Ένα γκολ οδήγησε στο ‘Fever Pitch’

Το ημερολόγιο κραυγάζει: 26 Μαΐου 1989. Το αγγλικό ποδόσφαιρο είναι σε παρακμή και αυτό ίσως είναι υποτιμητικό. Για τους Έλληνες φιλάθλους, που γαλουχήθηκαν με τις μαγευτικές εικόνες της δεκαετίας του ’70, δεν παίζει ρόλο. Οι αγγλικές ομάδες έχουν να παίξουν, όμως, στα Κύπελλα Ευρώπης από τις 29 Μαΐου 1985 και το καταραμένο ματς του ‘Χέιζελ’ μεταξύ Γιουβέντους και Λίβερπουλ.

Η τελευταία αγωνιστική της περιόδου 1988-89 μοιάζει με τυπική διαδικασία. Η Λίβερπουλ είναι η πρωταθλήτρια του προηγούμενου χρόνου. Η Άρσεναλ δεν έχει γευτεί τη χαρά του πρωταθλήματος από το 1971. Οι ‘κόκκινοι’ υποδέχονται τους ‘κανονιέρηδες’ στο ‘Άνφιλντ’. Το αγγλικό πρωτάθλημα λέγεται Football League και η εθνική Αγγλίας δεν έχει φτάσει ακόμα στους ημιτελικούς του Παγκόσμιου Κυπέλλου της Ιταλίας, μία πορεία που θα άλλαζε παρασάγγας τη μοίρα του ποδοσφαίρου στη χώρα τουλάχιστον από την άποψη της ψυχαγωγίας. Οι άνθρωποι είναι φανατικοί. Τα γκολ έχουν δώσει από χρόνια τη θέση τους στο ‘Football Factory’.

Ο αστικός μύθος αναφέρει ότι τη δεκαετία του ’70 ο πρόεδρος της Άρσεναλ νοίκιαζε τρένα για να ταξιδεύουν οι οπαδοί της εκτός έδρας. Τα έσπαγαν και αυτό γινόταν επαναλαμβανόμενα, σε τέτοιο βαθμό, που αποφάσισε να νοικιάζει τα ήδη σπασμένα. Οι οπαδοί της λονδρέζικης ομάδας ταξίδευαν σε τρένα… κάμπριο.

Εν πάση περιπτώσει, η κατάκτηση της Football League κρίνεται σε ένα ματς, το Λίβερπουλ – Άρσεναλ την τελευταία αγωνιστική. Αλλά υπάρχει τεράστιο φαβορί. Διότι οι ‘κόκκινοι’, με προπονητή τον King Kenny, δηλαδή τον Κένι Νταλγκλίς, που έχει αντικαταστήσει στον πάγκο τον Τζο Φάγκαν, ο οποίος ήταν ο διάδοχος του Μπομπ Πέισλι που ήταν βοηθός του αρχιερέα Μπιλ Σάνκλι, παίρνουν το πρωτάθλημα με τρία αποτελέσματα. Με δική τους νίκη, προφανώς, με ισοπαλία, αλλά και με ήττα με σκορ 0-1.

Ο Νικ Χόρνμπι ζει στο Λονδίνο. Είναι φίλος της Άρσεναλ και ίσως θέλει να γίνει συγγραφέας. Δεν έχει την έμπνευση να γράψει ένα βιβλίο. Τα χρόνια του ως υποστηρικτή των ‘κανονιέρηδων’ έχει να θυμάται περισσότερες λύπες από χαρές, η μιζέρια και η μελαγχολία είναι στην ημερήσια διάταξη. Ο Νικ Χόρνμπι δεν έχει πλησιάσει να γράψει το ‘About a Boy’ ή το ‘High Fidelity’. Όμως ο Μάικλ Τόμας τού δίνει αυτό που επιζητά, ενδεχομένως χωρίς να το ξέρει.

Στον πρώτο γύρο, στο ‘Χάιμπουρι’, η Άρσεναλ με τη Λίβερπουλ έχουν έρθει ισόπαλες με σκορ 1-1. Αλλά στην ισοβαθμία η Λίβερπουλ υπερτερεί, καθώς μετρά η συνολική διαφορά τερμάτων. Έχει +39 ως την τελευταία αγωνιστική, 65-26, η Άρσεναλ, +35, 71-36. Για να πάρουν οι Λονδρέζοι το πρωτάθλημα χρειάζεται να φτάσουν στο +37. Τότε οι δύο ομάδες θα έχουν την ίδια διαφορά και θα μετρούν τα μεταξύ τους παιχνίδια. Αυτό σημαίνει ότι η ομάδα του Τζορτζ Γκρέιαμ θα έχει νικήσει με δύο γκολ. Απίθανο.

