός. Φέτος, Τσέλσι εναντίον Παρί, 1-1 στη Γαλλία, 2-2 στην παράταση στο Μπριτζ, με παίκτη παραπάνω για 90 λεπτά. Αποκλεισμός.

Με το ίδιο του το φάρμακο

Πέντε νοκ-άουτ ως μεγάλο φαβορί, πέντε οδυνηροί αποκλεισμοί. Αν συνυπολογίσουμε και το Ρεάλ-Μπάγερν του 2012, όταν η Βασίλισα ήταν το ισχνό φαβορί και σίγουρα δεν ήταν αουτσάιντερ, έξι. Πολλές φορές για να θεωρηθεί τυχαίο ή να αποδοθεί η αποτυχία στις λεπτομέρειες κάθε αναμέτρησης. Είναι σαφές πως ο,τι έχει πετύχει ο Μουρίνιο ως το μεγάλο αουτσάιντερ, το έχει πάθει και με το παραπάνω ως φαβορί.

Μάλιστα, έχει γευτεί ακριβώς το ίδιο του το φάρμακο. Η Ντόρτμουντ το 2013 του έκανε αυτό που ο ίδιος είχε κάνει με την Ίντερ στην Μπαρτσελόνα στο έπος του 2010. Απρόσμενη συντριβή στο πρώτο ματς (3-1, 4-1), ήττα με ένα γκολ λιγότερο απ’το σκορ της ανατροπής στον επαναληπτικό (1-0, 2-0). Πέρσι η Ατλέτικο, σκληρή και reactive ομάδα ακριβώς σαν τις δικές του, δεν πτοήθηκε απ’το 0-0 στην έδρα της, ούτε απ’το 1-0 στο Λονδίνο και τον πέταξε έξω με 1-3, τον νίκησε με το ίδιο του το παιχνίδι. Φέτος, ήρθε η Παρί να του κάνει “Μουρίνιο 100%”. Αριθμητικό μειονέκτημα από νωρίς εκτός έδρας, ψυχή, χαρακτήρας, οργάνωση, σωστές αλλαγές, παιχνίδι στην κόντρα (δοκάρι Καβάνι), “χρυσά” γκολ στα στημένα (Λουϊζ, Σίλβα).

Υπέρ-ήρωας, αλλά με ελάττωμα

Δεν υπάρχει κάτι που να μην έχει πετύχει στη σκηνή του Champions League που να το μη έχει πάθει. Μειώνει τις επιτυχίες του; Ούτε στο ελάχιστο, είναι αναφαίρετες. Αλλά αυτή, η άλλη όψη του νομίσματος, ειδικά φέτος που το χαστούκι είναι πιο ισχυρό από ποτέ, θα πρέπει να βοηθήσει όλους να καταλάβουν πως μεγαλειώδης δεν σημαίνει αλάνθαστος, άτρωτος. Τέτοιοι δεν ήταν ούτε οι μυθικοί ήρωες, ούτε καν οι υπέρ-ήρωες των κόμικ.

Αν τον δούμε ως τέτοιον, ο Μουρίνιο είναι σαφές πως λάμπει στο ρόλο που γουστάρει και “τσαλακώνεται” άσχημα όταν καλείται να παίξει το ρόλο που λατρεύει να βρίσκει ως αντίπαλο, αλλά “μισεί” όταν καλείται να τον υπηρετήσει. Δεν θέλει να είναι το φαβορί, θέλει να κερδίζει το φαβορί. Δεν θέλει να έχει την μπάλα, αντιθέτως λέει στους παίκτες πως η ομάδα κινδυνεύει όταν την έχει.

" Κινδυνεύουμε με την μπάλα"

Σκεφτείτε το λίγο. Προπονητής που λέει διαρκώς στους παίκτες του πως κινδυνεύουν όταν έχουν την μπάλα. Ναι, σε δεκάδες ματς στη σεζόν τους βάζει στο γήπεδο με σκοπό να τους δει να κυριαρχούν απέναντι σε μικρό αντίπαλο, να τον νικήσουν. Όμως, δεν τους δουλεύει γι’αυτό, ούτε τακτικά, ούτε ψυχολογικά. Οι αρχές είναι “κινδυνεύουμε με την μπάλα, είμαστε ασφαλείς και επικίνδυνοι όταν δεν την έχουμε και ψάχνουμε το λάθος του αντιπάλου”.

Δεν είναι ούτε ο πρώτος, ούτε ο μοναδικός που σκέφτεται έτσι. Όμως, είναι σίγουρα ο πρώτος προπονητής που ζούμε και τον βλέπουμε να θέλει αυτόν τον ρόλο ακόμα και όταν έχει ομάδες με τα μέσα για να παίξουν το ρόλο του φαβορί. Τον Μουρίνιο τον έχω συζητήσει πολλές φορές με τον Θοδωρή Δημητρόπουλο του Oneman.gr, τεράστιο φαν του Πορτογάλου.

