ABA, το βασίλειο του Ντόκτορ Τζέι

Αν το ΝΒΑ έχει, εδώ και τρεις δεκαετίες, παγκόσμια ακτινοβολία και θεωρείται η Μέκκα του μπάσκετ, δεν ήταν πάντοτε έτσι. Πριν από 50 χρόνια, ήταν μεν το καλύτερο πρωτάθλημα του κόσμου, δεν κάλυπτε, όμως, όλη την αμερικάνικη επικράτεια (είχεμόλις 10 ομάδες).

Αν κάποιος αναζητούσε χώρο για τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής λίγκας, ενδεχομένως να μην τον θεωρούσαν τρελό (όπως θα συνέβαινε στην εποχή μας). Για την ακρίβεια πριν από 52 χρόνια, την 1η Φεβρουαρίου του 1967, ιδρύθηκε ηAmericanBasketballAssociation.

Γνωστή και ωςABA,ή αν προτιμάτε η λίγκα της τρίχρωμης μπάλας (άσπρη, κόκκινη και μπλε) η οποία έγινε και σήμα κατατεθέν της. Την ιδέα είχαν και υλοποίησαν πρώην Δήμαρχος της Μπουένα Παρκ(μια μικρή πόλη 80.000 ανθρώπων στην Καλιφόρνια) Ντένις Μέρφι και ο δικηγόρος από την Όραντζ Κάουντι, Γκάρι Ντέιβιντσον. Πρώτος κομισάριος, ο Τζορτζ Μάικαν, μια εμβληματική μορφή των Μινεάπολις Λέικερς και του ΝΒΑ.

Έντεκα ομάδες συμμετείχαν από τον Οκτώβριο του ίδιου έτους στο πρώτο πρωτάθλημα: Πίτσμπουργκ Πάιπερς, Μινενότα Μάσκις, Ιντιάνα Πέισερς, Νιου Τζέρσεϊ Κόλονελς στην ανατολή και Νιου Όρλεανς Μπακανίερς, Ντάλας Τσάπαραλς, Ντένβερ Ρόκετς, Ανεχάιμ Αμίγκος, Οκλαντ Όουκς. Σαν εγγύηση για την συμμετοχή τους το καθένα από τα 11 κλαμπ, κατέθετε 5.000 δολάρια.

Η λίγκα πήγε σε περιοχές όπου δεν υπήρχε ΝΒΑ, προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την έλλειψη επαγγελματικών ομάδων εκεί όπου υπήρχε παράδοση κολεγιακού μπάσκετ. Οι Βιρτζίνια Σκουάιρς και οι Καρολάινα Κούγκαρς, που προστέθηκαν στη συνέχεια, δεν είχαν μόνιμη έδρα αλλά έδιναν τα εντός έδρας παιχνίδια τους σε διάφορες πόλεις. Οι Ιντιάνα Πέισερς ήταν η κορυφαία ομάδα στην σύντομη διαδρομή της λίγκας, ενώ τρία ακόμη κλαμπ που ξεκίνησαν να παίζουν με την τρίχρωμη μπάλα, ενσωματώθηκαν στο ΝΒΑ.

Στην διάρκεια της 9χρονης ζωής της η ΑΒΑ, ξεκίνησε αθόρυβα, μπήκε στο μάτι του ΝΒΑ και τελικά απορροφήθηκε απ' αυτό.

Πρόλαβε, ωστόσο, να αναδείξει και πρόσωπα και πράγματα.

Η ΑΒΑ έγινε η λίγκα μεγάλων αστεριών που μετά το 1976 (και την απορρόφηση) έγιναν πρωταγωνιστές στο ΝΒΑ. Ο Τζορτζ Γκέρβιν ή Άισμαν, ο Άρτις Γκίλμορ, ο Μόουζες Μαλόουν, ο Σπένσερ Χέιγουντ, ο Ρίκ Μπάρι και πάνω απ' όλους ο Τζούλιους Έρβινγκ, ο θρυλικός Ντόκτορ Τζέι, έδωσαν πνοή και ιδιαίτερο χρώμα στο πρωτάθλημα που ενδεχομένως πολλοί να μην έχουν ιδέα για την ύπαρξή του.

