Magic, Air, ESPN και η "μάχη" για τα παπούτσια

Δύο παιχνίδια έχουν σημαδέψει την ιστορία του κολεγιακού πρωταθλήματος της Αμερικής. Το πρώτο ήταν ο τελικός του 1966. Στις 7 Μαρτίου εκείνης της χρονιάς το μικρό και άσημο Ουέστερν Τέξας νίκησε το Κεντάκι. Για πρώτη φορά στην ιστορία ένα κολέγιο κέρδιζε τον τίτλο έχοντας ξεκινήσει τον αγώνα με πέντε έγχρωμους παίκτες στην πεντάδα του απέναντι σε ένα all-white κολέγιο που δεν είχε ούτε ένα Άφρο-Αμερικάνο στην δωδεκάδα του και ο προπονητής του, ο θρυλικός Άντολφ Ραπ, πάντοτε συνοδευόταν από μη αποδεδειγμένες κατηγορίες περί ρατσισμού.

Το παιχνίδι αυτό γκρέμισε τα τείχη και άνοιξε την πόρτα των κολεγίων στους φτωχούς έγχρωμους παίκτες από τα Αμερικάνικα γκέτο.

Η μεγάλη μάχη Μάτζικ-Μπερντ

Δεκατρία χρόνια αργότερα η επανάσταση που έφερε ένας άλλος τελικός δεν ήταν κοινωνική αλλά οικονομική! Στις 9 Μαρτίου 1979, το Μίσιγκαν Στέιτ του Μάτζικ Τζόνσον αντιμετώπισε το Ιντιάνα Στέιτ που οδηγούσε ο Λάρι Μπερντ, ένας λευκός "βλάχος" από την Ιντιάνα. Πρόκειται για τον αγώνα που ακόμη και σήμερα κρατάει το ρεκόρ της μεγαλύτερης τηλεθέασης στην ιστορία του αμερικάνικου μπάσκετ. Σύμφωνα με τις επίσημες μετρήσεις ο τελικός έφτασε στο ασύλληπτο 24,1% μέσης τηλεθέασης και υπολογίζεται ότι τον είδαν δύο στους πέντε Αμερικάνους.

Ο αγώνας αυτός άνοιξε την πόρτα του σκληρού μάρκετινγκ στο κολεγιακό πρωτάθλημα. Η άμεση και εμφανής επίδραση ήταν η εκτόξευση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων. Το ΝΒC που είχε τα δικαιώματα εκείνου του αγώνα είχε δώσει 15 εκατομμύρια δολάρια για το δικαίωμα να δείχνει επί μια τετραετία τα παιχνίδια του ΝCAA. Το CBS το 1982 πλήρωσε 48 εκατομμύρια, 96 το 1986 και 166 το 1989! Το 1991 το CBS απέκτησε τα αποκλειστικά δικαιώματα του κολεγιακού πρωταθλήματος και το 2010 για να τα κρατήσει για 14 ακόμη χρόνια –μέχρι το 2014- συμφώνησε να πληρώσει το ιλιγγιώδες ποσό των 10,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Περίπου 770 εκατομμύρια για κάθε σεζόν, περίπου 15 φορές πάνω από την αντίστοιχη συμφωνία του 1982!

Η εκρηκτική αύξηση της τηλεθέασης του κολεγιακού πρωταθλήματος μπάσκετ βοήθησε στη δημιουργία ενός τηλεοπτικού γίγαντα. Του καλωδιακού αθλητικού καναλιού ESPN, του μεγαλύτερου πλέον σε παγκόσμια κλίματα. Πίσω στο 1980 το ESPN ήταν ένα μικρό κανάλι με έδρα τη Νέα Υόρκη που προσπαθούσε να βρει αθλητικό προϊόν για να μεταδίδει αφού όλα τα κορυφαία πρωταθλήματα της χώρας ήταν δεσμευμένα με πολυετείς συμφωνίες από τα τρία μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια παναμερικανικής εμβέλειας (ABC, NBS, CBS).