Σπαρτιάτης με το στρατό των Περσών

Σε μια απ’τις συζητήσεις μας του έλεγα πως ίσως το πραγματικά σπάνιo με τον Ζοζέ είναι πως είναι ο πρώτος προπονητής που βλέπουμε να θέλει να ξοδεύει ως πλούσιος, αλλά να παίζει σαν φτωχός. Το παιχνίδι του υιοθετείται απ’τις ομάδες που δεν έχουν τρόπο να αγοράσουν παίκτες και να παίξουν ως φαβορί, όπως πχ η Ατλέτικο ή η Ντόρτμουντ. Ο Μουρίνιο θέλει και μπορεί να έχει ο,τι καλύτερο, αλλά να παίζει σαν κατώτερος.

Σαν να έχεις το στρατό των Περσών, αλλά να θες να πολεμάς σαν τους Σπαρτιάτες, ήταν η ατάκα μου πέρσι προς τον Θοδωρή. Όχι κριτική ή κράξιμο, απλώς διαπίστωση κάτι πραγματικά σπάνιου. Κι εκεί αρχίσαμε να συζητάμε για το φόβο. Αυτό πχ που έλεγε πέρσι ο Βενγκέρ. Πως ο Μουρίνιο αρνείται να πει πως η Τσέλσι πάει για το πρωτάθλημα, γιατί φοβάται την αποτυχία.

Φόβος

Αρκετοί τον χλεύασαν τον Αλσατό, ο Μουρίνιο τον είπε ειδικό της αποτυχίας, αλλά μια στιγμή. Ποιος άλλος λόγος μπορεί να υπάρχει πίσω απ’την εμμονή του να παίζεις πάντα το αουτσάιντερ, ακόμα κι όταν δεν είσαι; Είναι προφανώς η ανάγκη να πετύχεις το δύσκολο κι έτσι να αποθεωθείς όσο κανένας, ναι. Αλλά είναι και η ενδόμυχη ασφάλεια που σου δίνει το γεγονός πως δεν θα σου ασκηθεί κριτική αν αποτύχεις, γιατί είσαι αουτσάιντερ. Και είναι κι ο φόβος του να αποτύχεις εκεί που όλοι περιμένουν πως θα νικήσεις γιατί είσαι το φαβορί, και τότε δεν θα τη γλιτώσεις τη σκληρή κριτική.

Ατρόμητος όταν δεν έχεις την μπάλα και αμύνεσαι, ατρόμητος ως αουτσάιντερ ακόμα και στο πιο ισχυρό φαβορί, υπό τις πιο αντίξοες συνθήκες, ατρόμητος όταν η ήττα δεν θα φέρει κριτική και η νίκη θα αντιμετωπιστεί ως ηρωισμός. Φόβος όταν έχεις την μπάλα, φόβος όταν είσαι το φαβορί απέναντι σε καλό αουτσάιντερ, φόβος όταν οι συνθήκες είναι υπέρ σου, φόβος όταν η ήττα θα αντιμετωπιστεί ως αποτυχία και θα φέρει σκληρή κριτική.

Διχασμένος Μουρίνιο, διχασμένη Τσέλσι

Φόβος που σημείωσαν και Έλληνες συνάδελφοι, φόβος αντί για τόλμη που ήταν ο τίτλος του Μιγκέλ Ντιλέινι στο κομμάτι που έγραψε στο ESPN για τον αποκλεισμό απ’την Παρί. Οι συνθήκες του αγώνα, 1-1 εκτός, με αριθμητικό πλεονέκτημα απ’το 31’ έλεγαν “τελειώστε τους, παίξτε ελεύθερα την μπάλα σας και προκριθείτε θριαμβευτικά”. Ο Μουρίνιο δεν έβλεπε αυτό. Μαθημένος να ψάχνει πάντα τις Θερμοπύλες και τον ρόλο των Σπαρτιατών, έβλεπε πως η Παρί ήταν εκεί που πάντα θέλει να είναι ο ίδιος: στη γωνία, με τίποτα για να χάσει.

Η πραγματικότητα του έλεγε “παίξε, τελείωσέ τους”, όμως το μυαλό του αναγνώριζε πως αυτό είναι το έργο που τα φαβορί την πατάνε και το ξέρει και ως φαβορί και ως αουτσάιντερ. Κι επειδή είναι σπουδαίος προπονητής, οι ομάδες του είναι προσωποποίηση του, όπως συμβαίνει πάντα με τους μεγάλους. Η Τσέλσι αγωνίστηκε για τα επόμενα 90’ χωρισμένη στα δύο. “Να παίξουμε ή αυτές είναι οι συνθήκες που οδηγούν σε μεγάλο κάζο και καλύτερα να κάνουμε αυτό που μας αρέσει;” Το τέλος του αγώνα τη βρήκε όχι μόνο εκτός διοργάνωσης, αλλά με την πικρή διαπίστωση πως δεν έκανε τελικά τίποτα απ’τα δύο. Την πάτησε από αναποφασιστικότητα, περισσότερο απ’οτιδήποτε άλλο.