Κι όμως ήταν η λίγκα, που πριν καν... το σκεφτεί το ΝΒΑ είχε καθιερώσει την γραμμή του τριπόντου, με αποτέλεσμα τα σκορ να θυμίζουν τα αντίστοιχα που υπάρχουν τώρα στις ΗΠΑ (για παράδειγμα ο πρώτος αγώνας ανάμεσα σε Οκλαντ και Ανεχάιμ τελείωσε με 134-129. Ήταν επίσης η λίγκα των καρφωμάτων, που από κάποιο σημείο και μετά έπεφταν βροχή και έκαναν το θέαμα να αρέσει πολύ στην εξέδρα. Το 1976, οκτώ χρόνια πριν καθιερωθεί στο ΝΒΑ, στο ολ-σταρ γκέιμ της ΑΒΑ, έγινε και ο πρώτος διαγωνισμός καρφωμάτων.

Στον τελικό έφτασαν ο Τζούλιους Έρβινγκ και ο αεροπλανικός Ντέιβιντ Τόμπσον (ήskywalkerόπως τον αποκαλούσαν οι Αμερικανοί). Ο Ντόκτορ νίκησε με το τελευταίο του κάρφωμα να γίνεται από τη γραμμή του φάουλ σε μια πτήση προς το καλάθι. Δεν ξέρουμε αν ο 13χρονος (το 76) Μάικλ Τζόρνταν έβλεπε το ολ-σταρ γκέιμ της ΑΒΑ από την τηλεόραση, πάντως το ίδιο κάρφωμα που αποτυπώθηκε στην περίφημη φωτογραφία του Γουόλτερ Λος Τζούνιορ, δοκίμασε ο “Ερ” το 1988.

Το ξεκίνημα της ΑΒΑ δεν ήταν τόσο εντυπωσιακό. Ο κόσμος δεν ανταποκρίθηκε άμεσα για να αρχίζει να παρακολουθεί ένα πρωτάθλημα από ... το πουθενά. Τηλεοπτικό συμβόλαιο δεν υπήρχε, ο κόσμος δύσκολα μάθαινε ότι υπήρχε αυτή η λίγκα και τα αποτελέσματα ήταν καμιά φορά οδυνηρά. Οι θεατές ήταν λιγοστοί (σε ένα παιχνίδι μετρήθηκαν μόλις 25 άνθρωποι που είχαν πληρώσει εισιτήρια) και τα γήπεδα ήταν άδεια.

Για να προσελκύσουν τον κόσμο, τα κλαμπ σκέφτονταν διάφορα κόλπα. Το Μέμφις στους πρώτους μισθούς του Τζόνι Νιούμαν, του έδιναν και 5.000 δολάρια ... σε εισιτήρια, τα οποία ο παίκτης τα έδινε στις διάφορες συναλλαγές του. Πήγαινε, ας πούμε, να κουρευτεί και αντί να πληρώσει άφηνε ένα εισιτήριο. Νιούμαν; Ναι σωστά υποθέσατε. Για τον θρυλικό κόουτς του ΠΑΟΚ και του Παγκρατίου, μιλάμε. Στα νιάτα του ήταν ένας πολύ καλός σμολ-φόργουορντ, που είχε πολύ καλή επαφή με το καλάθι. Δεν λέμε ψέματα. Ιδού:

Τα γήπεδα είχαν τις δικές τους κακοτεχνίες. Όταν έβρεχε μάζευαν τα νερά, άλλα παρκέ ήταν χαλασμένα και άλλα... παγωμένα, με τους παίκτες να γλιστράνε διαρκώς, καθώς από κάτω υπήρχε παγοδρόμιο. Γενικά το ξεκίνημα δεν ήταν τόσο ελπιδοφόρο. Ακόμη και η μπάλα δεν εφάρμοζε καλά στα χέρια των παικτών. Στα πρώτα παιχνίδια γλιστρούσε από τα χέρια, σε άλλους έμοιαζε βαριά και σε άλλους ελαφριά. Μια εντελώς διαφορετική μπάλα από την παραδοσιακή πορτοκαλί, που είχαν συνηθίσει άπαντες, μέχρι τότε.