Η Λίβερπουλ δείχνει καλύτερη ομάδα. Στις 20 Μαΐου, έξι μέρες πριν δηλαδή, κατακτά το Κύπελλο νικώντας το αντίπαλο δέος της πόλης, Έβερτον, με το εντυπωσιακό 3-2. Εντυπωσιακό, διότι ο Στιούαρτ ΜακΚόλ, αλλαγή στο ματς, ισοφαρίζει στο 90’ το γκολ του Τζον Όλντριτζ από το 4’, αλλά και επειδή στην παράταση μιλάει ένας από τους κορυφαίους σκόρερ στην ιστορία της ομάδας: ο Ίαν Ρας δίνει προβάδισμα στη Λίβερπουλ στο 95’ και πριν προλάβει το ταμπλό να γράψει το 2-2, από το νέο a propo γκολ του ΜακΚόλ, βάζει το δεύτερο προσωπικό του και τρίτο της Λίβερπουλ δύο λεπτά αργότερα, στο 105’, για να της χαρίσει το τρόπαιο. Το νταμπλ είναι επιπλέον δέλεαρ. Απέναντί της έχει μία ομάδα που δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες να την νικήσει με δύο γκολ διαφορά, που για χρόνια και χρόνια δεν υπάρχει καν η υποψία ότι θα κατακτήσει το πρωτάθλημα.

Οι οπαδοί της φυτοζωούν και εκεί που κάποιος βλέπει μία σπουδαία ευκαιρία, πολλοί εξ αυτών αντικρίζουν ένα μακροβούτι στον κόσμο της λήθης. Καλύτερα να μην είχε φτάσει ως εκεί η Άρσεναλ. Ας μην είχε δημιουργήσει οποιοδήποτε είδος ελπίδας. 

Η πλάκα είναι ότι αυτό το ματς δεν είναι προγραμματισμένο για την τελευταία αγωνιστική. Η κλήρωση το έχει δώσει για τις αρχές της άνοιξης, αλλά παραδοσιακά στο αγγλικό πρωτάθλημα γίνονται αλλαγές. Ένας λόγος που το αγαπούν οι θαυμαστές του είναι η έλλειψη στειρότητας, εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου.

Την προηγούμενη αγωνιστική, οι άνθρωποι της Άρσεναλ υπολογίζουν με πόσα γκολ χρειάζεται να νικήσουν τη Λίβερπουλ. Οι ‘κόκκινοι’ επικρατούν 5-1 της Γουέστ Χαμ, οπότε οι ‘κανονιέρηδες’ χρειάζονται νίκη με δύο γκολ. “YOU DON’T HAVE A PRAYER ARSENAL”, γράφει, ως συνήθως στο οπισθόφυλλο, η ‘Daily Mirror’.

Η Λίβερπουλ δεν έχει χάσει ποτέ όταν ο Τζον Όλντριτζ και ο Ίαν Ρας παίζουν μαζί στην ενδεκάδα. Επίσης, έχει να ηττηθεί με δύο γκολ διαφορά στο ‘Άνφιλντ’ πάνω από τρία χρόνια. Από την τελευταία φορά που η Άρσεναλ νίκησε την αντίπαλό της με δύο γκολ, έχουν περάσει 15 σεζόν.

Τι έκανε ο Νικ Χόρνμπι στις 26 Μαΐου

Το παιχνίδι δείχνει ζωντανά η τηλεόραση. Η τιμωρία για τους Άγγλους από το ‘Χέιζελ’ είναι σκληρή. Δεν μπορούν καν να δουν τις ομάδες τους σε δράση την ίδια στιγμή, αν δεν πάνε στο γήπεδο. Ήταν ένα ματς πολύ σημαντικό, όμως, που η τηλεόραση δεν γινόταν να μην το δείξει.