Ατάκες-ψυχογράφημα

Δικά του λόγια μετά το 2-2: “Δεν αντέξαμε την πίεση του να παίζουμε με παίκτη παραπάνω και τον κόσμο να μην δέχεται πως πρέπει να ελέγξουμε το παιχνίδι και να θέλει να βγούμε να το κερδίσουμε. Για την Παρί ήταν εύκολο: δέκα παίκτες, αμυντική οργάνωση, δύο τετράδες άμυνας, μακρινές μπαλιές, περίμεναν τις στημένες φάσεις. Πνευματικά δεν είχαν κάτι να χάσουν”.

Χρειάζεστε κάτι άλλο; Ατάκες πραγματικό ψυχογράφημα, ανθρώπου και προπονητή. Αριθμητικό πλεονέκτημα, 1-1 στο πρώτο ματς, αγώνας εντός έδρας, κόσμος που θέλει έλεγχο και νίκη, όλα αυτά στο μυαλό του Μουρίνιο σημαίνουν πίεση, πρόβλημα, δεν τα θέλει, τα φοβάται. Ο ρόλος της Παρί; Εύκολος, κανένα πρόβλημα, μακάρι να τον είχε αυτός.

" Ο ενήλικας που φοβάται το φως"

Ο Τσαρλς Μπάρκλεϊ έχει πει πως “αυτοί που φοβούνται να αποτύχουν, δεν αξίζουν να πετύχουν”. Δύσκολα το λες για τον Μουρίνιο, τον άνθρωπο που δεν φοβήθηκε να μεγαλώσει πρώτα στη σκιά γιγάντων όπως ο Ρόμπσον και ο Φαν Χαάλ και μετά να βγει μόνος του στο προσκήνιο και να κατακτήσει τον πλανήτη.

Ίσως του ταιριάζει περισσότερο κάτι που έχει αποδοθεί στον Πλάτωνα, χωρίς να είναι 100% σίγουρο πως του ανήκει: “Εύκολα συγχωρούμε το παιδί που φοβάται το σκοτάδι. Η πραγματική τραγωδία της ζωής είναι ο ενήλικας που φοβάται το φως”. Αν χωρίσουμε τους ποδοσφαιρικούς ρόλους, φαβορί-αουτσάιντερ, proactive-reactive, σε σκοτάδι και φως, τότε εύκολα βλέπουμε τι λατρεύει ο Μουρίνιο και τι φοβάται. Όχι όταν το αντιμετωπίζει, αλλά όταν πρέπει να το ενσαρκώσει. Κι όταν φοβάται, αποτυγχάνει.

Απ’τον Μπλαν με το γλειφιτζούρι

Για να επιστρέψουμε εκεί που ξεκινήσαμε, ο αποκλεισμός απ’την Παρί μπορεί να μην ήταν πρωτοφανής και να ήταν απλώς ένα ακόμα επεισόδιο στο “πρότυπο Μουρίνιο”, αλλά σίγουρα ήταν το ηχηρότερο χαστούκι της καριέρας του στο Champions League. Τα προηγούμενα, αυτά που είδαμε στην αρχή, ήταν τουλάχιστον στους ημιτελικούς. Τώρα αποκλείστηκε στους 16, με τα πάντα υπέρ του. Όχι απ’τον Μπενίτες ή τον Χάινκες, όχι απ’τον Σιμεόνε ή τον Κλοπ, αλλά απ’τον Μπλαν με το γλειφιτζούρι. Όχι απ’τη φανέλα της Λίβερπουλ ή της Μπάγερν, όχι απ’το “καυτό” Βεστφάλεν ή τη σκληρή Ατλέτικο, αλλά απ’την Παρί, που όταν ιδρύθηκε ο ίδιος ο Ζοζέ ήταν επτά χρόνων.

Ν’αγκαλιάσει το φως

Δεν τα γράφω στο τέλος για να μεγεθύνω αυτήν την αποτυχία. Τα γράφω με τη σκέψη πως αυτό που έπαθε ίσως τον σημαδέψει περισσότερο απ’όλα, μάλλον θα το κουβαλάει ακόμα κι όταν θα σηκώνει το φετινό Κύπελλο της Premier League. Ίσως να είναι η στιγμή που θα αποφασίσει να βγει λίγο περισσότερο στο φως, να αγκαλιάσει το ρόλο που φοβάται και αισθάνεται άβολα όταν τον ενσαρκώνει. Ή απλώς να γίνει πιο μαύρος κι απ’το σκοτάδι, αποφασισμένος να τηρήσει μέχρι τέλους το ρόλο που λατρεύει.