Ο αθλητισμός στα χέρια των ναζί: αλάθητο εργαλείο προπαγάνδας

Ο Αδόλφος Χίτλερ και το ναζιστικό καθεστώς στη Γερμανία δεν αδιαφόρησε διόλου για τον αθλητισμό. Αντιθέτως, οι χιτλερικοί, όπως κάθε ολιγαρχία που....σέβεται τον εαυτό της, χρησιμοποίησαν τα σπορ για την προπαγάνδα τους δίνοντας μάλιστα ιδιαίτερα βάση σε αυτού του είδους την προβολή. Διαβάστε την ιστορική αναδρομή που ακολουθεί.

01 ΟΚΤ 2013

Χίτλερ και ποδόσφαιρο

Η άνοδος του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία το 1933 στη Γερμανία συνέπεσε ιστορικά με την αύξηση της δημοφιλίας του ποδοσφαίρου ως κοινωνικό φαινόμενο που επηρεάζε τις μάζες. Ο δικτάτορας το αντιλήφθηκε έγκαιρα γι αυτό και φρόντισε να θέσει τα σπορ στη Γερμανία, και κυρίως το εξαιρετικά δημοφιλές ποδόσφαιρο, στην υπηρεσία του καθεστώτος που εγκαθίδρυσε. Αρχικά, με την αμέριστη στήριξη της διοίκησης της γερμανικής ομοσπονδίας, σχεδόν εξαφάνισε από τους γερμανικούς συλλόγους τους Εβραίους που μέχρι τότε έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο γερμανικό ποδόσφαιρο.

Ακολούθως, φρόντισε, μέσω των σπορ, να καθιστά γνωστά τα πιστεύω του στην υπόλοιπη Ευρώπη και να κάνει επίδειξη δύναμης. Σε ποδοσφαιρικό αγώνα λίγο πριν τον πόλεμο μεταξύ της Γερμανίας και της Αγγλίας επί γερμανικού εδάφους, οι Αγγλοι διεθνείς υποχρεώθηκαν πριν από τη σέντρα να χαιρετίσουν ναζιστικά σε μία προφανή προσπάθεια του καθεστώτος να προειδοποιήσει για την ισχύ του.

Επίσης, ο Χίτλερ, μετά την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία, έδωσε εντολή οι καλύτεροι Αυστριακοί αθλητές να αγωνίζονται για τα γερμανικά χρώματα. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Αυστριακού ποδοσφαιριστή Ματίας Σίντελαρ. Μεγάλο όνομα της εποχής, αρνήθηκε να παίξει για τη Γερμανία και ένα χρόνο μετά την άρνησή του, βρέθηκε νεκρός. Στα αρχεία της Γκεστάπο, που ανοίχθηκαν μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, ο Σίντελαρ περιγράφηκε ως φίλος των Εβραίων και σοσιαλδημοκράτης. Αρα, έπρεπε να πεθάνει.

Αλλαγή της δομής του γερμανικού πρωταθλήματος

Από το 1933 και μετά ο τρόπος διοργάνωσης του ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος στη Γερμανία άλλαξε ριζικά. Οι vαζί προχώρησαν σε συγχωνεύσεις συλλόγων για να αυξήσουν το επίπεδο ανταγωνισμού και η χώρα χωρίστηκε σε 17 περιφέρειες (η 17η ήταν η Αυστρία).

Οσο η Γερμανία εξουσιαζόταν από τον Χίτλερ και τους συν αυτώ στο γερμανικό ποδόσφαιρο κυριάρχησε η Σάλκε. Tο καθεστώς χρησιμοποίησε την, προερχόμενη από τη βιομηχανική κοιλάδα του Ρουρ ομάδα ως ένα λαμπρό παράδειγμα για το τι μπορεί να κάνει ο εργατικός πληθυσμός. Η Σάλκε βέβαια είχε ρίζες στο αριστερό, εργατικό κίνημα στη Γερμανίας αλλά οι προπαγανδιστές φρόντισαν να διαγράψουν γρήγορα αυτό το κομμάτι της ιστορίας της ομάδας.