Ο Μαϊκάν προσπαθούσε να πείσει τους μπασκετόφιλους με επιχειρήματα του στυλ 'η πατριωτική μπάλα' (τα χρώματα ήταν της σημαίας των ΗΠΑ), αλλά οι περισσότεροι δεν ήταν και τόσο ένθερμοι υποστηρικτές της. Οι πιο συντηρητικοί μιλούσαν για ιεροσυλία και "γελοιότητα", η πραγματικότητα όμως ήταν διαφορετική. Η μπάλα ήταν στα αλήθεια η πιο 'επαναστατική' ενέργεια της νέας λίγκας και το ουσιαστικό σύμβολό της για να μπει στο μυαλό του κοινού. Σε κάποια στιγμή, όπως και συνέβη, η ΑΒΑ έγινε το 'πρωτάθλημα της τρίχρωμης μπάλας'.

Οι παίκτες άρχισαν να τη συνηθίζουν, το ίδιο και ο κόσμος. Όταν μάλιστα άρχισαν να σκοράρουν για τρεις πόντους διαπίστωσαν και κάτι άλλο: δεν υπήρχε τίποτε πιο γοητευτικό, από το να βλέπεις την τρίχρωμη μπάλα να περιστρέφεται μέχρι την προσγείωσή της στο καλάθι. Αν η ΑΒΑ έψαχνε για κάτι 'διαφορετικό' σε σχέση με το ΝΒΑ, το βρήκε στην μπάλα της λίγκας, που μέσα σε λίγα χρόνια, ξεπέρασε σε πωλήσεις την παραδοσιακή πορτοκαλί μπάλα. Στα περισσότερα στέκια του μπάσκετ, τα παιδιά έπαιζαν πλέον με την τρίχρωμη…

O Ρικ Μπάρι παίρνει 500.000 δολάρια!

Θεωρητικά, αλλά και δια στόματος Μαϊκάν, οι ομάδες που συγκρότησαν την ΑΒΑ δεν θα έβαζαν στο μάτι παίκτες από το ΝΒΑ. Παρόλα αυτά σύμφωνα με τους Νιου Γιορκ Τάιμς, ο Όσκαρ Ρόμπερτσον και ο Γουίλτ Τσάμπερλεϊν, δυο από τα πιο λαμπερά αστέρια του ΝΒΑ, είχαν δεχθεί προτάσεις για συμβόλαια 50.000 δολαρίων (ο Τσάμπερλεϊν έπαιρνε τα διπλάσια από τους Σίξερς), αλλά και το 20% των μετοχών των Νιου Τζέρσεϊ Αμερικανς! Αμφότεροι αρνήθηκαν την προσφορά. Ο Ρικ Μπάρι, όμως, είπε ναι στην προσφορά των Όκλαντ Όουκς ιδιοκτήτης των οποίων ήταν ο ηθοποιός και τραγουδιστής Πατ Μπουν.

Ο άσος των Σαν Φρανσίσκο Γουόριορς στα 23 του χρόνια ήταν πρώτος σκόρερ του ΝΒΑ με 30.6π μ.ο (!) και πολυτιμότερος παίκτης του ολ-σταρ γκέιμ. Μια εμβληματική μορφή των 60ς δίπλα στον Όσκαρ Ρόμπερτσον, τον Μπιλ Ράσελ και τον Γουίλτ Τσάμπερλεϊν, που έμεινε στην ιστορία σουτάροντας τις βολές με … κουτάλα.

Οι Οακς, η μοναδική ομάδα της νέας λίγκας που συγκατοικούσε στην ίδια πόλη με κλαμπ του ΝΒΑ (Γουόριορς) του πρόσφεραν 500.000 δολάρια για τριετές συμβόλαιο και ο Μπάρι δεν είπε 'όχι' στο αστρονομικό ποσό για την εποχή. Οι Γουόριορς έκαναν προσφυγή, δικαιώθηκαν με τον παίκτη να γίνεται, για ένα χρόνο, ραδιοσχολιαστής των αγώνων των Όακς. Επέστρεψε τον επόμενο χρόνο, σκοράροντας 34π σε κάθε αγώνα τηςABA.Oτραυματισμός του, όμως, στο γόνατο στέρησε την παρουσία του από το υπόλοιπο της χρονιάς, η απογοήτευση κυριάρχησε στους Όακς που είχαν μέσο όρο μόλις 2.800 θεατές, με αποτέλεσμα ο Πατ Μπουν να πουλήσει την ομάδα, η οποία μεταφέρθηκε στην Ουάσιγκτον