Παρασκευή μεσάνυχτα μπάσκετ!

Το 1980 το ESPN αγόρασε ένα μέρος των δικαιωμάτων και βρήκε την ευκαιρία να δείχνει ορισμένα παιχνίδια του τελικού τουρνουά, ειδικά των πρώτων γύρων. Αγώνες περιορισμένης σημασίας που δεν έβρισκαν χώρο στο πρόγραμμα του CBS που αδιαφορούσε για τα μικρά αντιεμπορικά κολέγια. Η κίνηση αυτή γέννησε μια τρελή ιδέα στους ανθρώπους του σταθμού. Ζήτησαν από το NCAA ένα αγώνα την εβδομάδα σε όλη τη διάρκεια της κανονικής περιόδου τον οποίο δεν θα έδειχνε το CBS. Σε ένα πρωτάθλημα 320 ομάδων με πάνω από 150 ματς κάθε εβδομάδα περίσσευαν πολλοί αγώνες. Υπήρχαν ακόμη κολέγια που ουδέποτε θα έπαιζε αγώνας τους στην τηλεόραση. Το ESPN έκανε κάτι ακόμη πιο….τρελό. Αποφάσισε να δείχνει ένα αγώνα την εβδομάδα Παρασκευή…μεσάνυχτα! Η πρώτη αντίδραση ήταν αρνητική αφού οι ουδέτεροι παρατηρητές πίστευαν ότι ήταν αδύνατον να έχει την παραμικρή επιτυχία ένα παιχνίδια που θα γινόταν πολύ αργότερα από την prime time τηλεοπτική ζώνη με αντιπάλους δύο άγνωστα και άσημα κολέγια.

Κι όμως η ιδέα όχι απλά λειτούργησε αλλά έτυχε καθολικής αποδοχής από τα μικρά πανεπιστήμια του ΝCAA. Η εικόνα των πρώτων αγώνων ήταν εντυπωσιακή… Γεμάτα γήπεδα Παρασκευή μεσάνυχτα, φοβερή ατμόσφαιρα και πολύ γρήγορα το ESPN δεχόταν πιέσεις και παρακάλια από όλα τα κολέγια που ήθελαν να πάρουν σειρά στη μεταμεσονύχτια τηλεοπτικά φιέστα. Το ESPN σε μια άλλη ιστορική κίνηση πρότεινε τη θέση του βασικού σχολιαστή στον προπονητή Ντικ Βαϊτάλ, τον Dicnie V, που μόλις είχε απολυθεί από τους Ντιτρόιτ Πίστονς. Πριν δουλέψει στο ΝΒΑ είχε πίσω του μια δεκαπενταετή καριέρα σε τέσσερα διαφορετικά κολέγια χωρίς πάντως να γνωρίσει μεγάλη επιτυχία.

Η αρχική αντίδραση του Ντίκι Βι ήταν αρνητική. "Δεν έχω ιδέα από τηλεόραση. Αφήστε με ήσυχο’", είπε στους ανθρώπους του ESPN όπως γράφει ο ίδιος στο βιβλίο που εξέδωσε το 1989 με τίτλο "Ντίκι", ο αγαπημένος σας μέτριος μονόφθαλμος σχολιαστής". Από την πρώτη στιγμή ο ιδιόρρυθμος πρώην προπονητής που έχει ένα γυάλινο μάτι έγινε περίπου θρύλος και σήμερα είναι το απόλυτο pop icon για το κολεγιακό μπάσκετ. Σπάνια φτάνει στην ώρα του σε επαγγελματικές συναντήσεις, μιλάει ακατάπαυστα, πολλές φορές απαντάει στον αέρα σε όσα του λέει ο σκηνοθέτης στο ακουστικό του. Οι κραυγές του και το ιστορικό ‘’awesome baby’’, μια φράση που είναι το σήμα κατατεθέν του συνεχίζουν μέχρι σήμερα να μαγεύουν όσους έχουν ακούσει έστω και μια μετάδοση του. Ο συνδυασμός των μεταμεσονύκτιων αγώνων και η αποδοχή του εκρηκτικού Ντικ από το αμερικάνικο κοινό οδήγησε στην αντίστοιχη έκρηξη του ESPN. The rest is history…