Ο Νικ Χόρνμπι πήγε εκείνο το πρωί στο ‘Χάιμπουρι’, για να αγοράσει μία νέα φανέλα της ομάδας. Στο δρόμο αντάμωσε με οπαδούς της Άρσεναλ, οι οποίοι φώναζαν “2-0”, “3-1”. Ο Χόρνμπι τούς ευχόταν επιτυχία, με μία βαριά αίσθηση να τον κατακλύζει.

Το απόγευμα πήγε στο σπίτι ενός φίλου του, για να δει το παιχνίδι. Στην αρχή του δεύτερου ημιχρόνου η ομάδα με την κιτρινοπράσινη εμφάνιση σκόραρε. Στο 52’ η εκτέλεση φάουλ του Νάιτζελ Γουίντερμπερν έφερε την κεφαλιά του Άλαν Σμιθ. Πίσω από την εστία του Μπρους Γκρόμπελαρ, οι οπαδοί της Άρσεναλ πανηγύριζαν. Ωστόσο, χρειάζονταν άλλο ένα γκολ.

Κι η Λίβερπουλ ανέβαινε. Ο Χόρνμπι γράφει στο ‘Fever Pitch’, ένα βιβλίο που μεταφράστηκε στα ελληνικά, με τον τίτλο να αποδίδεται ως ‘Ο πυρετός της μπάλας’, να εκδίδεται από τις εκδόσεις ‘Ελληνικά Γράμματα’, αλλά και να έχει εξαντληθεί από καιρό:

*“Ενθουσιάστηκα όταν σκοράραμε ακριβώς στο ξεκίνημα του δεύτερου ημιχρόνου και ενθουσιάστηκα ξανά σχεδόν δέκα λεπτά από το τέλος, όταν ο Τόμας είχε μία καθαρή ευκαιρία και σούταρε πάνω στον Γκρόμπελαρ, αλλά η Λίβερπουλ φαινόταν ότι γινόταν όλο και δυνατότερη και δημιουργούσε ευκαιρίες στο τέλος και τελικά, με το ρολόι στη γωνία της τηλεόρασης να δείχνει ότι τα ενενήντα λεπτά είχαν περάσει, προετοιμάστηκα για να συγκεντρώσω ένα θαρραλέο χαμόγελο για μία θαρραλέα ομάδα”.

“Αν η Άρσεναλ πρόκειται να χάσει το πρωτάθλημα, έχοντας τέτοιο προβάδισμα σε κάποια στιγμή, είναι κάπως ποιητική δικαιοσύνη ότι έχουν πάρει το αποτέλεσμα την τελευταία μέρα, ακόμα και αν δεν πρόκειται να το κερδίσουν”, είπε ο συν-σχολιαστής Ντέιβιντ Πλιτ, ενώ ο Κέβιν Ρίτσαρντσον λάμβανε θεραπεία για έναν τραυματισμό, με το Kop ήδη να πανηγυρίζει. “Θα το δουν σαν ανεπαρκή παρηγοριά, θα έλεγα, Ντέιβιντ”, απάντησε ο Μπράιαν Μουρ. Ανεπαρκή παρηγορία όντως, για όλους μας.

Ο Ρίτσαρντσον επιτέλους σηκώθηκε, ενενήντα δύο λεπτά έχουν περάσει τώρα, κατάφερε ακόμα ένα τάκλιν στον Τζον Μπαρνς στη μεγάλη περιοχή· τότε ο Λούκιτς έσυρε την μπάλα προς τον Ντίξον ο Ντίξον, αναπόφευκτα, στον Σμιθ, ένα θαυμάσιο γύρισμα του Σμιθ… και ξαφνικά, στο τελευταίο λεπτό του τελευταίου παιχνιδιού της σεζόν, ο Τόμας ήταν μπροστά, μόνος του.

‘Είναι διαθέσιμο τώρα (σ.σ. ‘It’s up for grabs now!’)’, φώναξε ο Μπράιαν Μουρ· και ακόμα και τότε ανακάλυψα ότι κρατιόμουν προσγειωμένος, μαθαίνοντας από τις πρόσφατες αποτυχίες με βαθύ σκεπτικισμό, σκεπτόμενος, λοιπόν, τουλάχιστον φτάσαμε κοντά εδώ, στο τέλος, αντί να σκέφτομαι, σε παρακαλώ Μάικλ, σε παρακαλώ Μάικλ, σε παρακαλώ βάλτο, σε παρακαλώ Θεέ κάντον να σκοράρει. Και τότε έκανε κωλοτούμπα και εγώ βρέθηκαν ανάσκελα στο πάτωμα και όλοι στο σαλόνι πήδηξαν πάνω μου. Δεκαοκτώ χρόνια, όλα ξεχασμένα σε ένα δευτερόλεπτο’”.