Η υπόθεση Χέιγουντ

Το 1969 τοNCAAταρακουνήθηκε όταν ο Σπένσερ Χέιγουντ άφησε το Πανεπιστήμιο του Ντιτρόιτ για να υπογράψει στους Ντένβερ Ρόκετς, μετά από μια τρομακτική χρονιά στο πανεπιστημιακό πρωτάθλημα (32.1π, 21.5 ρ). Κανείς παίκτης από κολέγιο δεν μπορούσε να παίξει στο ΝΒΑ, αν δεν συμπλήρωνε και τα τέσσερα χρόνια της φοίτησής του. Το ΑΒΑ άνοιξε την πόρτα στον δυναμικό Χέιγουντ (πρώτος σκόρερ της ολυμπιακής ομάδας των ΗΠΑ το 1968, με 16.8π) και… έδειξε το δρόμο του μέλλοντος, που ακολούθησαν αργότερα αρκετά κολεγιόπαιδα, για να παίξουν στο ΝΒΑ. Ο Χέιγουντ σάρωσε στην πρώτη του χρονιά στην ΑΒΑ, έχοντας 30π και 19.5ρ, ήταν ρούκι της χρονιάς καιMVPτης κανονικής περιόδου.

Το 1970 ήταν πολυτιμότερος παίκτης του ολ σταρ γκέιμ και την ίδια χρονιά εντάχθηκε στο ΝΒΑ (παρότι δεν ήταν τελειόφοιτος κολεγίου) κάνοντας σπουδαία καριέρα στους Σιάτλ Σουπερσόνικς και παίρνοντας το πρωτάθλημα με τους Λέικερς το 1980. Ένα χρόνο αργότερα βρισκόταν στην Ιταλία φορώντας τη φανέλα της Καρέρα Βενέτσια (ντουέτο με τον Ντράζεν Νταλιμπάγκιτς)!

Η καριέρα του σημαδεύτηκε κι από περιπέτειες με την κοκαΐνη (ο προπονητής των Λέικερς, Πολ Γουέστχεντ αποκάλυψε ότι δυο φορές είχε… αποκοιμηθεί στις προπονήσεις), αλλά η κίνησή του να μην τελειώσει τις σπουδές του για να παίξει επαγγελματικό μπάσκετ ήταν οδηγός και για άλλους παίκτες. Ο Τζορτζ ΜακΓκίνις και βέβαια ο Τζούλιους Έρβινγκ έκαναν το ίδιο. Άφησαν τα κολέγιά τους για να ενταχθούν στην ΑΒΑ.

Έχοντας, πλέον, ανοιχτή την δεξαμενή του ΝCAAτο ντραφτ της ΑΒΑ, κάθε καλοκαίρι, είχε… γούστο. Ονομάστηκε μάλιστα και 'μυστικό ντραφτ', καθώς οι ομάδες δεν ανακοίνωναν τις επιλογές τους πριν συμφωνήσουν οριστικά με τους παίκτες. Κάποιες φορές, οι επιλογές ΑΒΑ καιNBAήταν ίδιες. Η διαδρομή ήταν συνήθως … μονόδρομος για το ΝΒΑ, αλλά κάποια στιγμή άρχισε να 'κερδίζει' και η ΑΒΑ.

Το νέο πρωτάθλημα άρχισε να γίνεται ιδιαίτερα ελκυστικό, τα γήπεδα είχαν πλέον κόσμο και ένας παίκτης από το μέλλον (Τζούλιους Έρβινγκ) έκανε τη λίγκα να έχει την δική του λάμψη. Είχε θέαμα, είχε τρίποντα, είχε καρφώματα και ένα αστέρι που επισκίαζε τους μεγάλους παίκτες του ΝΒΑ. Ο Ντόκτορ κουβαλούσε ολόκληρη την λίγκα στους ώμους του. Η ΑΒΑ ήταν λίγο πιο 'ελεύθερη' σε όλα. Πήρε από την αρχή τους καλύτερους διαιτητές (τους οποίους χρυσοπλήρωνε) και δεν είχε τους κώδικες του ΝΒΑ. Οι παίκτες της, λόγω και της μόδας των 70ς, άφηναν τεράστιες αφάνες, φαβορίτες και βέβαια φορούσαν καμπάνες και πουκάμισα με γιακάδες αεροπλάνα!