Ο άνθρωπος που "διέφθειρε" το NCAA

Εκείνα τα χρόνια πάνω κάτω στον κόσμο των εταιρειών αθλητικών ειδών υπήρχε ένας κολοσσός. H Adidas την οποία εντός ΗΠΑ ανταγωνιζόταν μόνο η Converse (με τα κλασικά πάνινα All Star που όμως σιγά-σιγά έφευγαν από τη μόδα) και η Reebok που απευθυνόταν κυρίως σε παιδιά των γκέτο και πρόσφερε πιο φτηνά προϊόντα στην αγορά του μπάσκετ. Η Nike ήταν απλά μια εταιρεία περιορισμένων πωλήσεων που επιβίωνε χωρίς όμως να έχει μεγάλη διείσδυση σε οποιοδήποτε σπορ.

Ένας από τους υπεύθυνους μάρκετινγκ της εταιρείας, ο Σόνι Βακάρο, 75 ετών σήμερα (συμπτωματικά συνομήλικος του Ντικ Βαιτάλ) προσπαθούσε να βρει τρόπο ώστε η εταιρεία να διεισδύσει στο κολεγιακό μπάσκετ. Ο τελικός του 1979 έδειχνε ότι το NCAA είχε ένα μεγάλο κοινό που το ακολουθούσε.

Υπήρχε όμως ένα βασικό πρόβλημα. Τα περισσότερα κολέγια είχαν συμφωνίες με την Adidas για την προμήθεια αθλητικού υλικού και ο Βακάρο δεν μπορούσε να προσεγγίσει καν τους κορυφαίους αθλητές του πρωταθλήματος για ένα απλό λόγο. Οι αθλητές των κολεγίων είναι απολύτως ερασιτέχνες και απαγορεύεται να έχουν οποιαδήποτε υλική ανταμοιβή ακόμη και αν αυτή είναι ένα ζευγάρι παπούτσια.

Ο Βακάρο συνέλαβε ένα απλό και συνάμα….σατανικό σχέδιο για να βάλει την Nike στον χάρτη του κολεγιακού μπάσκετ. Έχοντας εξαιρετικές σχέσεις με πολλούς από τους κορυφαίους προπονητές και ξέροντας τη δύναμη τους μέσα στα σχολεία έπεισε αρκετούς από αυτούς να προσθέσουν στα συμβόλαια τους ένα όρο: Ότι θα έπαιρναν εκείνοι και όχι τα κολέγια τα αθλητικά υλικά των ομάδων και θα συμφωνούσαν απευθείας με τις εταιρείες. Η πρόταση έμοιαζε παλαβή, ίσως πιο τρελή και από τα μεταμεσονύχτια παιχνίδια του ESPN για τα οποία αναφέρθηκα πιο πάνω. Κι’ όμως ήταν η αρχή για να γιγαντωθεί η Nike. Ο Βακάρο συμφώνησε με τους προπονητές προσφέροντας τους και έξτρα αμοιβές για την περίπτωση που επέλεγαν την εταιρεία του. Στην αρχή τα χρήματα ήταν λίγα αλλά αυτό που παγίωσε ως λογική ο Βακάρο και ισχύει μέχρι τις μέρες μας αποδίδει πια στα συμβόλαια των κορυφαίων προπονητών ποσά που ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Τα κολέγια στην αρχή δεν αντιλήφθηκαν που πάει το πράγμα και δέχτηκαν έστω και με γκρίνια να κάνουν τη χάρη των προπονητών.

Σύμφωνα με τον μύθο ο πρώτος προπονητής που πέτυχε να υπογράψει μια τέτοια συμφωνία με σχολείο ήταν ο Τζον Τόμπσον στο Τζορτζτάουν, ο προπονητής που μίσησε όλη η Αμερική το 1988 όταν απέτυχε να πάρει το χρυσό με την εθνική των ΗΠΑ στη Σεούλ. Ο ίδιος που κατηγορήθηκε τότε για reverse racism επειδή στην ομάδα που είχε επιλέξει υπήρχαν 11 έγχρωμοι και μόνο ένας λευκός, ο Νταν Μάερλι.