*Μετάφραση από το πρωτότυπο.

Ο οπαδός

Το ‘Fever Pitch’, βεβαίως, δεν είναι μόνο αυτό. Ο Χόρνμπι δεν είναι ένας χουλιγκάνος από τους άφθονους της δεκαετίας του ’70 και του ’80, που θα έπινε μπύρες για να πλακωθεί με τους αντιπάλους των άλλων ομάδων ατιμωρητί.

Σε αυτό, εδώ που τα λέμε, δύσκολα βρίσκεις την αγάπη για την ομάδα. Πιο πολύ, αποτελεί ένα απωθημένο.

Εδώ πρόκειται για τον οπαδό που, ξαπλωμένος στο κρεβάτι με τη φιλενάδα του, της λέει ψέματα για το τι σκέφτεται, προκειμένου να αποφύγει να της εξομολογηθεί ότι το αν είναι καλός παίκτης ο Άντρες Λιμπάρ είναι εκείνο που τον απασχολεί. Στον πρόλογό του, το εξηγεί: “Αν λέγαμε την αλήθεια όλη την ώρα, θα ήμαστε ανίκανοι να διατηρούμε σχέσεις με οποιονδήποτε από τον αληθινό κόσμο”.

Και παρακάτω: *“Ο Ντέιβιντ Λέισι, βασικός ανταποκριτής για τον Guardian, δείναι ένας εξαιρετικός γραφιάς και ένας προφανώς έξυπνος άνθρωπος, και πιθανώς πρέπει να αφιερώνει περισσότερο χρόνο της προσωπικής ζωής του από ό,τι εγώ για το παιχνίδι. Η διαφορά μεταξύ του Λέισι και εμένα είναι ότι εγώ σπανίως σκέφτομαι. Θυμάμαι, φαντασιώνομαι, προσπαθώ να οπτικοποιήσω κάθε ένα από τα γκολ του Άλαν Σμιθ, βάζω τικ σε όλα τα γήπεδα της πρώτης κατηγορίας που έχω επισκεφθεί· μία ή δύο φορές, πότε δεν κατάφερα να κοιμηθώ.

Έχω προσπαθήσει να μετρήσω όλους τους παίκτες της Άρσεναλ που έχω δει ποτέ (όταν ήμουν παιδί ήξερα τα ονόματα των συζύγων και των φιλενάδων της ομάδας που κέρδισε το νταμπλ· τώρα, μπορώ μόνο να θυμηθώ είναι ότι η αρραβωνιαστικιά του Τσάρλι Τζορτζ ονομαζόταν Σούζαν Φαρτζ και ότι η σύζυγος του Μπομπ Γουίλσον λεγόταν Μεγκς, αλλά ακόμα και αυτή η μερική υπενθύμιση είναι τρομακτικά αχρείαστη)”.

*Μετάφραση από το πρωτότυπο.

Ο Χόρνμπι περιγράφει εκείνο το πειραγμένο είδος ανθρώπου που σιγά σιγά αρχίζει να βγαίνει στη ζωή. Και που τώρα πια δεν προλαβαίνει να φανατιστεί όσο θα έπρεπε, υπό την έννοια ότι από την πρώιμη εφηβεία του μπορεί να πιάσει το κινητό την καίρια στιγμή, εκεί που κρύβεται η αγάπη. Το βιβλίο τελειώνει τον Ιανουάριο του 1992, με τη φριχτή ισοπαλία της Άρσεναλ, 0-0, με την Άστον Βίλα. Αλλά με αυτόν τον τρόπο γεννήθηκε ένας Άγγλος ποπ συγγραφέας, που συγχρονίστηκε με την κουλτούρα του Νησιού προσφέροντας με τη συνδυαστική αφήγηση κάτι τελείως διαφορετικό.

Κι αν, τελικά, δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με ευκολία με τον έξω κόσμο, άξιζε τον κόπο.