Το ΝΒΑ, ωστόσο, που άρχισε να γίνεται πιο 'ευέλικτο' και να ανοίγει την ομπρέλα του σε νέα κλαμπ, ήταν δύσκολο να χάσει στον τελικό ανταγωνισμό. Το 1976 έγινε η συγχώνευση που επιζητούσε και η ΑΒΑ η οποία είχε μείνει με 7 ομάδες. Οι τέσσερις πήραν μεταγραφή για το ΝΒΑ (Νιου Γιορκ Νετς, Ντένβερ Νάγκετς, Ιντιάνα Πέισερς, Σαν Αντόνιο Σπερς).

To ντιλ των 800 εκατομμυρίων!

Η συμφωνία προέβλεπε ότι οι τέσσερις ομάδες δεν θα είχαν δικαίωμα συμμετοχής στο ντραφτ του ΝΒΑ, ενώ οι Νιου Γιορκ Νικς απαγόρευσαν στους Νετς να παίξουν στο Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν. Οι Νετς, αναγκαστικά μετακόμισαν στο Νιου Τζέρσεϊ (επανήλθαν στη Νέα Υόρκη το 2012 σαν Μπρούκλιν Νετς, πλέον). Λόγω των εξόδων αναγκάστηκαν να δώσουν τον Τζούλιους Έρβινγκ στους Σίξερς της Φιλαλντέφια.

Δυο άλλες ομάδες, οι Κεντάκι Κόλονελς και οι Σπιριτς του Σεντ Λούις διαπραγματεύτηκαν τα δικαιώματά τους με κλαμπ του ΝΒΑ. Οι Κόλονελς συμφώνησαν για εφάπαξ ποσό με τον ιδιοκτήτη τους Τζόνι Μπράουν Τζούνιορ, να αγοράζει τους Μπούφαλο Μπρέιβς (πρόγονοι των Κλίπερς). Αυτοί που είχαν την καλύτερη ιδέα ήταν οι ιδιοκτήτες των Σπίριτς, οι οποίοι διαλύοντας την ομάδα τους, συμφώνησαν να αντιπροσωπεύουν την ΑΒΑ, στις μελλοντικές συμφωνίες του ΝΒΑ με την τηλεόραση. Υπολογίστηκε ότι τα επόμενα σαράντα χρόνια οι ιδιοκτήτες των Σεντ Λούις Σπίριτς, χωρίς… να κάνουν τίποτε, κέρδισαν περίπου 300 εκατομμύρια δολάρια, λόγω της τεράστιας αύξησης των τηλεοπτικών του ΝΒΑ.

Το 2014 το ΝΒΑ και η ιδιοκτησία των Σπίριτς, δηλαδή ο Όζι και ο Νταν Σίλνα ήρθαν σε διακανονισμό. Οι Σπίριτς σταμάτησαν να έχουν μερίδιο στα μελλοντικά τηλεοπτικά δικαιώματα του ΝΒΑ, έναντι μιας εφάπαξ αμοιβής … μισού δις. Συνολικά, δηλαδή, οι Σπίριτς έβγαλαν από το ντιλ 800 εκατομμύρια δολάρια. Καθόλου άσχημα για μια ομάδα, η οποία σταμάτησε να υπάρχει το 1976! Για πολλούς και όχι άδικα ονομάστηκε και η συμφωνία του αιώνα, τα χειρόγραφα της οποίας βλέπετε στη φωτογραφία

Η 7ηομάδα (Βιρτζίνα Σκουάιρς) δεν πήρε τίποτε, καθώς είχε κατεβάσει τα ρολά λίγο πριν από τη συγχώνευση. Οι παίκτες των τριών κλαμπ που δεν πήγαν στο ΝΒΑ, μπήκαν σε ένα ξεχωριστό ντραφτ από το οποίο ενισχύθηκαν και οι 4 ομάδες της ΑΒΑ.

Κάπως έτσι τελείωσε η ιστορία τηςABA(επανιδρύθηκε το 2000, αλλά με τελείως διαφορετική σύσταση) που ήταν σύντομη, αλλά κατάφερε να προσφέρει πολλές στιγμές μπασκετικής μαγείας που μεταφέρθηκαν αυτούσιες στο ΝΒΑ. Οι σπόροι του πιο θεαματικού πρωταθλήματος στον κόσμο (όπως εξελίχθηκε η αμερικάνικη λίγκα στην διαδρομή, ειδικά μετά τη δεκαετία του '90) είχαν και τα χρώματα της περίεργης μπάλας. Άσπρο, κόκκινο και μπλε…