Είτε ο Τόμπσον ήταν ο πρώτος προπονητής που μπήκε στη "φάρμα" του Βακάρο, είτε όχι μέσα σε μια τετραετία η Nike είχε στα συρτάρια της τα συμβόλαια των είκοσι καλύτερων προπονητών του NCAA. Προς το τέλος της δεκαετίας του ’80 τα 2/3 των κολεγιακών προπονητών ανήκαν στη Nike και τα κολέγια τους ντύνονταν με υλικά της. Ο Βακάρο εμμέσως εξασφάλισε και κάτι ακόμη: Ότι οι μελλοντικοί σταρ του ΝΒΑ θα φορούσαν στην κολεγιακή τους καριέρα παπούτσια της εταιρείας του. Και φυσικά μέσω των προπονητών τους θα είχε πρόσβαση στους παίκτες και όταν ερχόταν η κατάλληλη ώρα και γίνονταν επαγγελματίες θα αποκτούσε τον "πρώτο λόγο" για συνεργασία με τη Nike.

Ο Βακάρο θεωρείται ο άνθρωπος που "διέφθειρε" με απόλυτα νόμιμο τρόπο το κολεγιακό πρωτάθλημα που αυτάρεσκα προβάλλει ως κορυφαίο παράσημο του, τον απόλυτο ερασιτεχνισμό. Αργότερα, μεταπήδησε στην Adidas αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να ανταγωνιστεί και να γκρεμίσει το δικό του δημιούργημα. Σήμερα, έχει μετατραπεί σε γκουρού του γυμνασιακού μπάσκετ και εξπέρ των καλοκαιρινών τουρνουά ανοιχτών γηπέδων. Τώρα πια δεν ελέγχει κολεγιακούς προπονητές αλλά τα μεγαλύτερα ταλέντα του αμερικάνικου μπάσκετ. Φτιάχνει ομάδες που παίζουν σε όλο τον κόσμο. Χαρίζει παπούτσια και ρούχα στα φτωχά ταλέντα των γκέτο και φυσικά φροντίζει την κατάλληλη στιγμή να πάνε στα… κατάλληλα κολέγια που δουλεύουν ακόμη μερικοί από τους παλιούς φίλους του από τα ένδοξα χρόνια που ξεκινούσε η σημερινή αυτοκρατορία της Nike.

Όπως ακριβώς το ESPN είχε ανάγκη τον Ντικ Βαιτάλ, έτσι και η Nike στα μέσα της δεκαετίας του '80 έψαχνε το δικό της "πρεσβευτή". Ο Βακάρο έκανε πάλι διάνα. Πριν αρχίσουν οι Ολυμπιακοί αγώνες του Λος Αντζελες το καλοκαίρι του 1984 εξασφάλισε την υπογραφή ενός παίκτη που αρκετοί δεν τον θεωρούσαν καν τον καλύτερο της γενιάς του και είχε επιλεγεί μόλις στο νούμερο 3 του ντραφτ. Σε ένα εστιατόριο του Λος Άντζελες ο Βακάρο πήρε την υπογραφή του Μάικλ Τζόρνταν δίνοντας του ένα συμβόλαιο που εκείνη την εποχή θεωρήθηκε εξωφρενικό. Το καλοκαίρι του 1984 μόνο ένας αθλητής σε όλο το ΝΒΑ, έπαιρνε περισσότερα από 100.000 δολάρια το χρόνο για να διαφημίζει παπούτσια. Ο Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ που ήταν το κεντρικό πρόσωπο της Αdidas στις διαφημίσεις παπουτσιών μπάσκετ.