Στο διάστημα από το 1933 έως το 1945 η Σάλκε κέρδισε έξι πρωταθλήματα Γερμανίας. Ενα ακόμα πανηγύρισε η... Ραπίντ Βιέννης, το 1941 αφού, όπως τονίσαμε και πιο πάνω, οι αυστριακές ομάδες έπαιζαν στο γερμανικό πρωτάθλημα. Αλλωστε η Αυστρία δεν ήταν παρά μία επαρχία της Γερμανίας στα χρόνια του πολέμου. Κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών με τους συμμάχους από το 1939 έως το 1945 το ναζιστικό καθεστώς εξακολουθούσε να δίνει μεγάλη σημασία στο ποδόσφαιρο ως μέσο εξύψωσης του ηθικού των μαζών. Τα πρωταθλήματα διεξήχθησαν κανονικά αλλά οι περιορισμοί στις μετακινήσεις λόγω της έλλειψης καυσίμων άλλαξε και πάλι τη δομή του πρωταθλήματος. Καμία ομάδα δεν μπορούσε να διανύσει περισσότερα από 50 χιλιόμετρα.

Το τελευταίο παιχνίδι πριν την παράδοση της Γερμανίας στους συμμάχους έγινε στο Μόναχο το 1945. Στο τοπικό ντέρμπι της πόλης η Μπάγερν νίκησε τη Μόναχο 1860 με 3-2. Tρεις εβδομάδες αργότερα ο ναζισμός νικήθηκε οριστικά.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην υπηρεσία του ναζισμού

Το καθεστώς του Χίτλερ επένδυσε πολλά για τη διεθνή επιρροή του στους Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν στο Βερολίνο τον Αύγουστο του 1936. Ηδη από το 1933, ο διαβόητος Τζόζεφ Γκέμπελς, ο υπουργός προπαγάνδας του Χίτλερ, περιέγραψε το σκοπό που είχαν για το ναζισμό τα σπορ:

"Ο γερμανικός αθλητισμός έχει μόνο ένα σκοπό. Να ενισχύσει το χαρακτήρα του γερμανικού λαού, εμποτίζοντας με το στοιχείο της αγωνιστικότητας τον αγώνα για την ύπαρξή του" είχε δηλώσει τον Απρίλιο του 1933. Η διεθνής κοινότητα διχάστηκε για το αν θα έπρεπε να πάρει μέρος στο ναζιστικό πανηγύρι του 1936. Στο τραπέζι έπεσε η ιδέα του μποϋκοτάζ η οποία όμως απορρίφθηκε από τις περισσότερες χώρες και έτσι ο Χίτλερ απέκτησε την ευκαιρία να κάνει μία επίδειξη δύναμης διαρκείας (ως προς την επικοινωνία) στο πάντα κατάμεστο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 φιλοξένησαν αποστολές από 49 χώρες, αριθμός ρεκόρ για την εποχή. Φυσικά η γερμανική αποστολή ήταν η μεγαλύτερη καθώς αποτελείτο από 348 αθλητές αλλά πολύ μεγάλη ήταν και η αποστολή των ΗΠΑ με 321 μέλη. Απείχε, όπως πάντα εκείνη την εποχή, η Σοβιετική Ενωση που πήρε για πρώτη φορά μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες το 1952 στο Ελσίνκι.

Πριν τους αγώνες το καθεστώς φρόντισε να τονίσει με κάθε τρόπο τη θεωρία του για την ανωτερότητας της Αριας Φυλής ακόμα και με αφίσες που ανέφεραν ότι ο γερμανικός πολιτισμός είναι ο διάδοχος πολιτισμός του αρχαιοελληνικού (ήταν γνωστή άλλωστε η λατρεία του Χίτλερ για την αρχαία Ελλάδα).

Ως test-event χρησίμευσαν οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 που διοργανώθηκαν από τη Γερμανία στη Βαυαρία. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των αγώνων το καθεστώς φρόντισε να προχωρήσει και σε κάποιες "παραχωρήσεις" επιτρέποντας στον Ρούντι Μπολ, που ήταν μισός Εβραίος, να φορέσει τη φανέλα της Εθνικής Γερμανίας στο χόκεϊ του πάγου αλλά και κρύβοντας πολλά από τα αντιεβραϊκά σύμβολα της γερμανικής επικράτειας.Παρόλα αυτά οι ανταποκρίσεις των δημοσιογράφων έκαναν λόγο για την έντονη παρουσία του στρατού, γεγονός που οδήγησε το καθεστώς στην απόφαση να ελαχιστοποιήσει την παρουσία των στρατιωτικών ομάδων στους θερινούς Ολυμπιακούς.

Ο Χίτλερ ήθελε πάση θυσία να δείξει στον υπόλοιπο κόσμο ότι δεν ήταν τόσο σκληρός όσο οι άλλοι νόμιζαν. Από το Βερολίνο του 1936 αφαιρέθηκαν τα περισσότερα ναζιστικά σύμβολα ενώ δόθηκε η εντολή οι ρατσιστικοί νόμοι για τους ομοφυλόφιλους να μην εφαρμόζονται για τους τουρίστες που θα έρχονταν στη γερμανική πρωτεύουσα για τους Αγώνες. Βεβαίως, το καθεστώς δεν είχε κανένα πρόβλημα λίγες ημέρες πριν την έναρξη της διοργάνωσης να προχωρήσει σε μαζικές συλλήψεις των Τσιγγάνων που ζούσαν εκείνη την εποχή στο Βερολίνο. Συνολικά πίσω από τα κάγκελα μπήκαν 800 Τσιγγάνοι (φυλετική ομάδα άλλωστε που χτυπήθηκε ανηλεώς από τους ναζί).

Ο Οουενς τσακίζει τη θεωρία του Χίτλερ

Κατά τη διάρκεια των Αγώνων η θεωρία περί ανωτερότητας της Αριας Φυλής ακυρώθηκε στην πράξη μπροστά στα έκπληκτα μάτια του Φύρερ. Ναι μεν οι Γερμανοί αθλητές πήραν τη μερίδα του λέοντος στα μετάλλια, οι Αφροαμερικανοί όμως κυριάρχησαν στο στίβο αποδεικνύοντας ότι οι θεωρίες περί φυλετικής ανωτερότητας των λευκών είναι απλά νοσηρές σκέψεις και τίποτα άλλο. Ειδικά ο Αφροαμερικανός σπρίντερ Τζέσε Οουενς έκανε θραύση κατακτώντας τέσσερα χρυσά μετάλλια, στα 100, στα 200, στην σκυταλοδρομία 4Χ100 και στο μήκος. Κατά μία πληροφορία μάλιστα, η οποία ιστορικά δεν έχει επιβεβαιωθεί, ο Χίτλερ δεν ήταν παρών στο στάδιο κατά την απονομή των μεταλλίων του σούπερ σταρ των Αγώνων για να αποφύγει να σφίξει το χέρι ενός μαύρου.

Ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία του στους Αγώνες έκαναν και οι Εβραίοι αθλητές, 13 εκ των οποίων ανέβηκαν στο βάθρο των μεταλλίων. Η πλειοψηφία τους ήταν Ούγγροι, μέσα στους 13 όμως υπήρχε Αμερικανός, Αυστριακός, Πολωνός, Βέλγος, Καναδός και μία Γερμανίδα, η ξιφομάχος Ελεν Μάγερ η οποία για να αγωνιστεί εξασφάλισε ειδική άδεια από το καθεστώς.

Οι νίκες των μη Αρίων σαφώς και εκνεύρισαν τους χιτλερικούς. Ο Γκέμπελς χαρακτήρισε τα μετάλλια των Αφροαμερικανών ντροπή ενώ η ναζιστική εφημερίδα "Der Angriff" τόνισε ότι αν η αμερικανική αποστολή δεν είχε μαζί της τους βοηθούς μαύρους θα ήταν η μεγάλη απογοήτευση των Αγώνων.

Αυτό που κατά βάση ήθελε ο Χίτλερ όμως με τους Αγώνες το πέτυχε. Λίγα ήταν τα άρθρα που είχαν κάτι κακό να πουν για τη διοργάνωση. Το καθεστώς φρόντισε να συμπεριφερθεί με το...γάντι στους επισκέπτες και ιδιαίτερα στους ισχυρούς επιχειρηματίες που έφτασαν στη γερμανική πρωτεύουσα και εξασφάλισε την έξωθεν καλή μαρτυρία κάνοντας μάλιστα σχέδια για μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων επί γερμανικού εδάφους. Τρία χρόνια αργότερα οι μάσκες θα έπεφταν με την εισβολή των ναζί στην Πολωνία και την έναρξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.