Ο Βακάρο είδε με χρονική διαφορά από τους άλλους τις απεριόριστες δυνατότητες που του πρόσφερε ένας παίκτης σαν τον Τζόρνταν. Μόνο που έπρεπε να ξεπεράσει ένα μικρό σκόπελο… Τον ατζέντη του Τζόρνταν, τον ανερχόμενο Ντέιβιντ Φολκ που ήδη είχε κλείσει μια συμφωνία ρεκόρ με τη New Balance για ένα άλλο παίκτη του πανεπιστημίου Νορθ Καρολάινα, τον Τζέιμς Ουόρθι.

Το "κόλπο" με τα NIKE του Jordan

Παράλληλα, είχε και ένα ακόμη πρόβλημα. Στη διάρκεια όλης της κολεγιακής καριέρας του, ο Τζόρνταν φορούσε Converse γιατί η εταιρεία είχε συμφωνία με τον προπονητή του στο κολέγιο, τον θρυλικό Ντιν Σμιθ, και εκτός αγώνων προτιμούσε τα Adidas. Ο Βακάρο δεν μπορούσε ακόμη να ανταγωνιστεί τις δύο εταιρείες. Ήδη, η Adidas είχε κάνει μια προσφορά μαμούθ στον Φολκ: 500.000 δολάρια τον χρόνο.

Ο Βακάρο τζόγαρε άγρια, δίνοντας στον Τζόρνταν μια πρόταση που θα άλλαζε όλο το τοπίο. Μόνο 250.000 δολάρια το χρόνο εγγυημένα, αλλά μαζί το δικό του παπούτσι και ποσοστό στις πωλήσεις του ανά τον κόσμο! Λέγεται ότι σε εκείνο το πρώτο ιστορικό συμβόλαιο υπήρχαν και όροι σε περίπτωση που ο Τζόρνταν αποτύγχανε στο ΝΒΑ! Μείωση του συμβολαίου και δραστικές περικοπές αν -για παράδειγμα- ο Τζόρνταν δεν έπαιζε σε κανένα All Star Game την πρώτη τριετία του στο ΝΒΑ.

Το δέλεαρ όμως ήταν ισχυρό. Ένα δολάριο για κάθε ένα ζευγάρι Air Jordan που θα πουλιόταν σε όλο τον πλανήτη. Ο Βακάρο υπολόγιζε ότι αν τα πράγματα πήγαιναν καλά και ο Τζόρνταν είχε άμεση απήχηση στο ΝΒΑ το παπούτσι με το όνομα του θα απέφερε στην εταιρεία ποσό 3-4 εκατομμυρίων δολαρίων τα πρώτα 3-4 χρόνια.

Η συμφωνία έκλεισε, μερικές εβδομάδες αργότερα, στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1984, ο πλανήτης μπάσκετ ανακάλυπτε τον μεγαλύτερο παίκτη όλων των εποχών και οι ταμειακές μηχανές της Nike άρχισαν να μετράνε εισπράξεις…

Μόνο το 1985, τα Air Jordan απέφεραν στην εταιρεία 130 εκατομμύρια δολάρια. Ο Τζόρνταν εκείνη τη χρονιά πήρε από το εγγυημένο συμβόλαιο του μόλις 500.000 δολάρια συν το ένα δολάριο για κάθε ζευγάρι που πουλήθηκε στον πλανήτη. Τζάμπα πράγμα… Με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση, η Nike που είχε μετατραπεί σε ένα παγκόσμιο κολοσσό του έδωσε το 1997 ένα καινούργιο συμβόλαιο που έγραφε πάνω: 30 εκατομμύρια δολάρια τη χρονιά. Και αργότερα έφτιαξε μια ξεχωριστή εταιρεία για να πουλάει –μέχρι σήμερα- τα προϊόντα με το όνομά του. Ένας δεύτερος γίγαντας είχε γεννηθεί στη σκιά του κολεγιακού πρωταθλήματος.

Διαβάστε ακόμη:

Σικάγο Μπουλς 1995-96: Η ομάδα που δεν έχανε ποτέ: Σχόλιο Δημήτρης Καρύδας